به گزارش خبرگزاری حوزه، أمیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در نهج البلاغه نکاتی درباره «تفاوت افراد کریم و لئیم» بیان می کنند که تقدیم شما فرهیختگان می شود:
حکمت ۴۹:
«احْذَرُوا صَوْلَةَ الْکَرِیمِ إِذَا جَاعَ، وَ اللَّئِیمِ إِذَا شَبِعَ.»
ترجمه:
پیروزی در گرو تدبیر است، حزم و دوراندیشی در گرو به کار گرفتن فکر، و تفکر صحیح در گرو نگه داری اسرار است.
شرح:
حمله های خطرناک:
امام(علیه السلام) در این کلام حکمت آمیزش به یکی از تفاوت های میان افراد با شخصیت و بزرگوار و افراد پست و بی ارزش اشاره می کند و می فرماید: «بترسید از حمله افراد با شخصیت به هنگام نیاز و گرسنگی و از حمله افراد پست به هنگام سیری»؛ (احْذَرُوا صَوْلَةَ الْکَرِیمِ إِذَا جَاعَ، وَاللَّئِیمِ إِذَا شَبِعَ).
در این که منظور از گرسنگی و سیری در این عبارت حکیمانه معنای کنایی آن مراد است یا معنای حقیقی در میان مفسران نهج البلاغه گفت و گو است؛ جمعی گرسنگی را کنایه از هرگونه نیاز و یا تحت فشار و ظلم واقع شدن دانسته اند بدین ترتیب معنای جمله چنین می شود: افراد بزرگوار و با شخصیت تنها هنگامی دست به حمله می زنند که به آنها ستم شود و یا نیاز مبرم برای ادامه حیات پیدا کنند که در این صورت برای گرفتن حق خود و دفاع در مقابل ظالمان غیرت آنها به جوش می آید و حمله جانانه ای می کنند؛ ولی لئیمان هنگامی که به نوایی برسند و بر مراد خویش سوار گردند طغیان می کنند و افراد بی گناه را مورد حمله قرار می دهند همچون حیوانات درنده ای که پس از سیری، مست می شوند.
در حالی که بعضی دیگر معتقدند «جُوع» در اینجا به همان معنای حقیقی یعنی گرسنگی است و «شَبَع» به معنای سیری است و آن را اشاره به این نکته می دانند که افراد شجاع و با شخصیت پیش از رفتن به میدان نبرد کمتر غذا می خوردند مبادا ضربه ای بر شکم آنها وارد شود و غذا بیرون ریزد و موجب سرافکندگی آنان شود؛ ولی لئیمان چنین نیستند و در هر حال تفسیر اول مناسب تر به نظر می رسد.
شاعر عرب می گوید:
لا یَصْبِرُ الْحُرُّ تَحْتَ ضَیْم *** وَإنَّما یَصْبِرُ الْحِمارُ
آزادمرد در زیر ستم صبر نمی کند. این الاغ است که صبر می کند!
شاعر دیگری نیز می گوید:
إذا أنْتَ أکْرَمتَ الکَریمَ مَلَکَتَهُ *** وَإنْ أنْتَ أکْرَمتَ اللَئیمَ تَمَرَّدَا (۱)
اگر شخص کریم را اکرام و احترام کنی مالک او می شوی ولی اگر لئیم را اکرام کنی (بیشتر) سرپیچی می کند.(۲)
پی نوشت:
(۱). شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱۸، ص ۱۷۹.
(۲). سند گفتار حکیمانه: دانشمند معروف آمدی در غررالحکم این کلام حکیمانه را با تفاوتی نقل کرده که نشان می دهد از جای دیگری گرفته و همچنین ابن ابی الحدید در الحکم المنثورة آن را با تفاوتی نقل کرده و آن نیز نشان می دهد که منبع ابن ابی الحدید غیر از نهج البلاغه بود. هرچند نویسنده کتاب مصادر نهج البلاغه بعد از ذکر کلام این دو نفر می گوید: مرحوم سیّد رضی روایتش موثق تر و آشنایی اش به لحن کلام جدش بیشتر است. (مصادر نهج البلاغه، ج ۴، ص ۴۸). در کتاب تمام نهج البلاغه این جمله حکمت آمیز در خطبه «الوسیله» که در نهج البلاغه نیامده ذکر شده است. (تمام نهج البلاغه، ص ۱۶۶).
منبع: کتاب پیام امام امیر المومنین (علیه السلام)، شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه
نظر شما