به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، غلامرضا جلالی نویسنده و پژوهشگر در پنل تخصصی با موضوع شخصیت سیاسی و اجتماعی آیتالله العظمی میلانی که با حضور جمعی از اساتید حوزههای علمیه، پژوهشگران دانشگاهی و علاقهمندان در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی برگزار شد، به تبیین ابعاد مختلف شخصیت و منظومه فکری این مرجع برجسته پرداخت.
لزوم نگاه جامع به شخصیت آیتالله میلانی در شرایط امروز
جلالی با طرح این پرسش که چرا امروز نیازمند بازخوانی خدمت و اندیشه آیت الله میلانی هستیم، اظهار داشت: جامعه معاصر با شرایط متزلزل و پیچیدهای روبهرو است و آیتالله میلانی میتواند از جهات مختلف الگویی کارآمد برای وضعیت کنونی باشد.
وی اضافه کرد: از اینرو، لازم است با نگاهی جامع و مبتنی بر هویت ایرانی اسلامی، به بررسی شخصیت و عملکرد ایشان پرداخته شود؛ شخصیتی که توانست در شرایط نامساعد اجتماعی و فرهنگی، بهویژه در فضای خاص حوزه مشهد، نقشی اثرگذار ایفا کند.
وی افزود: آیتالله میلانی در دورهای فعالیت میکرد که اوضاع عمومی جامعه مساعد نبود و حتی در میان اندیشمندان حوزوی مشهد نیز اختلافنظرها و شرایط ویژهای حاکم بود، اما ایشان با درک درست از جامعه و نیازهای آن، توانست نظام فکری خود را تثبیت کرده و در عرصههای مختلف تأثیرگذار باشد.
جلالی با اشاره به عمق دینشناسی آیتالله میلانی گفت: تردیدی نیست که ایشان شخصیتی عمیق و دینشناس بود و از طریق استادانی چون سید ضیاء و جبار مازندرانی با سیر و سلوک عرفانی آشنایی داشت.
وی یادآورشد: انتخاب واژگان و آثار منتشرشده از ایشان، بهویژه آثاری که به مناسبت چهلمین سال ارتحال ایشان منتشر شده، نشان میدهد که آیتالله میلانی با مباحث نظری عرفان آشنا بود، اما در دوران حضور در مشهد، آگاهانه از طرح و برجستهسازی این ابعاد پرهیز میکرد.
وی ادامه داد: هرچند ایشان اهل سلوک و دارای نوعی آشنایی با عرفان رضوی بود، اما این امر را به ابزار شهرت و نمایش تبدیل نکرد و همواره بر خودسازی درونی تأکید داشت.
تسلط بر علوم عقلی، فلسفه و دانشهای متنوع
این پژوهشگر حوزوی با اشاره به رویکرد علمی آیتالله میلانی اظهار داشت: بر اساس نقل شخصیتهایی چون استاد محمدرضا حکیمی و مرحوم آیتالله نظری اردبیلی، ایشان با فلسفه و علوم عقلی نیز مأنوس بود و حتی در نجف اشرف به تدریس این مباحث میپرداخت؛ آیتالله میلانی از مجرای علوم عقلی در پی کشف عمیقتر حقایق بود و در کنار آن، به علوم ریاضی و نجوم نیز تسلط داشت و از این دانشها در فرآیند اجتهاد بهره میبرد.
جلالی افزود: تسلط ایشان بر زبان و ادبیات عرب به حدی بود که با شاعران بزرگ معاصر جهان عرب ارتباط داشت و همچنین با شاعران برجسته ایرانی مراوده علمی و فرهنگی برقرار میکرد؛ امری که نشاندهنده گستره ارتباطات فرهنگی و فکری ایشان است.
وی با تأکید بر آزاداندیشی آیتالله میلانی تصریح کرد: آزاداندیشی ایشان از سنخ سنتستیزی غربی نبود، بلکه نوعی آزاداندیشی دینی بود که از آن بهعنوان نردبانی برای دستیابی به حقیقت استفاده میکرد؛ایشان تلاش داشت از همه موانع فهم حقیقت عبور کند و حتی به حجابهایی که گاه از ناحیه علم در برابر درک حقیقت ایجاد میشود، توجه انتقادی داشت.
