شبکه‌های اجتماعی سبک زندگی و ارزش‌های جامعه را دگرگون کردند

حجت‌الاسلام حسین ابراهیمی، رئیس روابط عمومی حوزه علمیه خراسان در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد، با اشاره به تغییرات سبک زندگی در سال‌های اخیر گفت: در گذشته، افراد در کشورها و استان‌های مختلف سبک زندگی متفاوتی داشتند و حتی در شهرهای یک استان، گاهی آداب و رسوم، گویش‌ها و شیوه پوشش متمایز بود، اما با آمدن رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های جدید، این تفاوت‌ها تحت‌تأثیر قرار گرفته و بسیاری از خرده‌فرهنگ‌ها و آداب و رسوم رنگ باخته و از بین رفته‌اند. به همین دلیل این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد، زیرا قطعاً آسیب‌هایی ایجاد شده است که این شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین، به‌عنوان دنیای جدید ارتباطات، فرهنگ‌ها را در خود هضم کرده و فرهنگ واحدی را به همه القا می‌کنند.

وی با بیان اینکه آموزه‌های دینی در روابط روزمره چارچوب‌هایی مشخص کرده است، افزود: در ادبیات دینی به ما گفته می‌شود که باید رفت‌وآمد خود را با برخی افراد محدود کنیم تا تأثیر منفی بر ما نگذارند، همچنین توصیه شده با افرادی که منحرف هستند معاشرت نکنیم که این بخشی از نهی از منکر و حفظ تقواست. اما شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین، ابزارهایی هستند که ارتباط افراد را که قبلاً محدود به اطرافیانشان بود، تا بی‌نهایت گسترش داده‌اند و اکنون یک شخص وقتی وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شود، با افرادی از عقاید، سبک‌های زندگی و باورهای مختلف ارتباط برقرار می‌کند.

شبکه‌های اجتماعی؛ زندگی اول و ارزش‌گذاری دیجیتال

رئیس روابط عمومی حوزه علمیه خراسان ضمن اشاره به گستره تأثیر این فضاها بر شخصیت افراد تصریح کرد: قبل از ظهور این رسانه‌های نوین گفته می‌شد هر کسی که با او ارتباط دارید و به هر کسی که توجه می‌کنید، بر شما تأثیر می‌گذارد، بنابراین وجود شبکه‌های اجتماعی و ارتباطات گسترده، تأثیرات وسیعی بر افراد خواهد گذاشت؛ تأثیراتی که می‌توانند همه شئون زندگی یک شخص را تغییر دهند، او را به فردی تازه تبدیل کنند و حتی اگر خودش این تغییر را نخواهد، به صورت قهری چنین اتفاقی رخ می‌دهد.

وی با بیان اینکه این فضا را دیگر نمی‌توان مجازی دانست، اظهار داشت: مکانیسمی که در رسانه‌های نوین یا به‌طور خاص در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، این است که افراد را در ارتباط با هم در یک زندگی اجتماعی قرار می‌دهد؛ زندگی اجتماعی که گاه افراد بیشتر از آنکه در فضای بیرونی حضور داشته باشند، در آن زندگی می‌کنند و حتی به دوستان مجازی خود بسیار نزدیک‌تر از نزدیکان حقیقی هستند. یعنی در حال حاضر، زندگی اول بسیاری از افراد، رسانه‌های نوین و شبکه‌های اجتماعی شده است و این نشان می‌دهد که این ابزارها تا چه حد می‌توانند شخصیت و ساختار فردی و اجتماعی را متأثر کنند.

وی همچنین با اشاره به پدیده ارزش‌گذاری دیجیتال گفت: یکی از مواردی که در شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد، فرآیند ارزش‌گذاری است که از طریق لایک‌ها، بازدیدها و انواع تعاملات دیگر شکل می‌گیرد. اگر فردی سبک خاصی از زندگی را ارائه دهد، این سبک زندگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بلاگرها، که بیشترین لایک و بازدید را دارند، به الگوهایی برای دیگران تبدیل می‌شوند. این سازوکار موجب می‌شود افراد به‌طور خودآگاه یا ناخودآگاه نسبت به موضوعات، صفات، ادبیات و باورهای خاصی متمایل شوند.

وی با تأکید بر دوگانه فرصت و تهدید در این حوزه توضیح داد: آنچه در شبکه‌های اجتماعی به عنوان ارزش مطرح می‌شود، می‌تواند فرصتی برای ترویج ارزش‌های درست و رفتارهای صحیح باشد، مشروط به آنکه حضور فعال و هدفمند داشته باشیم؛ در غیر این صورت، تهدیدی است که ممکن است باورها و سبک زندگی نسل جوان را به سمتی سوق دهد که با اصول اسلامی فاصله دارد و این، به‌ویژه برای نوجوانان و جوانانی که در این فضا رشد می‌کنند، نگران‌کننده است.

لزوم مدیریت هدفمند استفاده از رسانه‌های نوین

حجت‌الاسلام ابراهیمی با اشاره به غیرقابل اجتناب بودن این فناوری‌ها بیان کرد: با توجه به شرایط موجود، نمی‌توان استفاده از رسانه‌های نوین را نفی کرد. همان‌طور که دهه ۷۰ گفته می‌شد فردی که با رایانه آشنا نیست، سواد کافی ندارد، امروز هم کسی که با شبکه‌های اجتماعی آشنا نیست و نمی‌تواند درست استفاده کند، دچار کمبود سواد رسانه‌ای است. این رسانه‌ها به‌شدت وارد زندگی ما شده‌اند و به‌ویژه در دوران کرونا بسیاری از ارتباطات حقیقی به فضای مجازی منتقل شد. بنابراین باید نیت‌ها، اهداف و برنامه‌های خود را بازبینی کنیم.

وی با تأکید بر داشتن راهبرد در این حوزه افزود: حضور در شبکه‌های اجتماعی باید هدفمند باشد. یکی از صاحب‌نظران تأکید کرده حضور در این فضا باید با ضرورت و مأموریت باشد، وگرنه خسارت به همراه دارد.

رئیس روابط عمومی حوزه علمیه خراسان همچنین با بیان اینکه طلاب و عموم مردم نباید این فضا را به‌طور کلی نفی کنند، توصیه کرد: «اید برنامه‌ای آگاهانه برای استفاده از آن داشته باشیم؛ گام نخست این است که با شناخت درست از فرهنگ و ارزش‌های دینی وارد این فضا شویم، مطالعه کنیم و مراقب باشیم تحت تأثیر جریان غالب قرار نگیریم.

حجت‌الاسلام ابراهیمی در پایان با اشاره به ضرورت مدیریت هوشمندانه این حضور گفت: شبکه‌های اجتماعی واقعیتی انکارناپذیرند. اگر با آگاهی و مدیریت صحیح از آنها استفاده کنیم، می‌توانیم تهدیدها را به فرصت بدل کنیم، اما حضور منفعلانه موجب می‌شود ارزش‌ها و باورهای نسل جوان به شکلی تغییر کند که گویی در دنیایی دیگر زندگی می‌کنند و این رسانه‌ها بر آنها حکم می‌رانند.