به گزارش گروه ترجمۀ خبرگزاری حوزه، حجتالاسلام محمد شریفالاسلام، پژوهشگر و مبلّغ بنگلادش، در گفتوگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری حوزه، اظهار داشت: اگر زن امروز، سیرۀ حضرت فاطمه سلاماللهعلیها را معیار زندگی قرار دهد، نه تنها کرامت خویش را حفظ میکند، بلکه جامعه را نیز از نور دانایی، استواری و آرامش سرشار میسازد.
در ادامه، شرح این گفتوگو را می خوانید:
با توجه به پیچیدگیها و چالشهای چندلایه جهان امروز، کدام جنبههای شخصیت حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها بیش از همه برای زنان مسلمان آموزنده و راهگشا است؟
حجتالاسلام شریفالاسلام: بیتردید زنان در عصر حاضر با مسائل دشواری همچون بحران هویت، فروپاشی آرامش خانوادگی، فشارهای روانی، غلبۀ مادّیگرایی و ناامنیهای اجتماعی روبهرو هستند. سیرۀ حضرت زهرا سلاماللهعلیها برای عبور از این وضعیت، سه پیام اساسی و بنیادین به همراه دارد:
۱. استواری اخلاقی و پاسداری از کرامت انسانی
حضرت زهرا سلاماللهعلیها نمونه کامل پاکدامنی، صداقت، عزّت نفس و پایبندی به ارزشهای الهی بودند. ایشان با رفتار و گفتار خویش آموختند که اصلیترین قدرت زن در اخلاق بلند و پاکی درون اوست. زن با این سرمایه میتواند هم خانواده را استوار نگاه دارد و هم جامعه را به سوی صلاح هدایت کند.
۲. جایگاه رفیع دانشجویی و مشارکت فکری
معارف فاطمی در خطبهها، پاسخها، استدلالها و معارف نقلشده از ایشان نشان میدهد که آن حضرت در عرصه فهم دین، تحلیل اجتماعی و بیان حقایق، حضوری فعال و اثرگذار داشتند. این رویکرد نشان میدهد که زن مسلمان باید جویای دانش، اهل مطالعه و مشارکتکننده در گفتوگوهای فکری و فرهنگی باشد.
۳. پیوند عمیق با معنویت و تقویت نیروی روحی
شبزندهداریها، دعاهای عمیق، ارتباط قلبی با پروردگار و روح عبادتمحور حضرت زهرا سلاماللهعلیها، الگویی آشکار برای رهایی از اضطرابها و فشارهای عصر جدید است. زندگی امروز بدون تکیهگاه معنوی، انسان را فرسوده میکند؛ و سیره فاطمی بهترین نمونه برای ساختن روحی آرام، مقاوم و روشن است.
حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها در حوزههای خانواده، جامعه و حتی ساختار حکومتی، ارزشهای اخلاقی برجستهای ارائه کردهاند. این ارزشها در شرایط کنونی جهان پرتنش و آشفته چه نقشی میتوانند در هدایت و تربیت انسانها ایفا کنند؟
حجتالاسلام محمد شریفالاسلام: تعالیم اخلاقی حضرت فاطمه سلاماللهعلیها برای جهان امروز، که گرفتار شکافهای اجتماعی، بحران خانواده، جنگهای فرهنگی و فروپاشی اعتماد عمومی است، راهکاری کارآمد و کارساز به شمار میآید. مهمترین آموزههای اخلاقی ایشان را میتوان در سه محور بیان کرد:
۱. حاکمیت عدالت، محبت و مسئولیت در محیط خانواده
حضرت زهرا سلاماللهعلیها با رفتار کریمانه، احترام متقابل و مشارکت در مسئولیتهای زندگی، نشان دادند که خانواده هسته اصلی سلامت هر جامعه است. اگر محبت، انصاف، گذشت و همیاری در خانوادهها تقویت شود، جامعه نیز از فروپاشی اخلاقی و تنشهای اجتماعی در امان میماند. الگوی فاطمی، امروز برای زن و مرد، الگویی ضروری برای بازگرداندن آرامش و انسجام به کانون خانواده است.
