سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»برخی آداب و احکام نماز مسافر را از نگاه مراجع عظام تقلید منتشر می کند.
الف) انسان مسافر لازم است نمازهای چهار رکعتی خود را دو رکعت بخواند. ولی فقها می‌فرمایند این حکم، دارای هشت شرط می‌باشد: 1. سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعى نباشد (هر فرسخ شش کیلومتر است)؛ 2. از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد؛ 3. در بين راه از قصد خود برنگردد؛ 4. نخواهد پيش‌از رسيدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد يا ده روز يا بيشتر در جايى بماند؛ 5. براى كار حرام سفر نكند؛ 6. از صحرانشين‌هايى نباشد كه در بيابان‌ها گردش مىكنند و هرجا آب و خوراك براى خود و حیوانات همراهشان پيدا كنند مىمانند و بعد از چندى به جاى ديگر مىروند؛ 7. شغل او مسافرت نباشد؛ 8. به حد ترخص برسد، يعنى از وطنش يا جايى كه قصد كرده ده روز در آن‌جا بماند، به قدرى دور شود كه ديوار شهر را نبيند و صداى اذان آن‌را نشنود. (توضیح‌المسایل محشی/1/183)
ب) مستحب است مسافر بعد از هر نمازى كه شكسته مىخواند، سى مرتبه بگويد: «سبحان‌الله والحمدلله و لا اله الاالله والله‌اكبر» و این در تعقيب نماز ظهر و عصر و عشا بيشتر سفارش شده است. بلكه بهتر است در تعقيب اين سه نماز شصت مرتبه بگويد. (همان/733)
ج) به فتوای بیشتر مراجع تقلید، انسان مسافر در چهار مکان مخیر و آزاد است بین قصر (دو رکعتی خواندن) و تمام. آن مکان‌ها عبارتند از: مسجدالحرام، مسجدالنبی صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، حرم مطهر امام حسین علیه‌السلام و مسجد کوفه. (العروةالوثقى، آیةالله‌العظمی طباطبایی يزدى قدس‌سره /2/163)
د) مسافر و كسى كه براى او سخت است نافله شب را بعد از نصف شب بخواند، مىتواند آن‌را در اول شب به‌جا آورد (توضیح‌المسایل محشی/1/429)
هـ) خواندن نمازهای مستحبی در سفر اشکال ندارد، به استثنای نافله ظهر و عصر برای مسافری که وظیفه او قصر (دو رکعت خواندن) است. (العروةالوثقىالمحشى، آیةالله‌العظمی طباطبایی يزدى قدس‌سره /2 /245)
و) خواندن نماز واجب در قطار و اتوبوس (در حال حرکت) جایز نیست، بلکه مسافر باید صبر کند تا قطار و اتوبوس توقف کند و مسافر پیاده شده، نماز واجب را بر روی زمین و با آرامش بدن و رو به قبله بخواند. ولی اگر نماز قضا می‌شود، بر مسافران واجب است كه از راننده بخواهند كه اتوبوس را در مكان مناسبى متوقف نمايد و بر راننده اجابت درخواست آنان واجب است، اما اگر قطار یا اتوبوس توقف نمی‌کند، در این‌صورت لازم است نماز را در داخل قطار یا اتوبوس بخواند. (توضیح‌المسایل محشی/1/841)
و اما حکم نماز در هواپیما فرق می‌کند، زیرا بعضی از هواپیماها اتاق کوچکی به‌عنوان نمازخانه دارند، در این‌صورت چنان‌چه قبله قابل تشخیص بوده و بدن دارای آرامش باشد، عده‌ای از فقها نماز در هواپیما را اجازه می‌دهند. پس در این مورد باید به رساله فقها مراجعه شود. تمام آن‌چه آوردیم در مورد نماز واجب بود، اما نماز خواندن مستحبی در قطار و اتوبوس و هواپیما اشکال ندارد و مراعات قبله و آرامش بدن در آن حال شرط نیست.
ز) اگر نمازی که در سفر فوت شده، دو رکعتی بوده، وقتی می‌خواهد قضای آن‌را به‌جا آورد، باید دو رکعت بخواند، گرچه در وطن باشد. و بالعکس اگر نمازی که در وطن فوت شده، چهار رکعتی بوده، باید قضای آن‌را چهار رکعت به‌جا آورد؛ گرچه در سفر بخواهد آن‌را به‌جا آورد، زیرا فقها فرموده‌اند: حکم‌القضاء حکم‌الاداء (تحريرالأحكام الشرعية على مذهب الإمامية، علامه حلى قدس‌سره /1/39)
ح) چنان‌چه مسافر، در سفر نماز خود را طبق وظیفه دو رکعت خواند و وقتی به وطن برگشت ملاحظه کرد که هنوز وقت هست، لازم نیست نماز را دومرتبه بخواند.
ط) اگر وقت نماز چهار رکعتی داخل شد و انسان هنوز در وطن است، لازم نیست همان‌جا نماز بخواند، بلکه می‌تواند حرکت کند و در سفر نماز را دو رکعتی به‌جا آورد. ولی اگر نخواند و نمازش در سفر قضا شد، قضای آن، دو رکعت است نه چهار رکعت.
ی) بعد از حمد، نمازگزار باید سوره بخواند، ولی چنان‌چه ضرورتی پیش آید، مثل این‌که مسافر می‌ترسد از قطار جا بماند یا در کنار جاده از درنده و امثال آن می‌ترسد، می‌تواند به خواندن حمد اکتفا کند و سوره نخواند. (توضیح‌المسایل /1/544)
ک) نماز قبل از وقت باطل است و مسافر نمی‌تواند به این دلیل که قطار یا اتوبوس قبل‌از وقت نماز حرکت می‌کند، نماز بخواند.
۰۴:۰۲ - ۱۴۰۳/۰۲/۰۴