ندا حکمت در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره ضرورت تغییر آرایش رسانهای، اظهار داشت: آرایش رسانهای به معنای چیدمان ابزارها، تاکتیکها و نیروهایی است که در عملیات رسانهای به کار گرفته میشوند تا یک هدف مشخص سیاسی یا اجتماعی محقق شود. به عبارت دیگر، آرایش رسانهای مجموعهای از چینشها و راهبردهایی است که رسانهها برای اثرگذاری بر افکار عمومی طراحی میکنند.
وی ادامه داد: فرمان تغییر آرایش رسانهای از سوی رهبر معظم انقلاب نشان میدهد دشمن دریافته است آنچه پیشتر برای هجمه رسانهای علیه کشور طراحی کرده بود دیگر کارایی ندارد و ناچار به تغییر چیدمان خود شده است. این امر نقطه قوت جمهوری اسلامی را آشکار میسازد، زیرا ثابت میکند تاکتیکهای گذشته دشمن بیاثر شدهاند.
مدیر اداره تبلیغ در رسانهها و فضای مجازی جامعهالزهرا(س) با اشاره به ضرورت تغییر آرایش رسانهای متناسب با شرایط جدید، گفت: غرب در آرایش تازه خود از رسانههای رسمی فاصله گرفته و به سمت رسانههای غیررسمی همچون شبکههای اجتماعی، بلاگرها و سلبریتیها حرکت کرده است و از طریق این ابزارهای متنوع مفاهیم مورد نظر خود را منتقل میکند.
وی افزود: در این میدان جنگ رسانهای، دیگر با روایتهای مستقیم مواجه نیستیم؛ بلکه دشمن با چینش جدید مفاهیم، در پی تأثیرگذاری بر افکار عمومی است. بنابراین ما نیز باید آرایش رسانهای خود را متناسب با این شرایط تغییر دهیم.
مدیر اداره مطالعات و برنامهریزی فرهنگی تبلیغی جامعهالزهرا(س) با اشاره به اینکه دشمن در جنگ ادراکی جدید، لایههایی برای نفوذ و هدفگیری هویت جامعه اسلامی طراحی کرده است، تصریح کرد: همانطور که رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کردهاند، دشمنان تلاش میکنند هویت جامعه اسلامی را تغییر دهند.
امید و اعتماد هدف اصلی جنگ رسانهای دشمن است
وی ادامه داد: دشمن در گذشته کوشید با تخریب چهرههای انقلاب اسلامی، تصویر جمهوری اسلامی را مخدوش کند، اما تجربه نشان داد در این مسیر موفق نبوده است. به همین دلیل به سراغ اقدامی عمیقتر یعنی تخریب امید و اعتماد در جامعه رفته است. این همان آرایش تازهای است که باید آن را شناخت و برای مقابله با آن آماده شد. امید به آینده و اعتماد به جمهوری اسلامی نقطهای است که رهبر معظم انقلاب بر آن تأکید ویژه دارند.
حکمتنیا بیان کرد: در این بازطراحی رسانهای، فقط با انتقال پیام ساده مواجه نیستیم؛ بلکه هدف اصلی دشمن، مهندسی رفتار جامعه است. برای تحقق این هدف، او در همه بخشهای رسانه اعم از نیروها، ابزارها و شبکهها طراحی جدیدی انجام داده است.
چالشهای ساختاری
وی گفت: در میدان نبرد رسانهای با چالشهای متعددی روبهرو هستیم که یکی از مهمترین آنها نبود یک ستاد واحد و منسجم برای راهبری عملیاتی است. نیازمند ستادی هستیم که جنگ روایتها و جنگ ادراکی را تعریف کند و دقیق مشخص سازد در هر حوزه چه اقداماتی باید انجام شود. متأسفانه چنین ساختاری یا وجود ندارد یا ارتباط مؤثری با نیروهای فعال در میدان برقرار نمیکند.
استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: چالش دیگر، سرعت پایین تصمیمگیریها است؛ در حالی که دشمن با سرعت بالا عملیات رسانهای خود را پیش میبرد. وقتی تصمیمگیری کند باشد، واکنشها دیر اتفاق میافتد و در نتیجه اثرگذاری پیامها کاهش مییابد. چالش بعدی، نبود سازوکار مشخص برای سنجش اثرگذاری پیامهاست. اینکه محتوای تولیدشده چه میزان تأثیر گذاشته یا چه بازخوردی داشته، کمتر مورد بررسی قرار میگیرد.
وی گفت: در میدان مبارزه سایبری، متأسفانه ما از زمین بازی دشمن استفاده میکنیم و حتی اگر بومیسازی رخ داده باشد، بر اساس همان الگوریتمهای غربی بوده است؛ یعنی معیار، تعداد دنبالکنندگان یا میزان بازدید محتوا است. در حالی که در فرهنگ ما باید اصل بر اثرگذاری باشد. بسیاری از افراد در میدان حضور دارند که شاید دنبالکننده یا بازدیدکننده زیادی نداشته باشند، اما اثرگذاری فراوانی دارند. بنابراین باید نظام ارزیابی بومی طراحی شود.
عضو کارگروه فلسفه سایبر آزمایشگاه علوم سایبر دانشگاه تهران بیان کرد: اگرچه دشمن همچنان به رسانههای رسمی توجه دارد، اما تمرکز اصلی خود را بر رسانههای غیررسمی گذاشته است. در مقابل، وابستگی ما به رسانههای رسمی زیاد است. باید توجه بیشتری به رسانههای کوچک و محلی داشت؛ رسانههایی که در محیطهای محدود فعالیت میکنند اما اثرگذاری قابل توجهی دارند.
چالشهای محتوایی
رسانه تنها ابزار نیست؛ مولفهای هویتساز است
حکمتنیا اظهار کرد: یکی از چالشهای اساسی ما این است که رسانه را فقط ابزار میبینیم؛ در حالی که اگر رسانه تنها ابزار بود، نیازمند این حجم از نظریات متنوع پیرامون آن نبودیم. امروز رسانه یک مولفه بنیادین است که بر سبک زندگی، هویت و سایر ابعاد اجتماعی اثر میگذارد. با این نگاه ابزاری، تأثیرگذاری و تغییر هویتی که رسانه ایجاد میکند، تنها در قالب گزارش و خبر دیده میشود و ورود جدی به مباحث ادراکی و روایتی صورت نمیگیرد.
وی بیان کرد: الگوریتمهای فضای سایبر تعیین میکنند چه محتواهایی دیده شود و چه چیزی اثرگذار باشد. ما هنوز به این موضوع نپرداختهایم که چه نوع محتوا و با چه الگویی باید طراحی شود تا مخاطب را تحت تأثیر قرار دهد. رسانه مولفهای هویتساز است که میتواند سبک زندگی را تغییر دهد؛ بنابراین تولید محتوا باید ویژه و هدفمند باشد. متأسفانه این ظرفیت هنوز بهطور کامل شکل نگرفته و برای مهندسی هویتی که در این فضا در حال وقوع است، برنامهای نداریم.
استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه اگر رسانه نتواند هویتسازی کند، از کارکرد اصلی خود عقب میماند، افزود: برای نمونه، مسأله زن و سایبرنتیک بسیار مورد توجه دشمن بوده است. آنان در مبانی خود بیان میکنند که با حکمرانی بر زنان، به حکمرانی بر جامعه زنان و سپس به حکمرانی بر کل جامعه خواهند رسید. بر همین اساس، اولویت دشمن توجه به مسائل زنان و تولید محتوا برای آنان است.
وی اضافه کرد: این نگاه کلان دشمن در شرایطی شکل گرفته که ما فاقد نگاه جامع و ستاد واحد بودهایم. مجموعهها از فعالیتهای یکدیگر بیخبر بودهاند و پیگیری مشترک نداشتهاند. همین امر موجب شده نقشهای محتوایی در حوزه زنان، نوجوانان و خانواده کمتر از نیاز واقعی باشد و با کمبود محتوای اثرگذار مواجه شویم.