۲. توجه به نیازمندان و مبارزه با نابرابری
یکی از برجستهترین ویژگیهای حضرت زهرا سلاماللهعلیها، تقدیم دیگران بر خویشتن و اهتمام به درماندگان بود. در جهانی که فاصله طبقاتی روزبهروز عمیقتر میشود و رقابتهای سودمحور، انسانیت را کمرنگ کرده است، این آموزه فاطمی یادآور میشود که ریشه بسیاری از بحرانهای اجتماعی با احیای روح همدلی، بخشش و مسئولیتپذیری برطرف میشود. ایشان به ما میآموزند که اخلاق اجتماعی بدون توجه به محرومان، معنا و ثبات نمییابد.
۳. پایبندی به حقیقت و ایستادگی در برابر ظلم و فساد
سیرۀ فاطمی نشان میدهد که صداقت، دفاع از حق و مقاومت در برابر باطل بخش جداییناپذیر شخصیت ایشان است. در فضای جهانی امروز، که گاه حقیقت قربانی قدرت، تبلیغات و منافع سیاسی میشود، الگوی فاطمه زهرا سلاماللهعلیها معیار روشنی برای اصلاح ساختارهای سیاسی و اجتماعی است. صداقت و شجاعت ایشان میتواند دولتها و رهبران را به سوی اداره عادلانه و مردممحور سوق دهد.
نقش حضرت زهرا سلاماللهعلیها در تثبیت جایگاه زن در تاریخ اسلام، بهویژه در زمینه حقوق، کرامت و هویت زن مسلمان، چگونه قابل تبیین است؟
حجتالاسلام شریفالاسلام: حضرت زهرا سلاماللهعلیها بیشک یکی از اصلیترین ستونهای بنیان هویت زن مسلمان در تاریخ اسلاماند. نقش ایشان از سه زاویه قابل بررسی است:
۱. از منظر فقه و حقوق اسلامی
حضرت زهرا سلاماللهعلیها در موضوع «فدک» نه تنها از حق شخصی خود دفاع کردند، بلکه با استدلالهای دقیق و منطقی، حق مالکیت زن و استقلال اقتصادی او را در جامعه تثبیت کردند. این حرکت فاطمی نشان میدهد که زن از نگاه اسلام موجودی دارای اراده، حقطلب و برخوردار از شخصیت حقوقی مستقل است.
۲. از منظر اخلاق و تربیت انسانی
اخلاق فاطمی که آمیختهای از تواضع، تلاش، مهربانی، قناعت و ایثار الگوی کاملی از شخصیت زن مسلمان ارائه میدهد. ایشان ثابت کردند که زن میتواند در عین حضور در خانه، نقشی اساسی در هدایت، تربیت و تعالی جامعه ایفا کند. اخلاق ایشان معیار متوازنی برای تربیت نسلهای آینده به شمار میرود.
۳. از منظر معنویت و رشد روحی
حضرت فاطمه سلاماللهعلیها، که در منابع اسلامی با عناوینی چون «سیدة نساء العالمین»، «زهرا» و «صدّیقه» شناخته میشوند، نشان دادند که زن میتواند به عالیترین درجات قرب الهی دست یابد. عبادتهای خالصانه، شبزندهداریها، اشکهای عاشقانه و دعاهای روحبخش ایشان نمونهای از اوج تعالی معنوی زن در اسلام است. این جنبه معنوی جایگاه زن را به سطحی میرساند که معیار فضیلت نه جنسیت، بلکه تقوا و معرفت الهی میشود.
در جوامع خانوادهمحور جنوب آسیا، چگونه میتوان از سیره حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها برای تقویت کرامت زن، گسترش آموزش و ایجاد ثبات و آرامش در ساختار خانواده بهره گرفت؟
حجتالاسلام محمد شریفالاسلام: جامعه جنوب آسیا با وجود ساختار سنتی و خانوادهمحور خود، همچنان با چالشهایی چون نابرابری آموزشی، فشارهای فرهنگی و بحران اعتماد در روابط خانوادگی روبهروست. در این شرایط، سیره فاطمی راهنمایی روشن ارائه میدهد و دستکم سه درس کاربردی برای زنان و خانوادهها دارد:
۱. اولویتدادن به آموزش و ارتقای معرفت
حضرت فاطمه سلاماللهعلیها در اوج جوانی بانویی دانشمند، آگاه و از راویان برجسته حدیث بودند. ایشان نشان دادند که دانش، زیربنای قدرت اجتماعی و کرامت انسانی است. این پیام امروز برای زنان جنوب آسیا بسیار ضروری است؛ جامعه زمانی رشد میکند که زنان آن در عرصههای معرفتی، علمی و فرهنگی نقشآفرین باشند.
