در سینمای امروز جهان زن تنها وسیله‌ای است که از آن برای زیباتر کردن تصویر استفاده می‌شود و کمتر می‌بینیم به هویت و جایگاه زن توجه جدی شود. برای همین هم معمولا در بسیاری از فیلم‌های خارجی زنان نقش‌های مهمی را بر عهده نمی‌گیرند و از الزمات بازیگری آنها فقط حضور بی‌قید و شرط به یک کالای تبلیغاتی است.

اما بحث ما به سینمای غرب یا خارج از کشور بر نمی‌گردد، بلکه می‌خواهیم این جایگاه را در سینمای خودمان اریابی کنیم.

سینمای ایران در قبل از انقلاب همان راهی را می‌پیمود که سینمای غرب آن را دنبال می‌کرد، یعنی زن وسیله برای جذب تماشاگر بود و متاسفانه این مسئله نیز در بسیاری از مواقع در تصاویر غیر اخلاقی نمود پیدا می‌کرد. در این میان ممکن است کارهایی نیز به صورت استثنا بوده‌اند که چنین خصیصه‌ای در آنها مشاهده نمی‌شد، اما تعداد این تولیدات در مقایسه با کل فیلم ها بسیار اندک بود برای همین نمی‌توان روی آن حساب جدی باز کرد. به هر حال فیلم‌هایی چون «گاو» یا «سوته دلان» جز همین استثناها بودند که در آنها زن جایگاهی اخلاقی و انسانی دارد.

اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی با بیانات حضرت امام (ره) سینما سعی کرد به زن نگاهی اخلاق گرایانه داشته باشد. برای همین جذابیت‌های ظاهری تا حدودی از بین رفت و بیشتر کیفیت هنری بازیگران زن مطرح شد. این اتفاق در بسیاری از فیلم‌های دهه 60 قابل مشاهده است، اما پس از گذشت سال‌ها این رویه به تدریج رنگ باخت و ما شاهد نگاهی منفعت طلبانه به زن در سینمای خود بودیم. این مسئله نیز تنها یک ادعا نیست بلکه فریادی است که بارها از سوی بسیاری از بازیگران زن در سینمای کشورمان سر داده شده است، اما باز هم می‌بینیم که راه به همان منوال پیموده می‌شود.

**نگاه هنر هفتم به زن ایرانی قابل دفاع نیست

با داشتن چنین فضایی چگونه می‌توان از نقش و جایگاه مقدس مادر در سینما سخن گفت؟ آیا این تصویری که از مادر و همسر ایرانی در سینما و تلویزیون ترسیم می‌شود، واقعا متناسب با الگوهای دینی است؟ مسلما جواب منفی می‌باشد، چون در هیچیک از توصیه‌های ائمه ما ندیده‌ایم که به زنان توصیه شود وظیفه مادری و همسری خود را فراموش کرده و بیشتر تمرکز خود را معطوف به کارهای اجتماعی کنند. اینها حقایقی است که همه می‌دانیم، اما متاسفانه بسیاری از گفتن آن واهمه دارند، چون می‌ترسیم انگ مرد سالار به ما زده شود، در صورتیکه اگر به درستی به آموزه‌های اسلامی توجه کنیم دیگر نیازی نیست از این دست افتراها واهمه داشته باشیم. نکته دیگر اینکه این حملات معمولا توسط افرادی سر داده می‌شود که شیفته فرهنگ غرب هستند. فرهنگی که امروز به پایان راه خود رسیده و مردم آنجا نیز به این مطلب پی برده‌اند و رجعتی دوباره راه به سوی دین پیش گرفته‌اند. در حقیقت می‌توان گفت؛ این روشنفکرنماها می‌خواهند راهی را آزمایش کنند که طی شده، اما آنها هنوز از نتیجه آن بی اطلاع هستند.

 *به سمت غربی شدن می‌رویم

زن امروز در سینما ما بیش از آنکه تصویرگر یک بانوی مسلمان باشد، نشان دهنده رگه‌هایی از زن غربی است برای خانواده ارزشی قائل نیست و دائم در پی این است بگوید حقش در حال پایمال شدن است، درصورتیکه به هیچ وجه به روی این امر تاکید ندارد که جایگاه و مقام مادر در این میان کجاست؟ هرچند استثناهایی چون «شیار 143» و «بوسیدن روی ماه» را باید جدا از این آثار دانست، اما مگر سالیانه چند فیلم همانند فیلم‌هایی که نام بردیم تولید می‌شود تا خبر ساخت آن جامعه دینداران را خوشحال نماید.

*یک سئوال جدی

مطلب دیگر اینکه باید درباره آن سخن گفته شود این است چرا در سینمای ما الگوسازی اسلامی از زن در سینما نمی‌شود، چرا ما باید سر لوحه خود را در آثار سینمایی حضرت زهرا(س) در نظر نگیریم؟ آیا این نکته را می‌توان حاشا کرد که بزرگترین الگوی موفق در جهان هستی، حضرت فاطمه (س)؟ این مسئله نیز تنها علاقه‌ای مذهبی نیست، بلکه بسیار از تاریخ‌دانان و نظریه‌پردازان غربی هم به عظمت مقام فاطمه زهرا(س) تاکید داشته اند. الگو سازی در این زمینه نیز تنها به این معنا نیست فیلم هایی با محوریت ایشان بسازیم، هر چند که اگر این کار را انجام کار مطلوبی است، اما منظور این است سینما باید به رویه رو آورد که زن در آن هویت و ارزشهای اخلاقی و دینی داشته باشد.

*نمادهای فیلم های مادرانه

در این زمینه نیز ما مثال امروز کم نداریم. مادران و همسران شهدا، بهترین الگوهایی هستند که پرداختن به هر کدام از آنها می‌تواند برای ما دریایی از معنا باشد که در سینما فراموش شده‌اند، اما تجربه نشان داده هر گاه به آنها پرداخته‌ایم، جوابی که گرفته‌ایم کاملا مطلوب بوده است، حتی می‌توان گفت الگو سازی اسلامی از زن در سینما موجب رونق سینما نیز می‌شود، چون بسیاری از بانوان دین‌مدار ما به دلیل نبود فیلم‌های مناسب به سینماها نمی‌روند اگر این وضعیت اصلاح شود ما شاهد اتفاقات بسیار خوبی در سینما خواهیم بود. در انتها باید به یاد داشت سینمای ما برای رسیدن به این خواسته تنها نیازمند بخشنامه نیست، بلکه همه عوامل شاغل در آن از مسئول گرفته تا کارگردان یا بازیگر، باید دغدغه این معنا را داشته باشند، اتفاقی که با این وضعیت موجود کاملا دور از ذهن به نظر می‌رسد؟!