چالش نیروی انسانی
حکمت نیا با اشاره به چالش نیروی انسانی گفت: با توجه به نگاه ابزاری به رسانه، نیروهایی که تربیت شدهاند نیز در همین سطح کارآمد هستند. اما اگر رسانه را مولفهای هویتساز بدانیم، نیازمند نیروهایی هستیم که آموزش دیده باشند تا در جنگ روایتها و جنگ ادراکی نقشآفرینی کنند. البته در حوزههای علمیه نیروهایی در این زمینه وجود دارند، اما اقدامات آنان بیشتر به صورت تبلیغ حضوری است و فعالیت مبلغان سایبری منسجم و سازمانیافته نیست.
وی افزود: تربیت نیروی کارآمد اهمیت ویژه دارد. تربیت «انسان رسانهای» با تربیت «مبلغ رسانهای» کاملاً متفاوت است. مبلغ رسانهای بیشتر بر انتقال پیام تمرکز دارد، اما انسان رسانهای باید توان مدیریت جریان، تحلیل داده و طراحی روایت داشته باشد. امروز به چنین نیروهایی نیاز داریم تا بتوانند در جنگ رسانهای جریان را مدیریت کنند. استفاده از ظرفیت بانوان طلبه فعال میتواند این کمبود نیرو را جبران کند.
چالش فناوری و مدیریت
مدیر اداره تبلیغ در رسانهها و فضای مجازی جامعهالزهرا(س) اضافه کرد: در هر دوره، تکنولوژی جدیدی وارد کشور شده است، در حالی که شناخت دقیق و آگاهی از اسناد بینالمللی آن وجود نداشته است. به جای آنکه ابتدا این فناوریها را بشناسیم و سپس استفاده کنیم، یا بهطور کامل آنها را نادیده گرفتیم یا بیچونوچرا پذیرفتیم. این برخورد ناآگاهانه آسیبهایی برای جامعه به همراه داشته است؛ نمونه بارز آن شبکههای اجتماعی است.
وی گفت: امروز نیز مباحثی چون هوش مصنوعی، متاورس، بلاکچین و فناوریهای مشابه مطرح است که اهمیت فراوان دارند. اما به دلیل نبود اسناد بالادستی دقیق و چارچوب مشخص، نمیتوانیم بهطور کامل از این فناوریها بهرهبرداری کنیم. در حالی که اگر درست مدیریت شوند، میتوانند در راستای اهداف ما به کار گرفته شوند. نبود نگاه ساختارمند موجب شده این ظرفیتها بالفعل نشوند.
تشکیل اتاق عملیات رسانهای ضرورتی اجتنابناپذیر است
استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اهمیت تشکیل اتاق عملیات رسانهای تأکید کرد: باید اتاق عملیات رسانهای با استانداردهای لازم شکل بگیرد تا بهعنوان یک مولفه راهبردی بتواند جریان مهندسیشده ایجاد کند و مدیریت رسانهای در سطح جهانی داشته باشد.
وی یادآور شد: بازطراحی آرایش رسانهای کشور یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی اجتنابناپذیر است؛ زیرا رسانه در هویت اثرگذار است. اسناد بینالمللی به دنبال تغییر هویت زنان هستند؛ چراکه زن آغازگر تربیت، فرهنگ و جامعه است. اگر بتوانند هویت زن را تغییر دهند، هویت کل جامعه تغییر خواهد کرد.
مدیر اداره مطالعات و برنامهریزی فرهنگی تبلیغی جامعهالزهرا(س) ادامه داد: در جامعه اسلامی نیز نقش مادر بودن، مربی بودن و همسر بودن بسیار مهم است. اما جریانهای بیرونی تلاش میکنند زن را فقط یک کالا یا ابزار اقتصادی تعریف کنند. در این شرایط، هویت زن در مصرف و تولید خلاصه میشود و از جایگاه اثرگذاری واقعی خود خارج شده و به موجودی تبدیل میشود که کنترلش در دست دیگران، بازار و مصرف است.
