به گزارش خبرگزاری حوزه، بر اساس منابع معتبر تاریخی و روایی، تشریح جزئیات غسل، کفن و دفن حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها نشاندهنده عمق مظلومیت ایشان و واکنش به حوادث ناگوار پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است. این واقعه به دلیل حساسیتهای سیاسی و اجتماعی آن دوره، با وصیت خود حضرت مبنی بر مخفیماندن تشریفات تدفین همراه شد. در ادامه، به تفصیل به چگونگی انجام این مراسم و افراد حاضر در آن، و جزئیات تشییع بدن حضرت زهرا سلاماللهعلیها بر اساس مستندات تاریخی پرداخته شده است. پاسخ این پرسشها از سوی مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی در کتاب «مالک فدک»، تقدیم شما مخاطبین گرامی میگردد.
پرسش:
درباره جزئیات غسل و کفن و دفن حضرت زهرا سلام الله علیها اینکه چگونه انجام شد و چه کسانی حاضر بودند توضیح فرمایید؟ امام علی علیه السلام چگونه حضرت زهرا سلام الله علیها را از زیر لباس غسل دادند؟
پاسخ:
حضرت فاطمه سلام الله علیها بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به واسطه اینکه حق ولایت حضرت علی علیه السلام توسط اهل سقیفه غصب شد سعی کردند تا تمام فعالیت هایشان در ایامی که بعد از پیامبر در قید حیات بودند برای احقاق حق امام علی علیه السلام باشد. بر همین اساس حق در روزهای آخر عمر مبارک خویش با اعلام علی نارضایتی خویش از غاصبان حق حضرت، وصیت کردند تا بدن مطهرشان مخفیانه و شبانه دفن شود تا کسانی که سبب نارضایتی ایشان شدند در تشییع جنازه ایشان حضور پیدا نکنند.
حضرت فاطمه سلام الله علیها در سال ۱۱ هجری قمری در اثر صدماتی جسمی ناشی از حوادث بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به شهادت رسیدند.(۱)
حضرت فاطمه سلام سلام الله علیها به دلیل ناراحتی که از عملکرد برخی صحابه مثل غصب حق ولایت امام علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله، غصب فدک توسط آنها و هجوم به خانه آن حضرت داشتند، وصیت کردند که امام علی علیه السلام ایشان را شبانه و مخفیانه غسل و کفن کنند.(۲)
لذا امام علی علیه السلام وقتی عباس عموی پیامبر صلیالله علیه و آله از ایشان خواست که اجازه دهد مهاجران و انصار را برای تشییع و نماز بر جنازه حضرت فاطمه سلامالله علیها جمع کند، امام علی علیه السلام بابیان این نکته که فاطمه سلامالله علیها وصیت کرده است نماز و تشییع او پنهانی باشد با پیشنهاد وی مخالفت کرد(۳)
بر همین اساس امام علی علیه السلام درخواست ابوبکر و عمر را که خواستند در نمازخواندن بر جنازه حضرت فاطمه سلامالله علیها بر آن دو پیش نگیرد نپذیرفت.(۴)
وصیت دیگر حضرت فاطمه سلامالله علیها این بود که امام علی علیه السلام او را بعد از رحلتش بدون اینکه لباس از بدنش دربیاورد، غسل دهد(۵)
لذا حضرت علی علیه السلام شبانه و با کمک اسماء بنت عمیس بدن حضرت را از زیر لباس غسل دادند و سپس کفن کرد.
عُمّیس بدن حضرت را از زیر لباس غسل داد و سپس کفن کرد. (۶)
بعد از آن امام علیه السلام به همراه امام حسن علیه السلام، امام حسین علیهالسلام، بر جنازه فاطمه سلاماللهعلیها نماز خواندند .( ۷)
در برخی منابع تعداد نفراتی که بر بدن حضرت فاطمه سلاماللهعلیها نماز خواندند بیشتر ذکرشده است، بر اساس برخی روایات افزون بر امام علی علیه السلام و حسنین علیه السلام، نام عقیل برادر امام علی علیه السلام، عمار، مقداد، زبیر، ابوذر، سلمان فارسی، بِرَیده بن حصیب (۸)و عباس عموی حضرت و عبدالله بن مسعود(۹) نیز ذکرشده است.
حضرت علی علیه السلام پس از انجام غسل و کفن و نماز، بدن پاک و مطهر همسر عزیزشان را شبانه دفن کردند یعقوبی در کتاب تاریخش ذکر کرده است که علاوه بر امام علی علیه السلام و فرزندانش هنگام خاک سپاری، فقط سلمان و ابوذر و مقداد حضور داشتند.(۱۰)
اما برخی منابع بابیان نام برخی دیگر از اصحاب پیامبر که بدن حضرت نماز خواندند بیان کردند که آنان هم در تدفین حضرت فاطمه سلام الله علیها شرکت داشتند. (۱۱)
ابن شهرآشوب در کتاب خویش نقل کرده است که هنگام دفن فاطمه سلاماللهعلیها، دو دست شبیه دستان پیامبر خطا از درون قبر ظاهرشده و به امام علی علیهالسلام در دفن فاطمه سلاماللهعلیها کمک کرده است (۱۲)
از آنجا که بر اساس وصیت حضرت فاطمه باید مکان قبر ایشان مخفی میماند امام علی علیه السلام پس از دفن همسر عزیزشان، آثار قبر را ازبین برد تا قبر مشخص نباشد. (۱۳)
علاوه بر این امام علی علیهالسلام برای پنهان ماندن قبر فاطمه سلام الله علیها طیعاً و جلوگیری از یافته شدن آن،
چندین صورت قبر و به قولی چهل قبر (۱۴) ایجاد کردند. با این وجود بین روضه پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله و منبر آن حضرت(۱۵)، خانه حضرت فاطمه و امام علی علیه السلام قبرستان بقیه (۱۶) سه مکانی هستند که به عنوان محل دفن احتمالی حضرت فاطمه سلاماللهعلیها در منابع ذکر شده اند.
