به گزارش خبرگزاری حوزه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی در نوشتاری در پاسخ به سوال آیا قرآن، کتابی برای تلاوت، تدبّر و عمل ناز شده است، گفتند:
پاسخ اجمالی:
تلاوت قرآن از افضل عبادات است و کمتر عبادتی به پایه آن می رسد؛ چرا که این تلاوت الهام بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفکّر، سرچشمه اعمال صالح است. تلاوت قرآن باید وسیله ای برای تفکّر و تدبّر در معنی و محتوای آن باشد، و تفکّر و اندیشه نیز باید، مقدّمه عمل به قرآن گردد. آنها که به تلاوت و حفظ قرآن قناعت می کنند، و از «تدبّر» و «عمل» به قرآن خبری ندارند، گرچه یکی از سه رکن را انجام داده اند، ولی دو رکن مهم تر را از دست داده و گرفتار خسارت عظیمی شده اند. نتیجه اینکه ما در مورد قرآن سه وظیفه مهم داریم: تلاوت قرآن، فهم قرآن و از همه مهم تر، عمل به قرآن.
پاسخ تفصیلی:
تعلیمات اسلام روی موضوع عمل تأکید فراوانی دارد، ولی متأسّفانه برخی مسلمانان از اسلام برداشتی ذهنی و غیر عملی دارند. مثلًا درباره قرآن که بهارش ماه مبارک رمضان است و تلاوت آن در این ماه ثواب فراوانی دارد، فکر می کنیم موضوعیّت با این است که قرآن را بارها تلاوت کنیم.
توجّه به این نکته نداریم که قرآن برنامه عملی مسلمانان است، قرآن نسخه حکیم است و نسخه حکیم را هرچند زیاد بخوانیم، بیماری ما مداوا و درمان نمی شود، زیرا عمل لازم است. خواندن هم لازم است، امّا خواندن مقدّمه عمل است.
برداشت ما از قرآن این است که الفاظش مقدّس و در ماه رمضان نازل شده و هرچه بیشتر بخوانیم ثوابش بیشتر است. در یک کلمه، خود قرائت قرآن موضوعیّت دارد، ولی غالباً نکته اصلی که قرائت قرآن راهی به سوی عمل کردن است فراموش می شود.
اینکه در ماه رمضان قرآن خواندن سفارش شده، علّتش این است که در ماه رمضان به سبب روزه، قلب انسان صاف شده و آماده پذیرش تلقینات و تبلیغات است و قرآن هم بهترین تبلیغ است. پس مراد این است که در ماه رمضان قرآن بخوانیم که هم قلبمان آن را بپذیرد و هم هدایت و تربیت شود.
به ما گفته اند که هرگاه به آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» رسیدید، «لبّیک» بگویید. یعنی ما هم مخاطبیم و این یک موضوع تاریخی نیست که فقط مخاطب آن اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله باشند.
یا هنگامی که در قرآن به موضوع عذاب می رسید به خدا پناه برید. یعنی شامل شما هم می شود. هرگاه به آیات بهشت و نعمت های آن رسیدید آنها را از خدا بخواهید؛ چنانکه امام علی علیه السلام در خطبه همّام می فرماید: «وَ ظَنُّوا أَنَ زَفِیرَ جَهَنَّمَ وَ شَهِیقَهَا فِی أُصُولِ آذَانِهِمْ؛ پرهیزگاران کسانی اند که وقتی قرآن می خوانند احساس می کنند که صدای زفیر و شهیق جهنّم بیخ گوششان است».[1] این برداشت از قرآن موضوعیّت دارد.[2]
ما معتقدیم تلاوت قرآن از افضل عبادات است و کمتر عبادتی به پایه آن می رسد؛ چرا که این تلاوت الهام بخش اندیشه در قرآن، و اندیشه و تفکّر، سرچشمه اعمال صالح است.
قرآن خطاب به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می گوید: «قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلِیلاً * نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً * أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً؛[3] شب را جز کمی بپاخیز * نیمی از شب را [بیدار باش] یا کمی از آن کم کن * یا بر آن بیفزا و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان».
و خطاب به همه مسلمانان می گوید: «فَاقْرَؤُا ما تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ؛[4] آنچه برای شما میسّر است قرآن بخوانید».
ولی همان گونه که گفته شد تلاوت قرآن باید وسیله ای برای تفکّر و تدبّر در معنی و محتوای آن باشد، و تفکّر و اندیشه نیز باید، مقدّمه عمل به قرآن گردد. چنانکه قرآن خود چنین می خواهد:
- «أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلی قُلُوبٍ أَقْفالُها؛[5] آیا آنها در قرآن تدبّر نمی کنند یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است».
- «وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِرٍ؛[6] ما قرآن را برای تذکّر آسان ساختیم آیا کسی هست که متذکّر شود [و عمل کند]».
- «هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ فَاتَّبِعُوهُ؛[7] این کتابی است پر برکت که [بر تو] نازل کردیم، پس از آن پیروی کنید».
بنابراین آنها که به تلاوت و حفظ قرآن قناعت می کنند، و از «تدبّر» و «عمل» به قرآن خبری ندارند، گرچه یکی از سه رکن را انجام داده اند، ولی دو رکن مهم تر را از دست داده و گرفتار خسارت عظیمی شده اند.[8]
نتیجه اینکه ما در مورد قرآن سه وظیفه مهم داریم: تلاوت قرآن، فهم قرآن و از همه مهم تر، عمل به قرآن.[9]
پی نوشت:
[1] . نهج البلاغة، شریف الرضی، محمد بن حسین، تحقیق و تصحیح: صبحی صالح، انتشارات هجرت، قم، 1414هـ ق، چاپ اوّل، ص304، خطبه 193.
[2] . انوار هدایت، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی، امام علی بن ابی طالب علیه السلام، قم، 1390هـ ش، چاپ اوّل، ص435-436.
[3] . سوره مزمّل، آیات 2-4.
نظر شما