به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی، استاد حوزه علمیه مشهد، در نشست علمی «دیدگاههای فقهی، اصولی و رجالی آیتاللهالعظمی میلانی» که در تالار شیخ طبرسی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار شد، به تبیین تفصیلی منهج علمی، سبک اجتهادی و مبانی فکری آیتاللهالعظمی میلانی پرداخت و با ارائه نمونههای متعدد فقهی، اصولی، رجالی و لغوی، ابعاد مختلف این منهج را تشریح کرد.
منهجشناسی؛ دانشی برای کشف لایههای پنهان اندیشه علمی
حجت الاسلام و المسلمین ربانی بیرجندی با اشاره به معنای منهجشناسی گفت: منهجشناسی از مباحث علمی مهمی است که بهویژه در یکی دو قرن اخیر جایگاه ویژهای یافته و بهدنبال کشف لایهها، مبانی پنهان و زیرساختهای فکری یک علم یا یک عالم است. وقتی از مبانی منهج آیتاللهالعظمی میلانی سخن میگوییم، مقصود شناسایی آن پایههایی است که سراسر فقه ایشان بر آن استوار شده است.
وی با اشاره به عباراتی از کتاب جواهرالکلام در جلد هفتم، در بحث رؤیت هلال و تقدم قول، اظهار داشت: در جواهرالکلام به مواردی برمیخوریم که فقیهی برخلاف انتظار رایج فتوا میدهد. مرحوم بحرالعلوم در برخی مسائل فتوایی ارائه کرده که از نظر صاحب جواهر خلاف انتظار بوده و این مسئله نه از سر لغزش، بلکه ناشی از اختلاف یا استقامت طریقه است. این همان منطق درونی فقه فقها و همان چیزی است که در منهجشناسی دنبال میکنیم.
این استاد حوزه نخستین مبنای اساسی در منهج علمی آیتاللهالعظمی میلانی را تکیه عمیق بر علم اصول دانست و گفت: آیتالله میلانی علم اصول را پایه و اساس فقه میدانستند. همانگونه که سید مرتضی و شیخ طوسی به دلیل ارتباط با اهل سنت به تدوین مستقل اصول پرداختند و ابنزهره علم اصول را مدخل علم فقه میدانست، آیتالله میلانی نیز اصول را بنیان فقاهت میدانستند.
کاربردیسازی علم اصول در متن فقه
حجت الاسلام و المسلمین ربانی بیرجندی افزود: بسیاری از فقها اصول را در کلاس اصول و فقه را در کلاس فقه مطرح میکنند، اما فقهای انگشتشماری مانند آیتالله میلانی اصول را در متن فقه به کار میگیرند. ایشان هنگام بررسی مسائل فقهی، بلافاصله مبنای اصولی مسئله را روشن میکردند و فقه را با اصول در هم میآمیختند.
وی با اشاره به مثال زکات چهل گوسفند گفت: شیخ طوسی در مبسوط و خلاف، مسئله بقای نصاب زکات را با استصحاب حل میکند، اما آیتالله میلانی این استصحاب را از نوع کلی قسم سوم میدانند و تصریح میکنند که چنین استصحابی حجیت ندارد. این نمونهای روشن از ورود دقیق اصولی آیتالله میلانی به مسائل فقهی است.
استادحوزه علمیه خراسان با نقل خاطرهای از علامه جعفری اظهار داشت: علامه جعفری نقل میکردند که آیتالله میلانی مکاسب را بدون مراجعه به کتاب تدریس میکردند و میفرمودند این مباحث قبلاً پخته شده است. این نشاندهنده احاطه عمیق و ممارست علمی ایشان است.
وی دومین مبنای اساسی در منهج آیتالله میلانی را واژهشناسی دانست و گفت: آیتالله میلانی در فقه، تفسیر و علوم اسلامی به لغتشناسی بسیار دقیق پایبند بودند. ایشان معتقد بودند لغت باید بر اساس سماع و منابع قدیمی فهم شود و لغت قابل اجتهاد نیست.
وی ادامه داد: آیتالله میلانی به مفردات راغب تکیه ویژه داشتند، زیرا به عصر صدور نزدیک است و اجتهاد شخصی را وارد معنا نمیکند. ایشان در کاربرد واژگان روایی، تابع نص معصوم بودند، نه سلیقه شخصی یا استعمالات متأخر.
حجت الاسلام و المسلمین ربانی بیرجندی سومین ویژگی منهج آیتالله میلانی را اهتمام به فقه متقدمین دانست و اظهار داشت: ایشان معتقد بودند بخش مهمی از فقه شیعه بهصورت سینهبهسینه منتقل شده و نباید از آرای فقهای پیشین غفلت کرد. همانگونه که شیخ جعفر کاشفالغطاء و آیتالله بروجردی بر این نکته تأکید داشتند.
توجه به سیر تاریخی صدور روایات
وی چهارمین محور را بررسی سیر تاریخی صدور روایات دانست و گفت: آیتالله میلانی تأکید داشتند که هر روایت باید در بستر تاریخی خود فهم شود. شناخت شرایط اجتماعی و فکری زمان صدور حدیث، نقش تعیینکنندهای در فهم آن دارد.
این استاد حوزه با اشاره به مباحث رجالی اظهار داشت: آیتالله میلانی در علم رجال تنها به سند اکتفا نمیکردند، بلکه مجموعهای از قرائن را در نظر میگرفتند. ایشان تجمیع قرائن را در بسیاری موارد اطمینانآورتر از تکیه صرف بر توثیقهای رجالی میدانستند.
حجت الاسلام و المسلمین ربانی بیرجندی افزود: آیتالله میلانی برای شهرت فتوایی ارزش قائل بودند و آن را نشانه قوت دلیل و نزدیکی به احتیاط میدانستند. این نگاه با دیدگاه برخی فقهای بزرگ همچون امام خمینی همخوانی دارد.
ویتصریح کرد: آیتاللهالعظمی میلانی با ذکاوت ذهنی، نظم علمی و نگاه تاریخی، اصول فقه را بهعنوان بنیهای زنده در خدمت فقه به کار گرفتند و منهجی پویا و عمیق در اجتهاد شیعی پدید آوردند.
استادحوزه علمیه خراسان با اشاره به سیره اخلاقی آیتالله میلانی گفت: ایشان طلاب را توصیه میکردند که هر روز زمانی را به یاد امام زمان علیهالسلام اختصاص دهند و علم را با معنویت همراه سازند؛ سیرهای که شخصیت علمی و اخلاقی ایشان را ماندگار ساخته است.
انتهای پیام/
نظر شما