به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از تهران، اول خردادماه در تقویم فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، روز بزرگداشت حکیمی است که اندیشههای او قرنهاست فضای فکری جهان اسلام را تحتتأثیر قرار داده است؛ صدرالمتألهین شیرازی، مشهور به ملاصدرا، بنیانگذار مکتب «حکمت متعالیه». فیلسوفی که با نگاهی نو، تلفیقی بینظیر از عقل، نقل، شهود و عرفان ارائه داد و بهنوعی انقلاب علمی و معرفتی در فلسفه اسلامی رقم زد.
حجتالاسلام والمسلمین رحیمی صادق، مدیر حوزه علمیه استان تهران، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در تهران، به تبیین جایگاه علمی و معنوی ملاصدرا پرداخته و به سؤالاتی پیرامون دلایل ماندگاری این مکتب، تأثیر شاگردان او، و اهمیت احیای فلسفه اسلامی در حوزههای علمیه امروز بهویژه حوزه تهران پاسخ داده است. از دغدغههای اجتماعی رهبر انقلاب درباره پیوست اجتماعی فلسفه تا نقش تهران در انتقال تفکر فلسفی به قم، در این گفتوگو نگاهی جامع به شخصیت و میراث ملاصدرا ارائه میشود.
درباره جایگاه ملاصدرا و علت نامگذاری اول خرداد به نام این حکیم بزرگ بفرمایید.
مرحوم محمد بن ابراهیم بن قوام شیرازی، ملقب به صدرالمتألهین یا ملاصدرا، از فیلسوفان برجسته شیعه و متولد سال ۹۸۰ هجری قمری است. تفکر و آراء او، چند صد سال است که بهعنوان مکتب غالب در جهان تشیع شناخته میشود و در حوزههای فلسفی جهان اسلام تأثیرگذار بوده است. به همین دلیل، برای بزرگداشت مقام ولای ایشان و تاثیرات شگرفی که در پیشرفت علم و به خصوص فلسفه و تاسیس مکتب جدیدی به نام حکمت متعالیه داشته است، اول خرداد به نام بزرگداشت این حکیم بزرگ نامگذاری شده است.
ملاصدرا تحت تأثیر چه اساتیدی بوده و چه شاگردانی تربیت کرده است؟
بیشترین تأثیر علمی ملاصدرا از مرحوم شیخ بهایی که یک استثناء و اعجوبه بوده و مرحوم میرداماد بوده است. شاگردانی چون فیض کاشانی و ملاعبدالرزاق لاهیجی، از تربیتیافتگان مکتب او هستند که در تاریخ فلسفه و تشیع جایگاه مهمی دارند.
ویژگی برجسته مکتب «حکمت متعالیه» چیست؟
مرحوم ملاصدرا با نبوغی کمنظیر، تمام مکاتب فلسفی پیش از خود مانند مشاء بوعلی و اشراق سهروردی را با هم تلفیق کرد. علاوه بر آن، از منابع کلامی، عرفانی و حتی آثار افلاطون، ارسطو، ابنسینا و خواجه نصیر بهره گرفت و مکتب نوینی بهنام حکمت متعالیه تأسیس کرد. این مکتب عقل، نقل و شهود را همزمان بهکار میگیرد و برخلاف تصور رایج، ملاصدرا توجه فراوانی به عبادات، معنویت و منابع دینی داشت.
نکته مهمی که در مکتب حکمت متعالیه مرحوم ملاصدرای شیرازی وجود دارد، تاثیرگذاری شگرفی است که مکتب ایشان دارد. به گونه ای که کسانی که در این مکتب پرورش یافتند منشأ آثار و برکات و پیشرفت هایی در عالم علم و فلسفه بوده اند. در وهله اول مرحوم ملاصدرا تلفیق و ترکیبی از همه آرای فلسفی قبل از خودش را به وجود آورد و اسم آن ها را مکتب حکمت متعالیه گذاشت. تا قبل از ایشان در عالم اسلام و جهان تشیع دو مکتب خیلی مطرح و زبانزد بود. یکی مکتب مشاء مرحوم بوعلی سینا و دیگری هم مکتب اشراقی شیخ اشراق، مرحوم سهروردی.
علت ماندگاری حکمت متعالیه که در جهان تشیع بیش از ۴۰۰ سال مکتب حاکم است و علمایی که بعد از ایشان آمدند غالبا بر تفکرات ملاصدرا حاشیه زدند همین است. یک تفکر بسیار کامل و جدید و تاثیرگذار و چند بُعدی است. نه مثل مکتب بوعلی صرفا عقلانی بود و نه مثل مکتب شیخ اشراق عرفانی بود. بلکه همه آنچه که در این مکاتب وجود داشت با هم تلفیق کرد و مکتب حکمت متعالیه را به وجود آورد. شاگردان ایشان نیز هر کدام در زمان خود در همه زمینه های فلسفی جریان ساز و تاثیرگذار بودند.
مقام معظم رهبری هم در پیام اخیرشان بر آن تکیه کردند که فلسفه باید پیوست اجتماعی داشته باشد و در مسائل اجتماعی جامعه تاثیرگذار باشد، حکمت متعالیه مرحوم ملاصدرا کاملا چنین ظرفیتی را دارد.
درباره بُعد عبادی و معنوی ملاصدرا بیشتر توضیح میدهید؟
نقل است که ایشان در طول عمر ۷۱ سالهاش، هفت بار پیاده به حج مشرف شده است. در دوران عزلتنشینی که در مقدمه «اسفار» به آن اشاره کرده، زمانی که کسی سخنان او را درک نمیکرد، به کهک قم رفت و گوشه ای مشغول تفکرات خودم شدم. گاهی برای حل مسائل علمیاش، پیاده به حرم حضرت معصومه(س) میرفت، نماز میخواند و پس از آن به پاسخ علمی خود میرسید. این همان چیزی است که قرآن میفرماید: "از نماز یاری بجویید."
به آثار ملاصدرا نیز اشارهای دارید؟
ایشان تفسیر قرآن نوشته و از بهترین شروح اصول کافی متعلق به اوست. نگاه معنوی و التزام عبادی ملاصدرا، رمز ماندگاری تفکراتش بوده است.
جایگاه تهران در ترویج حکمت ملاصدرا چگونه بوده است؟
نکته ای که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که تهران شهر هزار حکیم است و سابقه تهران به حکمت و فلسفه و مکتب فلسفی تهران زبانزد بوده است. به گونه ای می توان گفت که حکمت و فلسفه از حوزه علمیه تهران به حوزه علمیه قم ورود کرده است، با حضور بزرگانی همچون علامه حسن زاده و علامه جوادی آملی و شهید مطهری. امروز حوزه علمیه تهران باید به احیای مکتب فلسفی خودش و توجه به علوم عقلی در کنار علوم نقلی توجه ویژه داشته باشد. به همین منظور، اخیرا انجمن فلسفی حوزه های علمیه به میزبانی حوزه علمیه تهران تشکیل شده و جلسات و نشست ها و مباحثی را برگزار می کند. این گام اولیه برای تقویت علوم عقلی در کنار علوم نقلی است.
.............
انتهای پیام/
نظر شما