۲. ایجاد توازن میان مسئولیت خانوادگی و رشد شخصی
سیرۀ فاطمی بیانگر این حقیقت است که زن میتواند در عین ایفای نقش مادری و همسری، در عرصه معنویت، معرفت و جامعه نیز درخشان باشد. حضرت زهرا سلاماللهعلیها الگویی است برای اینکه زن میتواند هم ستون خانه باشد، هم محور هدایت اجتماعی. این توازن دقیق، امروز راهی برای تقویت بنیان خانواده و جلوگیری از فروپاشی روابط عاطفی است.
۳. پاسداشت کرامت، عزت نفس و شجاعت اخلاقی
حاضر بودن حضرت فاطمه سلاماللهعلیها در دفاع منطقی از حقوق خویش همچون ماجرای فدک، نمادی از شجاعت اخلاقی و کرامت زن مسلمان است. ایشان به زنان میآموزند که حفظ کرامت، مطالبهگری مسئولانه و ایستادگی در برابر بیعدالتی بخشی از ایمان و تربیت الهی است. این پیام برای زنان جنوب آسیا، که گاه با محدودیتهای فرهنگی روبهرو هستند، اهمیتی دوچندان دارد.
چرا الگوی حضرت فاطمه زهرا سلاماللهعلیها در مقایسه با برخی رویکردهای مشهور فمینیسم غربی، الگویی کاملتر، متعادلتر و انسانیتر محسوب میشود؟
حجتالاسلام شریفالاسلام:الگوی فاطمی از چند جهت از رویکردهای رایج فمینیستی متمایز است و میتوان آن را جامعتر و انسانیتر دانست:
۱. پیوند آزادی با مسئولیت اخلاقی
در بسیاری از نظریههای غربی، آزادی به معنای رهایی فردی تعریف میشود؛ اما حضرت زهرا سلاماللهعلیها میآموزند که آزادی بدون مسئولیت، به سرگردانی میانجامد. آزادی حقیقی در اندیشه فاطمی، آزادیای است که با تعهد، اخلاق و عدالت همراه است.
۲. جمع میان معنویت و کنش اجتماعی
سیرۀ فاطمی نشان میدهد که زن میتواند در عین اوج معنویت، در مسائل اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیز نقش ایفا کند. این ترکیب بینظیر معنویت مسئولیت اجتماعی انسان را به کمال حقیقی نزدیک میسازد؛ در حالیکه بسیاری از رویکردهای معاصر، یکی را فدای دیگری میکنند.
۳. همزمانی رشد فردی، تحکیم خانواده و خدمت اجتماعی
حضرت زهرا سلاماللهعلیها مدلی ارائه کردند که در آن تکامل فردی، استحکام خانواده و خدمت به جامعه سه رکن مکملاند، نه سه حوزه جداگانه. این نگاه، پاسخی به بحرانهای امروز غرب از جمله فروپاشی خانواده، تنهایی ساختاری و فروکاهش روابط انسانی است و نشان میدهد که پیشرفت زن باید در کنار تقویت بنیان خانواده و جامعه باشد.
سخن پایانی
حجتالاسلام محمد شریفالاسلام با تأکید بر نقش راهبردی سیرۀ حضرت زهرا سلاماللهعلیها اظهار داشت:حضرت فاطمه سلاماللهعلیها چراغی است که در هر عصری میتواند انسان را از تاریکی جهل، ظلم و بیعدالتی نجات دهد. مطالعه زندگی ایشان تنها یک اقدام دینی نیست، بلکه راهی برای اصلاح اخلاق، تقویت انسانیت و ساختن جامعهای بیدار و بافضیلت است.
وی افزود: در روزگاری که بحث جایگاه زن در جهان دوباره به یکی از مهمترین محورهای گفتوگو تبدیل شده است، سیره فاطمی الگویی متوازن، عزتبخش و واقعگرایانه برای پیشرفت زن و جامعه ارائه میدهد؛ الگویی که همزمان کرامت، مسئولیت، عدالت و رشد معنوی را در کنار هم مینشاند.
نظر شما