به گزارش خبرگزاری حوزه از تهران، حجتالاسلام محمدحسن سموعی، کارشناس دینی، روز شنبه در برنامه تلویزیونی «آفتاب شرقی» با تبیین جایگاه نماز در منظومه معارف اسلامی، نماز را اساس عبودیت، وسیله عروج روح و عرصه مبارزه انسان با دشمنان درونی و بیرونی دانست.
وی با اشاره به آیه دوم سوره مبارکه مؤمنون گفت: خداوند متعال در آغاز معرفی ویژگیهای مؤمنان، بر «خشوع در نماز» تأکید میکند و میفرماید: «الذین هم فی صلاتهم خاشعون». این تعبیر نشان میدهد که نماز، صرفاً یک عمل ظاهری نیست، بلکه حقیقت آن در خضوع و خشوع قلبی نهفته است؛ خشوعی که مبنای حرکت انسان به سوی کمال و بندگی حقیقی به شمار میرود.
این کارشناس دینی با بیان اینکه «الصلاة معراج المؤمن» یک تعبیر عمیق و راهبردی است، افزود: معراج به معنای عروج و حرکت است. وقتی گفته میشود نماز معراج مؤمن است، یعنی نماز وسیلهای برای حرکت روح انسان به سمت خداوند متعال است. اگرچه انسان در ظاهر نماز ایستاده و به ظاهر ساکن است، اما در حقیقت، روح او در حال سیر و حرکت است و یک سیر انفسی عمیق در وجود او رخ میدهد.
حجتالاسلام سموعی با اشاره به دو نوع سیر معرفیشده در قرآن، یعنی «سیر آفاقی» و «سیر انفسی»، تصریح کرد: قرآن کریم به انسان میآموزد که همانگونه که جهان بیرون قابل کشف و شناخت است، جهان درون انسان نیز عالمی گسترده دارد. نماز ابزار اصلی رشد و شکوفایی این جهان درونی است. انسان از طریق نماز، به شناخت نفس و در نهایت، به قرب الهی دست مییابد.
وی ادامه داد: فقها برای صحت نماز از طمأنینه سخن میگویند و آن را شرط درستی نماز میدانند، اما این طمأنینه نباید فقط در جسم خلاصه شود. جسم ممکن است آرام باشد، اما آنچه حقیقت نماز را میسازد، حرکت روح است. معراج بودن نماز یعنی روح انسان در حال اوج گرفتن و سیر به سوی خداوند است.
این کارشناس دینی با تأکید بر وجود دشمنان درونی و بیرونی انسان خاطرنشان کرد: قرآن کریم انسان را در مسیری معرفی میکند که هم با دشمن درونی، یعنی نفس، مواجه است و هم با دشمنان بیرونی که میخواهند انسان را به استکبار، استعمار و سلطه بکشانند. نماز، نقطهای است که این مبارزه بهصورت عمیق و بنیادین در آن اتفاق میافتد.
وی با اشاره به آیه سجده در سوره مبارکه سجده گفت: خداوند متعال مؤمنان حقیقی را کسانی معرفی میکند که با شنیدن آیات الهی به سجده میافتند و استکبار نمیورزند. همین سجده، نماد کامل خضوع و خشوع و مبارزه با نفسِ سرکش است. انسان با قرار دادن پیشانی بر خاک، عملاً اعلام میکند که از تکبر و خودبینی فاصله گرفته و در برابر حقیقت مطلق، یعنی خداوند، تسلیم شده است.
حجتالاسلام سموعی افزود: مقام معظم رهبری نیز بارها در بیانات خود تأکید کردهاند که نماز مانع تسلط دشمن درونی بر انسان میشود. وقتی انسان در نماز به خشوع واقعی میرسد، نفس اماره مجال سلطه پیدا نمیکند و این، یکی از آثار تربیتی و اخلاقی مهم نماز است.
وی با اشاره به نقش نماز در مقابله با دشمنان بیرونی گفت: قدرتهایی که بهدنبال استکبار، استعمار و سلطه بر ملتها هستند، در حقیقت با روحیه بندگی و توحید مخالفاند. نماز، انسان و جامعه را در برابر چنین سلطهطلبیهایی مقاوم میسازد. هرچند آثار اجتماعی نماز نیازمند بحث مفصلتری است، اما تردیدی نیست که نماز، انسانِ مستقل، آزاد و خدا محور تربیت میکند.
