به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» ،قرائت قرآن دارای احکامی است که به سه دسته تقسیم میشود
الف) قرائت واجب و آن دارای چهار مورد است؛
1- در نماز‌ها که نماز گزار باید در رکعت اول و دوم حمد و سوره بخواند، (تحريرالوسيلة امام خمينى (سيدروح‌الله الموسوى م 1409 ه ق)/1/164، مؤسسه دارالعلم) حمد و سوره بخشی از قرآن است. البته در نماز جماعت، امام جماعت عهده‌دار قرائت قرآن (حمد و سوره) میشود.
2- چنانچه شخصی نذر کند یا با خداوند عهد ببندد یا قسم بخورد قرآن تلاوت نماید که موظف است به نذر و عهد و قسم خود عمل نماید.
3- کسی که اجیر شده برای تلاوت قرآن که باید طبق قرار منعقد شده عمل نماید.
4- خطیب جمعه که در هریک از دو خطبه باید یک سوره کوچک از قرآن بخواند. (الدروس‌الشرعية في فقه‌الإمامية، شهيد اول (محمدبن مكى عاملى ش 786 ه ق)/1/187، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم 1417 ه ق)
ب) قرائت حرام، و آن در موردی است که جنب یا حائض یا نفساء بخواهد یکی از سوره‌های عزیمت (نجم، فصلت، سجده و علق) را بخواند با تفصیلی که ان‌شاءالله بیان خواهد شد.
ج) قرائت مستحب، و آن در غیر موارد وجوب و حرمت می‌باشد.
*معنای کراهت در عبادت
ممکن است برای برخی از خوانندگان محترم سؤالی به‌وجود آید و آن این‌که صورت چهارمی هم وجود دارد و آن قرآن خواندن «مکروه» است؛ زیرا فقها در برخی موارد قرآن خواندن را مکروه دانسته‌اند مانند قرآن خواندن در رکوع، سجده، (العروةالوثقى المحشَّى، يزدى (سيدمحمدكاظم‌بن عبدالعظيم طباطبایى م1337 ه ق)/2/533، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، تاريخ نشر: 1419 ه ق) تشهد، (منتهى‌المطلب في تحقيق‌المذهب، علامه حلى (حسن‌بن يوسف‌بن مطهر اسدى م 726 ه ق)/2/219، مجمع‌البحوث‌الإسلامية 1412 ه ق)، و برای جنب و حائض و نفساء بیش از هفت آیه در غیرسور عزائم (رياض‌المسائل في تحقيق‌الأحكام بالدلائل، طباطبایى (سيدعلى‌بن محمدبن ابى‌معاذ م 1231 ه ق)/1/226، مؤسسه آل‌البيت عليهم‌السلام 1418 ه ق) و نیز خواندن سوره توحید با یک نفس. (توضیح‌المسایل محشی، امام خمينى (سيدروح‌الله الموسوى م 1409 ه ق)/1/560، انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم1424 ه ق)
پاسخ این است که کراهت در عبادات به معنی «اقلیت ثواب» است نه این‌که مانند مکروهات دیگر باشد که ترک آن بهتر است. بنابراین در غیر مورد واجب و حرام تلاوت قرآن مستحب است گرچه در برخی از موارد، ثواب آن کمتر می‌باشد. (الحدائق‌الناضرة في أحكام العترةالطاهرة، بحرانى (يوسف‌بن احمدبن ابراهيم م1186 ه ق)/2/418، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم 1405 ه ق)
*مفهوم قرائت
((قرائت قرآن» آن‌گاه محقق میشود که کلمات قرآن بر زبان جاری و فضای دهان را فرا گیرند. نشانه آن هم این است که اگر فرض کنیم تلاوت‌کننده در مکان خلوتی قرار دارد صدای خود را بشنود. (العروةالوثقى المحشى، آیةالله يزدى (سيدمحمدكاظم‌بن عبدالعظيم طباطبایى م 1337 ه ق)/2/511، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم1419 ه ق) بنابراین تلاوت قرآن نباید از این مقدار آهسته‌تر باشد در غیر این‌صورت «قرائت» صدق نخواهد کرد بلکه یا به آن «حدیث نفس« گفته میشود و یا «مطالعه» قرآن و هیچ‌کدام جایگزین قرائت قرآن نیست.
از این قانون چند نتیجه گرفته میشود:
الف) اگر شخصی اجیر شده برای تلاوت قرآن باید طوری تلاوت کند که طبق ضابطه مذکور قرائت صدق کند نه این‌که قرآن را به‌طور حدیث نفس یا مطالعه مرور نماید، در غیر این صورت اجرتی که می‌گیرد حرام خواهد بود؛ زیرا اجرت را برای «قرائت» قرآن گرفته.
ب) حکم اخفات در نماز (در حمد و سوره نماز ظهر و عصر، و تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم همه نماز‌ها، و هم‌چنین سایر اذکار نماز) هم به همین کیفیت است یعنی باید کلمات نماز بر زبان و دهان جاری گردد به‌طوری که اگر فرض کنیم نمازگزار در مکانی ساکت و آرام قرار دارد حداقل خودش صدای خود را بشنود، در غیر این صورت نماز باطل خواهد بود. (تحفةالأبرار الملتقط من آثار الأئمةالأطهار، شفتى (سيدمحمدباقر م 1260 ه ق)/2/120، انتشارات كتابخانه مسجد سيد 1409 ه قدس‌سره ـ توضیح‌المسایل محشی/1/535)
ج) با نگاه به آیه سجده بدون این‌که قرائت کند سجده تلاوت واجب نمی‌گردد، سجده تلاوت در صورتی واجب میشود که آیه سجده را بخواند ( طبق همان تعریفی که گذشت ) یا بشنود. (توضیح‌المسایل محشی/1/592)
د) چنانچه جنب و حائض و نفساء به سوره سجده‌دار نگاه کنند بدون این‌که تلاوت کنند اشکال ندارد.
تدوین:حجت الاسلام والمسلمین سید جعفرربانی