ضرورت بازتعریف هویت زن در چارچوب اسلامی
وی ادامه داد: هنگامی که زن از جایگاه اثرگذار خود در تربیت و فرهنگ خارج شود، تمدن نوین اسلامی آسیب خواهد دید. از این رو لازم است هویت زن در چارچوب اسلامی بازتعریف و تقویت شود. در این شرایط، حوزههای علمیه بهعنوان مرجع اصلی دینی مردم باید اتاق عملیات رسانهای با آرایش جدید رسانهای تشکیل دهند تا بتوانند در برابر اقدامات سریع دشمن ایستادگی کرده و هویت زن مسلمان را حفظ و تقویت کنند.
بایدها
تعریف مدل بومی عملیات رسانهای
حکمت نیا با اشاره به اینکه در این مسیر به بایدها و نبایدهایی نیاز داریم، تصریح کرد: نخستین گام، طراحی مدل رسانهای بر اساس فرهنگ و نیازهای داخلی است. باید ستاد شبکهای با مرکزیت واحد تشکیل شود که فرماندهی رسانه را بهروز و لحظهبهلحظه رصد کند و توان تحلیل متن و فرامتن را داشته باشد.
وی ادامه داد: همچنین نیازمند یک روایت کلان و مادر هستیم که همه روایتهای دیگر به آن متصل شوند تا از پراکندگی جلوگیری شود و جریانسازی مؤثر شکل گیرد. این روایت اصلی همان هویت اسلامی ماست.
مدیر اداره مطالعات و برنامهریزی فرهنگی تبلیغی جامعهالزهرا(س) اضافه کرد: دادهها باید بهروز طراحی شوند و رسانه نباید سلیقهای اداره شود. ابتدا باید اصول و نظریات غربی در حوزه رسانه شناخته شود، سپس مفهومشناسی بومی صورت گیرد و نظریات علمی بر اساس فرهنگ اسلامی تدوین شود.
وی ادامه داد: رسانه باید مخاطبمحور باشد نه سازمانمحور. امروز بسیاری از رسانهها همچنان در قالب روابط عمومی یا خبرگزاریهای سازمانی فعالیت میکنند، در حالی که محور اصلی باید نیاز مخاطب باشد همچنین باید به افرادی که در فضای رسانهای بهصورت گمنام فعالیت میکنند و اثرگذاری بالایی دارند توجه ویژه شود.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: در گذشته سواد به توانایی خواندن و نوشتن محدود میشد. سپس یونسکو برای ورود به جهان جدید و عصر ارتباطات تعریف دومی را ارائه کرد که شامل توانایی استفاده از رایانه و یادگیری زبان خارجی بود. در تعریف سوم سواد، ۱۲ مولفه از جمله سواد رسانهای، مالی، عاطفی و ارتباطی ... مطرح شد که بر این اساس، حتی فردی با مدرک دکترا در جهان، تنها حدود ۵ درصد، باسواد محسوب میشود.
وی افزود: یونسکو در تعریف چهارم بیان کرد فرد باسواد کسی است که بتواند با استفاده از آموختههای خود تغییر مثبتی در زندگی ایجاد کند. این تعریف نشان میدهد صرف دانستن کافی نیست، بلکه باید به عمل منجر شود.
عضو کارگروه فلسفه سایبر آزمایشگاه علوم سایبر دانشگاه تهران یادآور شد: در حالی که جهان به مرحله چهارم تعریف سواد رسیده، ما هنوز با این تعریف همراه نشدهایم و یا حتی تعریف خودمان را ارائه نداده ایم. بسیاری از کشورها فضای سایبر را حقیقی میدانند و برای آن چارچوب سواد مشخص کردهاند، اما ما همچنان آن را مجازی و غیرواقعی تلقی میکنیم.
