به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجت‌الاسلام والمسلمین باقری‌کیا، استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان، در نشست تحلیلی خوانش نقشه راه تمدنی حوزه علمیه با محوریت «مروری بر پیام تاریخی رهبر معظم انقلاب اسلامی به مناسبت یکصدمین سالگرد تأسیس حوزه علمیه قم»، که در مدرسه علمیه امام علی‌ابن‌موسی‌الرضا(علیه‌السلام) با حضور جمعی از اساتید برگزار شد، به بررسی جوانب مختلف منشور تمدنی رهبر انقلاب پرداخت.
وی تأکید کرد: برای اینکه این منشور مقام معظم رهبری به‌درستی اجرا شود، لازمه آن وجود یک معرفت دینی جامع در حوزه‌های علمیه است که بتواند زیربنای این منشور قرار گیرد. ما باید ابتدا از خودمان بپرسیم که دین را چگونه تعریف می‌کنیم و بر اساس آن، راهکارهایی عملی برای تحقق این منشور ارائه دهیم، لذا بدون یک تعریف جامع و کامل از دین، تبیین و اجرای چنین طرح عظیمی امکان‌پذیر نیست.
تعریف دین و شناخت پایه‌های اساسی آن
حجت‌الاسلام والمسلمین باقری‌کیا با اشاره به تعریف دین، اظهار داشت: ما دین را به‌گونه‌ای تعریف می‌کنیم که شامل سه بعد اصلی جنبه‌های اعتقادی، اخلاقی و احکام شرعی شود، که این سه بعد، ارکان اصلی دین را تشکیل می‌دهند و همه باید به‌عنوان یک سیستم یکپارچه دیده شوند.
وی با تشبیه دین به یک خیمه که برای استقرار نیاز به پایه و ستون‌های محکمی دارد، گفت: برای استواری خیمه دین، ما به پایه‌هایی اساسی نیاز داریم که هر یک از این پایه‌ها نقش خاص و مهمی در برپایی دین بر عهده دارند. اولین و مهم‌ترین پایه، مسئله قانون و قانون‌گذاری است. دین نیاز به قانون دارد و قوه‌ای که قوانین دینی را وضع کند. ما از این قوه به‌عنوان قوه شارعه دین یاد می‌کنیم.
وی سپس به دیگر پایه‌های اساسی دین اشاره کرد و گفت: دومین پایه دین، حفاظت از دین است. دین نیازمند قوه‌ای است که بتواند از آن در برابر انحراف، تحریف و دشمنی‌ها حفاظت کند. این را قوه حافظه دین می‌نامیم. سومین عنصر کلیدی، ابلاغ دین است. دین باید به شیوه‌ای مناسب به جامعه اطلاع‌رسانی شود. این موضوع وظیفه قوه مبلغه دین است.
این استاد درس خارج حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه عنصر چهارم، تبیین و تشریح دین است، گفت: ما به قوه‌ای نیاز داریم که مسائل پیچیده دینی را توضیح دهد و برای مردم روشن سازد. این قوه، قوه مبینه دین است. عنصر پنجم مربوط به استنباط و اجتهاد در دین است. اجتهاد، ستون فقه دین را شکل می‌دهد و ما به قوه مستنبط دین نیاز داریم تا بتوان مسائل روز را با آموزه‌های دینی تطبیق داد.
حجت‌الاسلام والمسلمین باقری‌کیا همچنین اجرای دین را از دیگر عناصر مهم دانست و بیان کرد: ششمین پایه‌ای که دین برای استقرار خود به آن نیاز دارد، اجرای دستورات دینی است. دین، باید در عمل اجرا شود و تنها به نظریه‌پردازی محدود نگردد. این را قوه مجریه دین می‌نامیم. به همین ترتیب، دین به دفاع نظامی و فیزیکی نیز نیاز دارد؛ زیرا بدون دفاع، دین در برابر دشمنان آسیب‌پذیر است. این مسئولیت بر عهده قوه دفاعیه دین است.
وی افزود: دو پایه دیگر که مکمل موارد بالا هستند، امداد غیبی یا قوه امدادیه دین و فرهنگ فدیه یا قوای فدیه دین هستند؛ به این معنا که برای حفظ دین، در بسیاری از زمان‌ها نیاز به شهادت، ایثار و امداد الهی داریم. در نهایت، یکی از پایه‌های اساسی، قوه قضاییه دین است که مسئولیت اجرای عدالت مبتنی بر آموزه‌های دینی را بر عهده دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین باقری‌کیا در ادامه سخنان خود این ده قوه را تحت عنوان «قوای عشره» معرفی کرد و گفت: این قوای عشره شامل قانون‌گذاری، حفاظت، ابلاغ، تبیین، استنباط، اجرا، دفاع، امداد، فرهنگ شهادت و قوه قضاییه است. بدون این قوای متنوع و هماهنگ، دین نمی‌تواند به‌عنوان یک نظام تمدنی و جامع در جامعه حضور فعال داشته باشد.
وی با بیان اینکه در تحلیل این قوای عشره، باید تفاوت میان وظایف مربوط به ولایت انحصاری و ولایت اشتراکی شناخته شود، گفت: برخی از این قوای دینی مربوط به ولایت‌های انحصاری هستند که تنها بر عهده خداوند، رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) یا امامان معصوم است و برخی دیگر از قوای دینی میان مقام‌های مختلف به اشتراک گذاشته می‌شوند.
ولایت انحصاری و ولایت اشتراکی در دین
حجت‌الاسلام والمسلمین باقری‌کیا اعلام کرد: ولایت انحصاری شامل حفاظت دین، ابلاغ وحیانی، تبیین دین، اجتهاد و امداد غیبی است. برای مثال، ولایت حفظ دین صرفاً بر عهده خداوند متعال است، چنان‌که در آیه شریفه «إنا نحن نزلنا الذکر وإنا له لحافظون» ذکر شده است، همچنین، ابلاغ وحی تنها مسئولیت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است و مقام امامت نیز به‌صورت انحصاری وظیفه تبیین دین را بر عهده دارد.
وی افزود: در مقابل، ولایت اشتراکی شامل سه حوزه قانون‌گذاری، اجرای احکام دینی و قضاوت است. این وظایف میان مقام ربوبیت، پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، امامان معصوم و فقهای واجد شرایط تقسیم شده است. به‌عنوان‌مثال، در اجرای احکام اسلامی، هم پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقش داشته‌اند و هم ائمه معصومین(علیهم‌السلام) و در زمان غیبت کبری، این وظیفه برعهده فقها است.
اهمیت نقشه راه تمدنی
وی با بیان اینکه با شناخت دقیق قوای دینی و ارائه یک تعریف جامع از دین، می‌توان حرکت‌های علمی و عملی حوزه‌های علمیه را به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که اهداف تمدنی رهبر معظم انقلاب به بهترین شکل تحقق یابد، تأکید کرد: اجرای منشور تمدنی نیازمند وحدت میان متولیان دین و حرکت هماهنگ حوزه علمیه در همه ابعاد دینی، اجتماعی و تمدنی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین باقری‌کیا در پایان نشست، با تاکید براینکه حوزه‌های علمیه باید بتوانند با عمق‌بخشی به معرفت دینی، مسیری روشن برای تحقق تمدن اسلامی ترسیم کنند، از مسئولان و اساتید حوزه خواست تا با یک برنامه‌ریزی دقیق و علمی، به بازخوانی پیام رهبر معظم انقلاب و تحقق اهداف عملی آن بپردازند.
نظر شما