آثار معنوی و اجتماعی اعتکاف

حجت ‌الاسلام علی ‌اکبر احمدی، از اساتید مدرسه علمیه امام حسن عسکری (ع) آمل در گفت‌وگویی به مناسبت فرارسیدن ایام اعتکاف ماه رجب، به تبیین ابعاد مختلف این ایام ارزشمند پرداخت.

ریشه‌شناسی و معنای «اعتکاف»

استاد حوزه علمیه با اشاره به لزوم توجه به معنای لغوی «اعتکاف»، اظهار داشت: اعتکاف از ریشه «عکف» و به معنای رو کردن و توجه تام به چیزی است، تا جایی که انسان روی خود را از آن برنگرداند. در این عبادت، مقصود، رو کردن به خالق هستی است. اعتکاف، حبس نفس و توقف در مسجد است، اما جوهره آن، همان رو کردن به خداست.

شرایط و ظرایف اعتکاف

حجت الاسلام احمدی با اشاره به شرایط اعتکاف، گفت: اعتکاف در مسجد، همراه با روزه و حداقل سه روز، از شرایط اصلی است. در آیه ۱۸۷ سوره مبارکه بقره می خوانیم: «وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِد». همان‌گونه که طهارت ظاهری برای تماس با قرآن شرط است، طهارت باطنی نیز مراتبی دارد. نهی از مباشرت در ایام اعتکاف، علاوه بر معنای ظاهری، کنایه از این است که معتکف باید تمام توجه خود را به خدا معطوف کند و به امور دیگر، حتی اگر مبطل ظاهری نباشند، روی نیاورد. اگر کسی در مسجد، اما مشغول فضای مجازی یا گفت‌وگوهای روزمره باشد، هرچند اعتکاف ظاهری‌اش باطل نمی‌شود، اما از «اعتکاف معنوی» محروم می‌ماند.

سابقه تاریخی و جایگاه اعتکاف

وی با بیان اینکه پیامبر اکرم (ص) به ‌صورت ویژه در دهه آخر ماه رمضان معتکف می ‌شدند، بر اهمیت این عبادت تأکید کرد و افزود: خوشبختانه پس از انقلاب اسلامی، به برکت نظام جمهوری اسلامی و توجه علما، استقبال از اعتکاف، به‌ویژه در میان جوانان، اوج گرفته است.

برکات و نتایج اعتکاف از منظر قرآن

استاد مدرسه علمیه امام حسن عسکری(ع) آمل یادآور گردید: در سوره مبارکه کهف می خوانیم: « وَإِذِ اعْتَزَلْتُمُوهُمْ وَمَا یَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ فَأْوُوا إِلَی الْکَهْفِ یَنْشُرْ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ وَیُهَیِّئْ لَکُمْ مِنْ أَمْرِکُمْ مِرْفَقًا؛ و اکنون که از آنان و آنچه غیر خدا می پرستند، کناره گرفته اید، پس به این غار پناه گیرید تا پروردگارتان از رحمتش بر شما بگستراند و در کارتان آسایش و آسانی فراهم آورد.» (کهف: ۱۶)

وی با استناد به آیه ۱۶ سوره کهف، سه پیامد مهم اعتکاف را از دیدگاه قرآن برشمرد: «اول، گسترش رحمت خاص الهی (یُنْشِرْ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ رَحْمَتِه). دوم، رسیدن به آرامشی عمیق. سوم، آسان‌شدن کارها و مشکلات (وَیُهَیِّئْ لَکُمْ مِنْ أَمْرِکُمْ مِرْفَقًا). بنابراین، اعتکاف راهی برای حل دشواری‌های فردی و اجتماعی است.

توصیه‌های کاربردی برای معتکفین

حجت‌الاسلام احمدی با اشاره به خاطراتی از اعتکاف‌های گذشته، توصیه کرد: معتکف باید خود را از تلفن همراه و گفت‌وگوهای حاشیه‌ای حبس کند تا فضای خلوت با خدا فراهم شود. در گذشته، معتکفان با پارچه‌هایی فضای شخصی کوچکی در مسجد ایجاد می‌کردند تا بهتر بتوانند با خدا راز و نیاز کنند.

دعاهای محوری در ایام اعتکاف

کارشناس امور دینی بر دو دعای اصلی در این ایام تأکید کرد: اول و مهم‌تر، درخواست تعجیل در فرج حضرت ولی عصر (عج) است که ظهور ایشان، کلید حل همه مشکلات عالم است. دوم، دعا برای سلامتی و توفیق مقام معظم رهبری است که به ‌حق، پرچمدار مقاومت در برابر استکبار جهانی است. از خدا بخواهیم که این انقلاب و نظام را تا زمان ظهور حفظ کند.