وی بیان کرد: سایبرفمینیستها از فضای سایبر برای طرح مبانی فمینیستی استفاده میکنند تا هویت زن را بازتعریف کنند، اما متأسفانه ما به این بخش کمتر توجه کردهایم و نیازمند تمرکز بیشتری هستیم تا علاوه بر مقابله، اثرگذاری مؤثر داشته باشیم.
نبایدها
حکمت نیا گفت: فرمان رهبر معظم انقلاب درباره آرایش جنگ رسانهای وظیفهای عمومی است. به همین خاطر نباید تنها بر رسانههای رسمی و ملی تکیه کنیم، بلکه باید نیروهای مردمی، انقلابی و شبکههای کوچک نیز مورد توجه قرار گیرند تا همه مردم نقشآفرین باشند.
وی افزود: نبود اتاق عملیات رسانهای موجب شده نسبت به نقدها نگران باشیم و گاهی از نقد فرار کنیم. در حالی که نقد موجب پویایی و اصلاح مسیر است. همچنین نباید تولید رسانهای بدون سنجش و ارزیابی صورت گیرد. برای این امر نیازمند فناوریها و نرمافزارهای ویژه هستیم. اثرگذاری باید بر اساس دادهها و اصول علمی سنجیده شود، نه بر اساس سلیقه شخصی.
نقش بانوان طلبه در آرایش جدید رسانهای
استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: در شرایطی که جهان کفر با تمام تجهیزات خود وارد میدان شده تا هویت زنان جامعه را تغییر دهد و از طریق مهندسی ذهن به دنبال تغییر رفتار است، بانوان طلبه باید بدانند نمیتوانند تنها به فضای حقیقی بسنده کنند. آنان باید جدی و با دغدغه وارد عرصه مجازی شوند تا بتوانند در این میدان نقشآفرینی کنند.
وی باتأکید بر اینکه بانوان طلبه در این عرصه پیشرو هستند و فعالیتهای متنوعی انجام دادهاند؛ اما بر اساس دستور مقام معظم رهبری، لازم است آرایش رسانهای جدیدی طراحی و اجرا شود، اظهار کرد: بانوان برای حضور مؤثر در این میدان نیازمند تواناییهای گوناگون هستند؛ از جمله روایتسازی برای اثرگذاری در فضای رسانهای، تسلط بر جنگ ادراکی و آشنایی با زبان رسانهای تا بتوانند با شناخت دقیق شیوهها بر ذهن مخاطب تأثیر بگذارند.
هویتسازی و تمدن نوین اسلامی
حکمت نیا گفت: رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم، چشمانداز جامعه را ایجاد تمدن نوین اسلامی معرفی کردند. تمدنسازی بر پایه هویتسازی استوار است و اساس شکلگیری هویت جامعه وابسته به هویت زنان است؛ زیرا زنان هم بر نسل حاضر و هم بر نسل آینده اثرگذار هستند، دشمن نیز به این موضوع آگاه است و با بهرهگیری از زنان تلاش میکند تمدن خود را به جهان عرضه کند. از این رو نیازمند ایجاد یک گفتمان و نهضت جدید هستیم.
وی اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب در بهمن ۱۳۹۹ نقشه جامع هویت زنان را مطرح کردند که شامل «مادر خوب»، «همسر خوب»، «مجاهد فی سبیلالله» و در عین حال «کدبانو بودن» است؛ یعنی مولفههای هویت زن مسلمان، مدیریت خانه، عبودیت و بندگی خداوند متعال است. نمونه کامل این شخصیت حضرت زهرا(س) هستند که به رتبه عالی عصمت رسیدند.
تصویرسازی؛ کلید اثرگذاری در نبرد رسانهای است
مدیر اداره مطالعات و برنامهریزی فرهنگی تبلیغی جامعهالزهرا(س) با اشاره به اینکه دشمن این هویت جامع را هدف گرفته است، افزود: بانوان طلبه باید برای این هویتها روایتهای مادرانه، همسرانه و دخترانه تولید کنند و الگو ارائه دهند.
