به گزارش خبرنگارر «حوزه»، از یزد، چند سالی است که این ماه مبارک و این مهمانی زیبا با فصل گرما و روزهای داغ تابستان مقارن می شود و شاید برای عده ای این سوال را ایجاد می کند که چه سخت است روزه گرفتن در هوای گرم و چگونه می توان در این هوای گرم بدون اینکه چيزی بخوریم و بياشاميم از کله سحر تا غروب آفتاب تقریبا در حدود 16 ساعت دهانمان را بسته نگه داریم و البته فلسفه روزه نيز همين است، خداوند در این ماه می خواهد به ما بگوید تمرین کنيد نخوردن٬ نياشاميدن٬ بسته نگه داشتن زبان و دهان از هر نوع حرف و صحبتی٬ مواظبت از چشم٬ گوش٬ زبان و دهان.

 برخی روزه گرفتن در فصل گرم را به جهت اینکه تکلیف شرعی است با کمی گلایه گی و بی تابی نوعی اجبار می دانند و برخی دیگر تمام سختی ها را به جان و دل می خرند تا حداقل آن درجه از معنویت را که اولیاخدا تجربه کرده اند،تجربه کنند.

به هر سو روزه داری در ماه رمضان فریضه ای است که در ادیان مختلف نيز وجود داشته و در اسلام هم به صورتی که اکنون رایج شده بر آن سفارش و تاکيد گردیده است و البته در اخبار و روایات در خصوص روزه داری در هوای گرم و اجر و پاداش آن سخن گفته و از آن تعبير به جهاد شده که خداوند نيز هوای مجاهد در راه خود را دارد و قوت٬ انرژی٬ صبر و عنایت خود را شامل حال او می کند.

روایات زیادی درباره فضلیت روزه گرفتن در فصل تابستان وجود دارد به گونه ای که در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) آمده، هر کس در تابستان روزه بگیرد و تشنگی و گرسنگی را تحمل کند خدواند در روز قیامت تشنگی و گرسنگی را از وی دور خواهد کرد. همچنین در  روایتی از امیر المومنین علی (ع) در خصوص روزه می فرماید: روزه گرفتن در تابستان را دوست دارم زیرا خداوند این حالت را دوست دارد.

امام صادق(علیه السلام) در بیانی دیگر در تمجید از روزه گیران در هوای گرم تابستان فرمودند:"هرکس در روزهایی که هوا گرم است، روزه بگیرد و تشنه شود، خداوند به تعداد زیادی از فرشتگان امر می کند که به او بشارت به پاداش الهی بدهند و هنگامی که او به امید پاداش و ثواب، این تشنگی را تا وقت افطار تحمل می کند، خداوند او را مورد لطف و عنایت خویش قرار داده، به او می گوید: به خوشبویی و پاکیزگی نایل گردیدی، پس به فرشتگان می فرماید شما گواه باشید که من گناهان او را بخشیدم."(1)

امام صادق (ع) در سخنی دیگر این عمل را بهترین جهاد دانسته می فرماید: اَفْضَلُ الْجِهادِ الصَوْمُ فى الْحَرِّ؛ بهترین جهاد روزه دارى در هواى گرم است. (2) که این حدیث فضلیت روزه گرفتن در تابستان را از دو جهت ثواب روزه داری و جهاد در راه خدا بیان می دارد و نشانگر این است که خداوند باری تعالی این حالت را دوست دارد.

اما در یزد شرایط به گونه های دیگر است و افراد باید در دمایی نزدیک به 43 درجه روزه بگیرند که طبق آمار هواشناسی استان یزد جمعه گذشته، بافق با دمای 44 درجه سانتی گراد به عنوان گرم ترین شهر کشور شناخته شد و شهرستان های دیگر استان یزد از جمله اردکان و اشکذر با 41 درجه سانتی گراد و شهرستان های یزد، میبد و بهاباد با 40 درجه سانتی گراد تقریبا با همین شرایط روبه رو بودند و دمای هوای یزد در دیگر شهرستان ها بین 37 تا 41 درجه متغیر بود، این دمای بالای هوا و گرمای شدید در کنار تابش شدید سوزان نور خورشید، روزهای بسیار سختی را برای کویرنشینان این خطه از میهن اسلامی رقم زده است.