این کارشناس دینی در بخش دیگری از سخنان خود به سیره پیامبر اکرم(ص) اشاره کرد و گفت: در روایات آمده است که پیامبر(ص) هنگام فرا رسیدن وقت اذان، حال و هوای خاصی پیدا میکردند. این نشان میدهد که برای انسانی که به بُعد روحانی خود توجه دارد، جدا شدن از سرچشمه الهی دشوار و آزاردهنده است. چنین انسانی نماز را نه یک تکلیف سنگین، بلکه فرصتی برای آرامش و بازگشت به اصل خویش میداند.
وی تأکید کرد: نماز، یک حرکت آگاهانه به سوی خداوند است. انسان باید هنگام آماده شدن برای نماز، توجه داشته باشد که وارد یک مسیر و سیر معنوی میشود. برخی از بزرگان و اساتید اخلاق آنچنان برای نماز آماده میشدند که اطرافیان گمان میکردند قصد رفتن به جایی مهم را دارند و این نشاندهنده درک عمیق آنان از حقیقت نماز بود.
حجتالاسلام سموعی با بیان اینکه مهمترین مسئله در دینداری، اتصال به سرچشمه الهی است، اظهار داشت: اگر بخواهیم تعریفی جامع از نماز ارائه دهیم، باید بگوییم نماز، اتصال به سرچشمه وحی، حقیقت و وجود است. این اتصال با نگاه رفع تکلیفی به نماز حاصل نمیشود، بلکه از همان لحظه آمادگی برای نماز، انسان باید به عظمت و جایگاه این ارتباط توجه داشته باشد.
وی ادامه داد: نماز نوعی کوبیدن درِ رحمت الهی است. انسان وقتی میخواهد به دیدار شخصیتی بزرگ برود، از پیش برنامهریزی میکند تا مزاحم امور او نشود. نماز نیز چنین است؛ اگر انسان وقت نماز را تنظیم کند، سایر امور زندگیاش نیز سامان مییابد. به تعبیر آیتالله بهجت(ره)، اگر نماز انسان درست شود، بقیه امور زندگی او نیز تنظیم خواهد شد.
این کارشناس دینی با اشاره به تأثیر آرامشبخش نماز گفت: اتصال به خداوند مانند پیوستن قطرهای به دریاست. قطرهای که به دریا متصل میشود، دیگر آن اضطراب و تلاطم پیشین را ندارد. بسیاری از پرسشهای اساسی انسان درباره هدف، معنا و فلسفه زندگی، در سایه این اتصال، پاسخ خود را مییابد و انسان به آرامش میرسد.
وی در ادامه به جنبه عبادی و فقهی نماز اشاره کرد و گفت: واژه «صلات» در ادیان پیشین نیز وجود داشته و عبادت، اختصاص به دین اسلام ندارد، اما در اسلام، نماز حقیقت شرعیه پیدا کرده و دارای چارچوب، حرکات و احکام خاصی شده است. این حرکات، مانند رکوع و سجود، هرکدام فلسفه و معنای خاصی دارند که علمای اخلاق به تبیین آن پرداختهاند.
حجتالاسلام سموعی تأکید کرد: اگر روح بندگی و توجه در نماز حفظ شود و انسان به فلسفه اعمال نماز توجه داشته باشد، کیفیت نماز او ارتقا پیدا میکند. سجده، رکوع، قیام و قعود، همگی ابزارهایی برای تربیت روح و تقویت خضوع در برابر خداوند هستند و بیتوجهی به این معانی، نماز را به یک عمل صرفاً ظاهری تقلیل میدهد.
کارشناس دینی در پایان خاطرنشان کرد: نماز، ستون دین و شاخص تنظیمکننده زندگی فردی و اجتماعی انسان است. اگر انسان حقیقت نماز را درک کند، هم در بعد فردی به آرامش و رشد معنوی میرسد و هم در بعد اجتماعی، انسانی مسئول، متعادل و مقاوم در برابر ظلم و انحراف خواهد بود.
انتهای پیام/
نظر شما