به گزارش مرکز خبر حوزه، آیت الله مصباح یزدی عصر امروز در همایش «علم و دین» که با حضور جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه در تالار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قم برگزار شد، با بیان این مطلب که شناخت رابطه علم و دین نیازمند، تعریف دقیق این دو کلید واژه است، اظهارداشت: علم در معانی مختلفی از نوع محاوره ای، معرفت شناسی و... به کار می‌رود که اگر بخواهیم در هر یک از موارد، آن را با دین مقایسه کنیم باید منظورمان را نیز مشخص کنیم.

وی افزود: در محاورات عرفی، علم به مجموعه مسایلی گفته می‌شود که محور خاص، پیرامون آن در نظر گرفته شده باشد اما اینکه تا چه اندازه اثبات شده باشد و یا حالات موضوعی و اثباتی برای آن بار باشد، بستگی به مسایلی داردکه به آن می‌پردازد.

عضو خبرگان رهبری ادامه داد: اما آنچه که امروز در تعاملات علمی در سراسر جهان به عنوان علم مورد بحث قرار می‌گیرد، معنی «science» را در بر می‌گیرد که از رنسانس به جای واژه معرفت یا «nollege» در محافل علمی ودانشگاهی به کار می‌رود.

رییس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) گفت: علم در معنی مرسوم ساینس، به مجموعه قضایای معمولا غیر شخصی می‌پردازد که عنصر اصلی در آن، شناخت این قضایا ورابطه میان آنها از راه حس و تجربه است و تا آنجایی نیز اعتبار دارد که نتیجه تجربی آن قابل ارایه به دیگران باشد؛ این در حالی است که معنای معرفت، بالاتر از این علم را در بر می‌گرفت و موضوعات غیر حسی را نیز مورد خطاب قرار می‌داد ولی مشکل اینجاست که در علم به مفهوم ساینس، هیچ قضیه ای که از راه تجربه ثابت و قابل ارایه باشد را ارزش گذاری نمی کنند و این در حالی است که ادراکات انسان به دلیل آسیب پذیر بودن، ممکن است دچار خطا شود.

آیت الله مصباح یزدی در ادامه با اشاره به تلاش‌های علمی فاخر، علامه طباطبایی(ره) و شهید مطهری در خصوص ورود مباحث معرفت شناسانه علمی به حوزه و نقد و ارایه تفکرات معرفت شناسی اسلامی، اظهارداشت: خوشبختانه مباحث معرفت شناسی در حوزه‌های علمیه از پیشرفت بسیار خوبی برخوردار بوده است که امیدواریم این روند تا حصول فعالیت‌های علمی فاخر تر در آینده کامل شود.

ایشان، در خصوص معنی دین از دیدگاه‌های مختلف، خاطرنشان کرد: دین در ادبیات محاوره ای و حتی در قرآن و ادبیات، دارای معانی مختلفی است که از جمله می‌توان به پیروی از یک منبع عبادی، جزا و پاداش، حق و... اشاره کرد ولی آنچه که ما به آن معتقد هستیم، دین اطلاقی خاص تر دارد که دارای سه منبع هستی شناسی ( اعتقادات اصلی)، ارزش‌ها و رفتارها(احکام و فروع دین) تقیسم می‌شود.

عضو خبرگان رهبری گفت: بررسی رابطه علم و دین تابع این مساله است که در ابتدا قلمرو این دو را مشخص کنیم که در اعتقاد ما، رابطه این دو، عموم و خصوص من وجه است؛ در واقع روش شناسی معرفتی از سه متد تعقل، تجربه و نقل به دست می‌آید که در مباحث معرفت شناسی و هستی شناسی دینی، ناگزیر از توسل به متد تعقلی هستیم زیرا وجود خدا را نمی توان با متد تجربی به معنای امروزی آن ثابت کرد بلکه براهین عقلی در مسلمات دین هستند که به کمک ما می‌آیند؛ اما در مباحثی همچون احکام دین و ارزش‌های آن را از روش و متد معرفت شناسی تاریخی و نقلی می‌توانیم دریافت کنیم زیرا در این جا نیز عقل و تجربه به مدد ما نمی آیند چون عقل نمی تواند به ما اثبات کند که فلسفه رکعات نماز چیست.

آیت الله مصباح یزدی خاطرنشان کرد: روش تجربی به معنایی که در علم دانشگاهی مطرح است در معرفت شناسی دینی جایگاه چندانی ندارد، البته بسیاری از مباحث ارزشی در دین را می‌توان در بوته تجربه نیز قرار داد و به صورت تجربی نیز به مسایلی رسید ولی بنای دین بر این مساله استوار نیست که چیزی را به صورت تجربی به بشر ثابت کند بلکه با بیشتر از متد نقل تاریخی و تعقل که خود مساله تعقل نیز زیربنای متد تجربی است، ثابت می‌کند.