هرچه آفتاب به وسط آسمان نزدیک‌تر می‌شود، داغی هوا بیشتر می‌شود اینجا همه چیز داغ است، زمین، آب،‌ هوا و حتی نفس انسان داغی می‌زند.

سوار ماشین که می‌شوی انگار وارد سونا شده‌ای، کفشت که یک ربع در آفتاب بماند، دیگر نمی‌توانی پا در آن کنی و داغی همه جا و همه چیز را درگیر کرده است، کولرها مرتب و بلا وقفه کار می‌کنند اما انگار قرار نیست خانه‌ها خنک شوند،گویی همه چیز در حال تبخیر است و این شرایط از ساعت 11 تا پنج بعد از ظهر شدتی باور نکردنی دارد، آفتاب که کم کم پایین می‌رود، شرایط اندکی بهتر می‌شود، اما زمین هنوز داغی می‌زند و داغی آن را حتی شب تاریک نیز برطرف نمی‌کند.

اما در این شرایط برخی مانند نانوایان، کشاورزان، کارگران معدن، رانندگان، کارگران ذوب آهن و آجر پزی و... افرادی هستند که باید با دهان روزه گرمای مضاعفی را هم تحمل کنند، البته مردم دارالعباده یزد که از گذشته به خاطر شرایط اقلیمی با این هوا کنار آمده اند و به خوبی می‌دانند چگونه این روزهای گرم را با روزه‌داری و عبادت خدا سپری کنند.

*نظر پزشکان بزرگ جهان در رابطه با فواید روزه گرفتن(3)

دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه تعدادی از نظرات پزشکان بزرگ جهان درباره روزه داری در ماه مبارک رمضان را گردآوری که در ادامه به آن اشاره می شود.

اما ذکر این نکته لازم است، اگر هدف از روزه این باشد که مثلاً روزه بگیرد تا در چاقی و لاغریش اثر کند، و یا در قند و چربی خونش و ... مؤثر واقع شود، این روزه نزد خداوند سبحان ذره ای ارزش و ثواب ندارد و چه بسا موجب خشم و غضب خداوند شده و او را به عذاب الهی مبتلا سازد. بر همین اساس حضرت علی (ع) فرمودند: با اخلاص (عمل را فقط برای خشنودی خداوند انجام دادن) کارهای انسان نزد خداوند قبول می شود.(4)

بنابراین وظیفه فرد مسلمانی که می خواهد روزه بگیرد و یا عمل واجب و مستحبی را انجام دهد، آن است که بگوید:«خدایا! می دانم تو حکیمی و تمام دستوراتت برای خیر و سعادت ما است، و می دانم این عمل فوائد زیادی برای من و حتی جامعه دارد، ولی من این عمل را فقط برای رضایت و خشنودی تو انجام می دهم». لازم نیست اینها را به زبان بگوید، بلکه در دلش چنین نیتی داشته باشد، کافی است.

برادران و خواهران عزیر بدانند که آنچه درباره فلسفه احکام گفته می شود، قسمتی از علت احکام می باشد و الا ذهن ما توان درک حقیقت و تمام علت احکام را ندارد، زیرا علم ما در برابر علم بی نهایت خداوند علیم و ائمه اطهار (ع) نا چیز است. بر همین اساس،رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید:«در روزه آنقدر فایده هست، که قابل شمارش نیست».(5)

دکتر ژان فرموزان در باره فواید روزه داری چنین می گوید:

در آغاز روزه داری، زبان باردار است، عرق بدن زیاد می شود، دهان بو می گیرد، گاه آب بینی را می افتد و همه، علامت شستشوی کامل بدن است. پس از سه، چهار روز، بو برطرف می شود، اسیداُوریک ادرار کاسته می شود و شخص احساس سبکی و خوشی خارق العاده ای می کند و در این حال اعضا هم استراحتی دارند.

