به گزارش خبرگزاری حوزه، جامعهشناسان در خصوص مقولهی تنوع و تکثر طیفهای اجتماعی به نکته مهمی اشاره میکنند مبنی بر این که تکثر، شاخصه و ویژگی طبیعی هر جامعه زنده ای است منتهای مراتب باید این بحث به رسمیت شناخته شود و گرنه چه بسا شاهد تعمیق شکافهای اجتماعی باشیم.
از سوی دیگر مسلم است که در هر جامعهای، کم یا زیاد شکاف و گسست اجتماعی وجود دارد اما آنچه حائز اهمیت است این که تدبیر امور جامعه به ویژه از منظر سیاستگذاری و اجرا به نحوی باشد که مانع از افزایش شکافها گردد.
در محافل علمی و آکادمیک همواره در این باره بحث و نظر صورت میگیرد که شکافهای اجتماعی باید ترمیم شوند چه آنکه در غیر این صورت، زمینه تبدیل شدن این مساله به بحران وجود دارد.
شکاف اجتماعی چه زمانی شکل میگیرد؟
حجت الاسلام حبیب بابایی فعال فرهنگی و پژوهشگر مسائل اجتماعی معتقد است: در هر جامعهای، افراد و گروههای مختلفی وجود دارند و در رابطه با مسایل گوناگون به کنشگری میپردازند که به صورت طبیعی میان اعضای آنها، تمایزها و تفاوتهایی به چشم میخورد و چنانچه که این تفاوتها به مرز برخی تخاصمها و تعارضها برسند، میتوان از واژه "شکاف" درباره آنها استفاده کرد. به عنوان مثال وقتی از شکاف نسلی صحبت میشود منظور تفاوت میان اعضای نسل جوان و اعضای نسل بزرگسال در جامعه است که البته خود این قضیه باید از جوانب مختلف مورد توجه و تحلیل قرار گیرد. اجمالاً این که نسل جوان در تمامی جوامع بهطور معمول، پرشور و پرحرارت، فعال، آرمانگرا، تجدد خواه و پیشرو است و در مقابل طیف بزرگسال تا حدی محافظهکار، آرام و وابسته و دلبسته به سنتها میباشد.
وی همچنین گفت: از سوی دیگر باید توجه داشت که شکافهای اجتماعی، مبیّن یکسری نقاط تفاوت و افتراق میان افراد و گروههای مختلف یک جامعه درباره ارزشها، ایدئولوژیها، دیدگاههای سیاسی، خواستهها، مطالبات و طبقه اجتماعی هستند که نقش آن در تبیین و توضیح واقعیتها، پدیدهها و رخدادهای یک جامعه غیر قابل انکار است، ضمن آن که به هر حال روابط اجتماعی و تعامل میان بخشهای مختلف جامعه با یکدیگر برپایه این شکافها تنظیم و تعریف میشود.
زمینهها و خاستگاه تفاوتها و تمایزات بیننسلی
این پژوهشگر مسائل اجتماعی اضافه کرد: طبعاً جنسیت یا سن، دو متغیر اجتماعی اصلی هستند که در شکلگیری شکافهای اجتماعی موثر هستند و بر همین اساس جامعه را به دو گروه زنان در برابر مردان و گروه جوانان در برابر میانسالان و کهنسالان تقسیمبندی میکنند و لذا به دلیل همین تفاوتها در سن و جنسیت، سطحی از تعارض در انتخاب آنها و ارزشهای مورد تأکید آن ها، همچنین خواستهها و مطالباتی که در اولویت خویش میدانند، پدید میآید.
وی همچنین بیانداشت: از سوی دیگر تعارضها و شکافهای اقتصادی جامعه را به گروههای برخوردار، غیر برخوردار و طبقه متوسط تقسیم میکند و از جمله نشانههای نارضایتی، عدم توجه به تحقق عدالت در شئون مختلف است که خود این قضیه میتواند زمینهساز شکافهای سیاسی و فرهنگی هم باشد.
چند راهکار مهم اقتصادی و معیشتی
حجت الاسلام بابایی افزود: از جمله راهکارهای اقتصادی برای مقابله با تشدید شکافهای اجتماعی میتوان به مواردی همچون تلاش هدفمند در راستای توزیع عادلانه ثروت و فرصت ها اشاره کرد که البته ذیل این عنوان باید مقوله اصلاح نظام مالیاتی و نیز توسعه فرصتهای شغلی را مورد توجه قرار داد که در زمینه مورد آخر میبایست هدف ما تمرکز بر ایجاد کارآفرینی و اشتغال در مناطق محروم و اقشار کمدرآمد باشد، ضمن آن که نباید از اهمیت بحث تأمین زیرساخت های فرهنگی و آموزشی در سراسر نقاط کشور به ویژه مناطق کمتر توسعه یافته غافل شد.
عوامل و مؤلفهها را به درستی بشناسیم
دکتر علی ربانی استاد دانشگاه نیز در همین زمینه ابراز داشت: اگر جامعه ساختارهای مناسب داشته باشد و بتواند با روش های عقلانی و قانونی، شکاف ها را ابراز و کنترل کند نه تنها شکاف های موجود، مشکل ساز نخواهد شد بلکه به پیشرفت جامعه نیز کمک میکند.
وی همچنین افزود: با این حال، چنانچه ساختار جامعه و نظام اجتماعی معیوب باشد، شکافها بهصورت تخریبی خودش را نشان می دهد و لذا از این حیث لازم است عوامل ایجاد شکاف در جامعه اعم از مؤلفه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به درستی شناسایی شده و مدیریت گردد.
ربانی در ادامه با تاکید بر اینکه باید به دنبال توسعه پایدار و برقراری عدالت در جامعه باشیم، اضافه کرد: در فرایند توسعه اگر گروهی از مردم دچار محرومیت شوند و این محرومیت پایدار بماند، این فرایند متوقف می شود. البته در این زمینه نباید انتظار عدالت مطلق یا آرمانی را داشته باشیم بلکه عدالت نسبی است اما دهک های پایین جامعه انتظار دارند که از حداقل امکانات و رفاه برخوردار باشند.
لزوم تلاش برای تقویت سرمایه های اجتماعی
وی خواستار اهتمام جدی مسئولان در راستای تقویت سرمایه های اجتماعی شد و گفت: میزان همراهی جامعه با تصمیمات، تابع کیفیت حکمرانی است تا جامعه خود را در کنار حاکمیت به صورت "ما" ببیند و لذا در این خصوص نیازمند شایسته سالاری و جایگزینی نخبه پروری به جای حامی پروری در عرصه مدیریتی هستیم تا به امید خدای متعال شیوه حکمرانی بر اساس آموزه های ناب دینی و انتظارات یک ملت انقلابی اجرا شود.
ربانی همچنین خواستار مبارزه جدی با مثلث شوم فقر و فساد و تبعیض شد و افزود: بخش مهمی از دلایل و زمینه های بروز شکاف اجتماعی ریشه در اقتصاد، تبعیض و بی عدالتی دارد و لذا در این راستا نیازمند توجه به مقوله عدالت، مبارزه با فساد و تبعیض و نیز افزایش نظارت ها در کشور هستیم.
گزارش: سیدمحمدمهدی موسوی
نظر شما