جلالی با نقل نمونههایی از سیره عملی آیتالله میلانی گفت: در موارد متعددی، ایشان از تمجیدها و بزرگنماییهای ظاهری عبور میکرد و آنها را توهم میدانست. این نگاه، ریشه در تمایز دقیق میان عقل و وهم در اندیشه و سلوک عملی ایشان داشت.
وی با اشاره به جامعیت فکری آیتالله میلانی اظهار داشت: ایشان توانست سه مؤلفه قرآن، حکمت و عرفان را در منظومه معرفتی خود بهدرستی تجمیع کند. این سه عنصر در همه ابعاد اندیشه و عمل ایشان حضور داشت، اما متأسفانه بخشهایی از این جامعیت، از جمله نقش عرفان، شهود و تسلط بر تفسیر قرآن در اجتهاد ایشان، کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است.
این پژوهشگر افزود: بررسی نمونههایی از فتاوا و استفتائات آیتالله میلانی، از جمله پاسخ ایشان به پرسشهای اجتماعی و فقهی درباره عرفهای محلی، نشان میدهد که عرف در نگاه فقهی ایشان جایگاه مهمی داشته و این مسئله با دیدگاههای کلان او درباره حکمرانی و جامعه ارتباط مستقیم دارد.
مواضع ضد استعماری و ارتباط گسترده اجتماعی
وی با اشاره به روحیه ضد استعماری و ضد استبدادی آیتالله میلانی گفت: ایشان با الهام از اساتید خود، مواضع روشنی در برابر استعمار داشت و حتی در قالب اطلاعیهها و توصیههایی، جهان اسلام را به قیام در برابر استعمار فرا میخواند. این مواضع با نگاه کلاننگر و عرفان اجتماعی ایشان پیوند داشت و موجب ارتباط گسترده او با توده مردم، نخبگان دینی، دانشگاهی و حتی رجال سیاسی شد.
جلالی خاطرنشان کرد: آیتالله میلانی با مراجع بزرگ، شخصیتهای دانشگاهی مشهد، از جمله مرحوم سید جلال آشتیانی و استاد واعظزاده خراسانی، و حتی با برخی رجال سیاسی دوره پهلوی ارتباط داشت و در دیدارهای خود، با صراحت به نقد عملکردها و سیاستها میپرداخت.
این استاد دانشگاه با اشاره به نقش آیتالله میلانی در پیوند میان دین و ملیت اظهار داشت: ایشان در دورهای که نهضتهای فکری و ملی سرکوب شده بودند، با ایجاد ارتباط میان نیروهای دینی و ملی، امید را به جامعه بازگرداند. حمایتهای ایشان از چهرههایی چون مهندس بازرگان و ارتباط مؤثر با جریانهای مختلف، در کنار حمایت از قیام ۱۵ خرداد، از جمله زمینهسازهای مهم شکلگیری انقلاب اسلامی بود.
جلالی افزود: گستره ارتباطات آیتالله میلانی فراتر از مرزهای ایران بود؛ از حمایت از فعالیتهای شهید بهشتی در هامبورگ تا ارتباط نزدیک با امام موسی صدر و نقشآفرینی در تحولات شیعیان لبنان، همگی نشاندهنده نگاه تمدنی و فراملی ایشان است.
وی به توجه آیتالله میلانی به فرهنگ، هنر و حتی محیط زیست اشاره کرد و گفت: پرسشهای هنرمندان و اهل فرهنگ از ایشان، زمینهساز شکلگیری مباحثی شد که امروز از آن به فقه هنر یاد میشود. همچنین نگاه ایشان به طبیعت و موجودات زنده، نشاندهنده درک عمیق او از تسبیح موجودات و مسئولیت انسان در قبال محیط زیست است.
جلالی تأکید کرد: بازخوانی سیره و اندیشه آیتالله میلانی از دوران کودکی تا کهنسالی، نشان میدهد که ایشان شخصیتی با ابعاد تمدنی بود که توانست در طول عمر خود، نهادسازی علمی و فکری کرده و الگویی ماندگار برای امروز و آینده جامعه اسلامی ارائه دهد.
انتهای پیام/
نظر شما