 دکتر کارلو آمریکایی در مورد فواید روزه می گوید: روزه درمانی دراز مدت برای موارد زیر تجویز می شود:

1- فشار خون زیاد،2-تَصَلُّب شرائین که تازه آغاز شده،3-گرفتگی مجاری خون و لنف،4-آسم قلب،5-آنژین قلبی،6- سرطان خون،7- امراض عصبی،8-اختلالات دستگاه متابولیسم (چاقی، نِقرِس، ورم مفاصل، رماتیسم،9-امراض کبد،10- ورم کیسه صفرا،11-امراض معده و روده،12-یبوست مزمن،13-ورم لوزه مزمن،14-زکامهای حلق و بینی،15-زکامهای نای و نایژه،16-ناراحتی های کلیه و مثانه،17-امراض زنان (تورم لگن خاصره، اختلالان قائدگی، نازایی، یائسگی)،18- اگزما،19-دمل،20-کورک و کهیر،21-امراض چشمی مثل آب سبز،22-سر درد مزمن،23-افسردگی،24- ضعف جنسی،25-هیجان شدید،26-وسواس،27- نوالژی، مخصوصاً میگران،28- صعب العلاج،29- سرطان قبل از آشکار شدن

دکتر کارلو : نیز بیان می کند

روزه ای که اسلام واجب کرده، بزرگترین ضامن سلامتی بدن است.

دکتر کارل (فیزیولوژیست بزرگ فرانسوی) می گوید:

لزوم روزه داری در تمام ادیان تأکید شده است. در روزه ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعف احساس می شود، ولی در عین حال کیفیات پوشیده ای که اهمیت زیادی دارند، به فعالیت می افتند و بالاخره تمام اعضا مواد خاص خود را برای نگهداری و تعادل محیط داخلی و قلب قربانی می کنند.

دکتر کودل پا فرانسوی می گوید:

5/4 بیماری ها از تخمیر غذا در روزه ها است که همه با روزه اصلاح می گردد.

دکتر بندیکت هم می گوید

در این مدت (ایام روزه) در ترکیب خون، هیچگونه اخلاطی به هم نرسیده و آن نوری که در بعضی از روزه داران دیده می شود، یک حالت جوانی و نشاطی است که برای روزه داران رخ می دهد.

 کلنل درورشا (روانشناس) هم در این زمینه می گوید:

روزه موجب حالت جزبه روحی می شود.

دکتر تومانیاس:

فایده بزرگ کم خوردن و پرهیز نمودن از غداها در یک مدت کوتاه، آن است که چون معده در طول مدت یازده ماه مرتب پر از غذا بوده و در مدت یک ماه روزه داری، مواد غذایی خود را دفع می کند و همین طور کبد، که برای حل و هضم غذا مجبور است دائماً صفرای خود را مصرف کند. در مدت سی روز ترشحات صفراوی را صرف حل کردن باقیمانده غذای جمع آوری شده خواهد کرد.دستگاه هاضمه در نتیجه کم خوردن غذا اندکی فراغت حاصل نموده و رفع خستگی می نماید. روزه یعنی کم خوردن و کم آشامیدن در مدت معینی از سال و این بهترین راه معالجه و حفظ تندرستی است که طب قدیم و جدید را از این حیث متوجه خود ساخته، مخصوصاً امراضی را که به آلات هاضمه به خصوص کلیه و کبد عارض می شود و توسط دارو نمی توان آنها را علاج کرد، روزه بخوبی معالجه می نماید.چنانچه بهترین داروها برای برطرف کردن سوء هاضمه روزه گرفتن است، مرض مخصوص کبد نیز که موجب یرقان می گردد، بهترین طریقه معالجه اش همانا روزه گرفتن است، چه آنکه ایجاد این مرض اغلب اوقات بواسطه خستگی کبد است، که در مواقع زیادی عمل و فعالیت نمی تواند صفرا را از خون بگیرد.

شهید دکتر پاک نژاد :

در ظرف مدت یک ماه روزه داری، آدمی دارنده یک بدن تازه تعمیر شده و آزاد گردیده و از قید و بند سموم رها شده است.

دکتر کلوخ (پزشک مشهور آمریکایی) هم بیان می کند:

سرطان از تماس زیاد میکروب های عفونی و سم های آنها با بدن پدید می آید، سرطان ابتدا دمل کوچکی است که در روده یا معده می روید، این دمل ها را می توانیم به آسانی با یکی دو هفته روزه، معالجه کنیم. معالجه کم خونی معمولی، سیلیس، مالاریا، کثافت و چرک ریه، دمل ها ی بسیار بد که بوسیله ترک غذا، ترک خورامهای گوشت دار ممکن می شود.

دکتر آلکسی سوفورین(پزشک روسی) :

تنها طریق برای قطع ریشه سرطان روزه است و بس.درمان از طریق روزه فائده ویژه ای در بیماری های کم خونی، ضعف روده ها، التهاب بسیط و مزمن، دمل های خارجی و داخلی، سل، نِقرس، بیماری های چشم، مرض قند، بیماری های جلدی، بیماری های کلیه، کبد، و اسکلیرور، روماتیسم، استسقا، نوراستنی، عرق النساء، خراز (ریختگی پوست) و بیماری های دیگر دارد.