صبح روز بعد از دفن حضرت فاطمه سلامالله علیها ابوبکر و عمر بن خطاب به همراه مردم، برای نمازخواندن بر جنازه به سمت خانه حضرت رفتند و مقداد به آنها گفت که دیشب بدن مطهر حضرت فاطمه سلامالله علیها را دفن کردهاند.
مردم بااطلاع از دفن فاطمه سلاماللهعلیها از اینکه نتوانستهاند در تشییع و نماز بر تنها فرزند پیامبر صلیالله علیه و آله حاضر شوند، ناراحت شده و یکدیگر را ملامت می کردند.
بعد از این جریان عمر بن خطاب گفت تا برخی از زنان مسلمان را بیاورید تا قبرها را نبش کنند تا جنازه حضرت فاطمه سلام الله علیها را پیدا کنند تا ما بر آن نماز بخوانیم و دوباره دفن کنیم و قبرش را زیارت کنیم. وقتی این خبر به امام علی علیه السلام رسید، بسیار خشمگین شد و شمشیرش را برداشت و به بقیع رفت.(۱۷) و پس از مشاجرهای که میان او و عمر درگرفت، فرمود: اگر کسی سنگی را از روی این قبرها جابجا کند، او را خواهد کشت(۱۸) عمر گفت اگر شمشیر خود را از غلاف بیرون بیاورم، بهجایش برنمیگردانم مگر اینکه تو را کشته باشم، پس از این تهدیدها، عمر از تصمیم خود منصرف شد. (۱۹)
نتیجه:
حضرت فاطمه سلامالله علیها در سال ۱۱ هجری قمری در اثر جراحاتی که در جریان هجوم به خانه ایشان بر ایشان وارد شد به شهادت رسید. ایشان به دلیل نارضایتی که برخی صحابه پیامبر داشتند وصیت کردند که غسل و تدقیق ایشان مخفیانه انجام شود بر همین اساس حضرت علی علیهالسلام ایشان را بر اساس وصیت حضرت مخفیانه دفن کردند. امام بعد از دفن بدن پاک مطهر حضرت فاطمه سلامالله علیها علاوه بر اینکه صورت قبر حضرت را محو کردند، چندین صورت قبر ایجاد کردند و روز بعد وقتی عمر بن خطاب با عدهای سعی کردند قبر را پیدا کنند امام علی علیهالسلام با هیبتی نظامی به سمت آنها رفتند و بیان کردند که اگر این کار را انجام دهند حتماً به دست ایشان کشته خواهند شد و همین امر سبب شد که آنها از تصمیم خویش منصرف شوند.
پی نوشت:
۱. طوسی محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج ۲ ص ۷۹۳
۲. ابنباویه، محمد بن علی، الأمالی (للصدوق)، ص ۶۵۸، همو، علل الشرائح، ج ۱، ص ۱۸۵.
۳. ش طوسی، محمد بن حسین، الأمالی، ص ۱۵۶.
۴. سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ج ۲، ص ۸۷۰.
۵. یعقوبی، احمد بن ابیبعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۵.
۶. ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب علیه السلام، ج ۳، ص ۳۶۴، یعقوبی، احمد بن ابییعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۱۱۵، مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۲۰۱.
۷. ابن عبدالوهاب، حسین، عیون المعجزات، ص ۵۵، طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامه، ص ۱۳۶.
۸. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعضین ج ۱، ص ۱۵۱، ۱۵۲ .طبرسی، فضل بن حسین، اعلام الوری با علام الهدی، ج ۱، ص ۳۰۰۰.
۹. مجلسی، محمدباقی، بحاراالتیران، ج ۴۳، ص ۲۰۰.
۱۰. یعقوبی، احمدابن یعقوب .تاریخ الیعقوبی ج۲ ص ۱۱۵
۱۱.فتال نیشابوری، همان ج ۱ ص ۱۵۱، ۱۵۲.طبرسی فضل ابن الحسین اعلام الوری اعلام الهدی ج ۱.ص۳۰۰
۱۲. ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابیطالب ع ج ۳ ص ۳۶۵
۱۳.مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج ۲۸، ص ۳۰۴.
۱۴.ابن عبدالوهاب، حسین، عیون المعجزات، ص ۵۵ طبری آملی .محمد ابن جریر دلایل الامامه ص ۱۳۶
۱۵.طبری آملی، محمد بن جریر، دلالل الأمامه، ص ۱۳۷.
۱۶.سلیم ابن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی ج ۲ ص ۸۷۰.۸۷۱
۱۷.مجلسی محمدباقر، بحارالأنوار ج ۲۸ ص ۳۰۴
۱۸.طبری آملی، محمد ابن جریر، دلائل الامامه ص ۱۳۷
۱۹. مجلسی محمدباقر، بحارالأنوار ج ۲۸ ص ۳۰۴
نظر شما