وی تصریح کرد: مکانیزم ذهن انسان بر اساس تصویر عمل میکند؛ هرکس بتواند تصویرسازی مناسب داشته باشد میتواند الگوی خود را به جامعه عرضه کند. غرب برای تبیین الگوهای خود به تربیت بلاگرها، سلبریتیها و استفاده از سینما پرداخت؛ اما ما بیشتر به کارهای انتزاعی یا تولید فیلمهای کوتاه و مستند بسنده کردهایم. اگر بخواهیم اثرگذار باشیم باید متفاوت از گذشته عمل کنیم.
مرجعیت رسانهای بانوان طلبه
استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: طلابی که میخواهند وارد این عرصه شوند باید به چهرههای مرجع برای نوجوانان و جوانان تبدیل شوند. در گذشته مرجعیت بیشتر در مباحث فقهی و معنوی مطرح بود، اما امروز این مرجعیت باید پیوستهای رسانهای داشته باشد؛ یعنی وقتی نوجوان یا جوان وارد فضای مجازی میشود، مرجع اصلی او بانوان طلبه و بانوان جامعه باشند.
چرخه رسانهای و نقش نخبگان
وی یادآور شد: ورود به جریان رسانهای و آرایش جنگی تنها با حضور افراد در میدان محقق نمیشود؛ بلکه چرخهای کامل باید شکل گیرد که همه اجزای آن در کنار هم قرار گیرند تا خروجی مطلوب حاصل شود. این چرخه باید از مرکز فرماندهی آغاز شود که همان نخبگان جامعه هستند. تغییر نگاه نخبگان نسبت به معنای جنگ رسانهای، اثرات خود را به کل جامعه منتقل خواهد کرد و در هویتسازی نسل جدید نقشآفرین خواهد بود.
فعال رسانهای بیان کرد: نباید اتفاقات پیرامون خود را ساده دید. وقتی بحث مهندسی هویت و نظام مفهومی مطرح میشود، یعنی چرخهای وجود دارد که از نظام نظری تا نظام عملی را در بر میگیرد. غرب در این چرخه جنسیت را محور قرار داده و در فضای سایبر و رسانهای نیز همین رویکرد را دنبال میکند. آنان مفهوم زن را از بُعد جنسیت در برابر مفهوم اطلاعات قرار داده و بر اساس آن دانش این حوزه را طراحی میکنند. حتی مراکزی مانند «un women» را ایجاد کردهاند که وظیفه اصلیاش تمرکز بر حوزه زنان است و برای آن هفت راهبرد از سطح کلان استراتژی تا سطح خرد در جامعه تعریف کردهاند.
وی گفت: غرب ابتدا نظریهای را مطرح میکند، سپس آن را در دانشگاههای جهان تدریس و اشاعه میدهد. این نظریه وارد جامعه نخبگانی شده و گفتمان ایجاد میکند. برای ورود به جامعه، به آن هنر افزوده میشود و سپس رسانه به آن ضریب میدهد تا تأثیرگذاری بیشتر گردد.
حکمت نیا ادامه داد: در این مرحله، نخبگان، جامعهشناسان و روانشناسان وارد میدان میشوند و بازخورد نظریهها را در میدان بررسی میکنند. سپس این نتایج و بازخوردها دوباره به اندیشکدهها و مراکز علمی بازمیگردند تا در سطح مبانی مورد بحث قرار گیرند و مجدد وارد دانشگاهها شوند. این رفتوبرگشت میان دانشگاه، رسانه، هنر و جامعه چرخهای کامل ایجاد کرده است که هویتسازی زنان را هدف قرار میدهد.
مدیر اداره مطالعات و برنامهریزی فرهنگی تبلیغی جامعهالزهرا(س) یادآور شد: این چرخه نشان میدهد جهان امروز سرشار از پیچیدگیهاست و نمیتوان ساده به مسائل نگریست. برای مواجهه با این شرایط باید تواناییهای لازم را کسب کنیم.
انتهای پیام
نظر شما