دکتر اتوبو خنگر در کنگره پزشکی بغداد :

شخص روزه دار با سوزاندن رسوبات بیمارگونه و چربی های زائد بدن، کوره متابولیسم خود را می افروزد. در مدت پنجاه سال که از تأسیس کلینک اتوبوخنگر می گذرد، بیش از پنجاه هزار بیمار در این کلینیک، توسط روزه درمان شده امد.دانستن فلسفه احکام، سبب معرفت و شناخت بیشتر نسبت به دین می گردد و همین شناخت، باعث تقویت اعتقاد و ایمان انسان خواهد شد.

*برخی از آثار و فوايد روزه

مهم ترين اثر روزه بعد تربيتي آن است. روزه روح آدمي را لطيف و اراده انسان را «قوي» و غرائز او را «تعديل» مي کند.

روزه بستر مناسبي براي ايجاد تقوا فراهم مي سازد. افرادي که ساليانه، دوره ای يک ماهه را براي مبارزه با خواسته هاي دروني مي گذرانند، از آمادگي رزمي و دفاعي بيشتري برخوردارند. پيامبر اکرم (ص) شکم چراني و شهوت جنسي را از جمله سه امري برشمرد که پس از خويش، براي امتش نسبت به آنها بيمناک بود.

و نيز از کلام گوهر بار آن حضرت است که فرمود: «اولين چيزهايي که موجب گرفتاري انسان در آتش جهنم است، دهان (ابزار گناهان فراوان)، و فرج (ابزار شهوت جنسي) است.»

*الف)تقويت اراده

 انسان با روزه داري که، امساک در خوردن و آشاميدن و خودداري از برخي چيزهاي ديگر است در واقع با خواهش هاي خويش مي جنگد و در برابر غرايز خود مقاومت مي کند، تمرين اين عمل، اراده و تصميم را در انسان نيرومند مي سازد و جان را از قيد حکومت و سلطه هوس ها و خواهش ها مي رهاند. پيشوايان اسلام فرموده اند: «افضل الناس من جاهد هواه و اقوي الناس من غلب هواه؛ بهترين مردم کسي است که با هواي نفس مبارزه کند و نيرومندترين آنان کسي است که بر آن پيروز شود.»(4) پس روزه دارن بهترين مردمند چرا که با خواسته هاي نفساني مبارزه مي کنند و اگر با مراقبت و کوشش از روزه ي خويش بتوانند بر نفس خود مسلط شوند، از نيرومندترين مردم نيز خواهند بود.

*ب)روزه و صبر

 هيچ جامعه اي اگر تحمل ناگواري ها را نداشته باشد، بر مشکلات مختلف و بر دشمنان خويش نمي تواند پيروز گردد. با صبر و مقاومت است که مي توان به پيکار ستمگران رفت و دست استعمارگران را کوتاه نمود و روزه به ويژه در روزهاي گرم و طولاني تابستان که فشار تشنگي طاقت فرسا مي شود، - به طور چشمگيري به انسان صبر و مقاومت مي بخشد و تحمل رنج و سختي را بر آدمي آسان مي سازد.

قرآن کريم با توجه به همين اثر، از روزه به صبر تعبير کرده است: و استعينوا بالصبر و الصلوه... از صبر (روزه) ... و از نماز کمک بگيريد... .

امامان معصوم ما (ع) «صبر» را در اين آيه به روزه تفسير کرده اند و پيامبر گرامي (ص) نيز ماه رمضان را ماه صبر ناميده اند: «شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنه؛ (رمضان) ماه صبر است و پاداش صبر بهشت است.»(7)

*ج) آثار اجتماعی روزه

روزه موجب تهذیب جامعه، و تداوم روح تعادل و همبستگی و برادری بین مسلمین و همدردی و همنواز، و استحکام پایه های فضایل اخلاقی و منهدم ساختن رذایل اخلاقی از قبیل فسق و فجور، فحشاء و جنایت می باشد.

از نتایج بارز روزه، برانگیختن حس همدردی نسبت به مستمندان و همنوعان تنگدست است، آنانکه زندگی آسوده ای دارند و رنج فقر و طعم گرسنگی و تشنگی را نچشیده اند . ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسیله ای است که آنان را از غفلت می رهاند و رنج مستمندان را به یاد آنان می آورد تا به دستگیری فقیران همت گمارند و به درد دل آنان برسند.

از سویی به احسان و اطعام و انفاق به مستمندان در ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده است و از سوی دیگر گرسنگی و تشنگی روزه موجب درک رنج مستمند می گردد. بدین ترتیب ثروتمندبه فقیر نزدیک می شود و احساس رقت می یابد و احسان و انفاق فزونی می گیرد و جامعه کمک به همنوع را می آموزد.

از حضرت امام حسن عسکری علیه السلام پرسیدند:  چرا روزه واجب شده است؟ فرمودند: تا ثرومتمند درد گرسنگی را دریابد و به فقیر توجه کند. (8)

و هشام از امام صادق علیه السلام علت روزه را پرسید فرمود: «خداوند روزه را واجب کرد تا غنی و فقیر با هم مساوی باشند. و بدان جهت که غنی رنج و گرسنگی را لمس نکرده تا به فقیر رحم کند و هر وقت چیزی خواسته قدرت بدست آوردن آن را داشته است خدا خواسته است که میان بندگانش یکنواختی بوجود آورد و خواسته تا ثروتمند هم طعم گرسنگی را بچشد، و اگر جز این بود ثروتمند بر مستمند و گرسنه ترحم نمی کرد.» (9)

*د) قناعت از آثار اقتصادی روزه

روزه، سدی در مقابل اسراف و تبذیر بوده و باعث عدم تبعیض و شکاف طبقاتی از نظر اقتصادی است زیرا بوسیله بذل و بخشش و انفاق مالی، هیچ گاه فردی در اجتماع مسلمین گرفتار فقر و تنگدستی نخواهد شد.

امیرمومنان علی علیه السلام می فرماید: فقر و تنگدستی ، مرگ بسیار بزرگ و فجیع است.(10)

زیرا سختی مرگ یک بار است اما سختی فقر و تنگدستی بی شمار است. روزه فریضه ای است که مسلمان را از غرقه شدن در مادی گرایی و حرص و آز برای لذت های مادی، و مسابقه برای مصرف و تن پروری می رهاند، و به او می آمزود که به فکر دیگران باشد و بر خواهشهای جسمانی خویش مسلط گردد و به مصرف به قدر نیاز قناعت ورزد و از اسراف و تبذیر بپرهیزد.

روزه به مسلمان قناعت و مناعت را می آموزد و ارزش این صفات و تاثیر آن در ایجاد صفت برجسته دیگر همچون زهد و بخشش بسیار است. قانع از دیگران بی نیاز است و تن به ذلت و خواری نمی دهد، جامعه ای که روح قناعت را در خود بپرورد بر خود متکی خواهد بود و بیا دوری از مصرف بی رویه می تواند بر پای خویش بایستد و از بیگانه بی نیاز باشد.

*ه) آثار بهداشتی

روزه از نظر بهداشت جسم و سلامت بدن مخصوصا در سلامت معده و پاکسازی آن از انواع غذاها که موجب بیماریهاست اثرات فوق العاده دارد.

معده و دستگاه گوارش از اعضا پرکار اندام آدمی است و با سه وعده غذا که معمول مردم است تقریبا در همه ساعات دستگاه گوارش به هضم و تحلیل و جذب و دفع مشغول است.

روزه باعث می شود که از یک سو این اعضا استراحت کنند و از فرسودگی مصون بمانند و نیروی تازه ای بگیرند و از سوی دیگر ذخایر چربی که زیانهای مهلکی دارند تحلیل رفته و کاسته شوند.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: روزه بگیرید تا سالم بمانید.(11)

پینوشت ها:

1.روضة المتقین، ج 3، ص 229.

2. بحار الانوار، ج 93، ص 256.

3.http://yon.ir/mnZa

4.(غررالحکم، ص 432).

5.(بحارالانوار، ج 93، ص 254) (کتاب فلسفه روزه).

6- غرر الحکم، ج2، ص 416.

7. بحار الانوار، ج 96، ص 359، کافي، ج4، ص 66.

8.(کافی، ج4، ص181)

9.(وافی، ج2، ص8)

10.(میزان الحکه ج7، ص504)

11.(سفینة البحار، ج2، ص78)