به گزارش خبرگزاری «حوزه»، عضو هیئت علمی جامعه شناسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) است و در کنار فعالیت های انبوه علمی و پژوهشی، سال ها تجربه فعالیت در عرصه تبلیغ به ویژه در خارج از کشور را دارد.
امسال نیز ماه مبارک رمضان برای تبلیغ به یکی دو شهر بخش شرقی کشور ترکیه سفر کرده و درآن جا برای شیعیان تُرک به ایراد سخنرانی و بیان احکام و نشر معارف حقه اهل بیت(ع) پرداخته است.
در گفتگوی ما با حجت الاسلام و المسلمین کریم خان محمدی در عین حال که اشاره مستقیمی به تجربیات تبلیغی ایشان از سفر به ترکیه و یک ماه زندگی در بین شیعیان آن جا شده، به بحث جایگاه و وضعیت شیعیان در این کشور و نیز وضعیت حجاب آن جا در قیاس با حجاب داخل کشورمان نیز پرداخته شده که امید است ماحصل این گفتگو جذاب و خواندنی برای مخاطبان باشد.
ضمن تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید، برای شروع بحث از وضعیت و جایگاه شیعیان در ترکیه صحبت بفرمایید و این که برداشت شخصی شما در این خصوص چیست؟
برای شخص بنده تجربه جدیدی که وجود داشت، بررسی وضع زندگی یک اقلیتی به نام شیعه در کشور سکولاری چون ترکیه بود.
این که به هر حال یک گروه اقلیت شیعه چگونه زندگی می کنند و این که اگر حکومت اسلامی نباشد ، زیست شیعیان در آن چگونه خواهد بود، برایم جالب بود ، به ویژه در رابطه با ترکیه که به هر حال یک حکومت سکولار در آن بر سر کار است و طبعاً زندگی در سایه چنین حاکمیتی یک سری لوازم و اقتضائاتی را به همراه دارد.
قانوناً شیعیان در ترکیه تحت فشار نبودند، اما یک فشار هنجاری وجود داشت نسبت به آن ها که غیر ملموس هم بود
البته این را بگویم که شیعیان ترکیه از این که می توانند در آن جا در اذان خود اسم حضرت علی (ع) را بیاورند خیلی خوشخال بودند و خود همین هم نتیجه سال ها تلاش و مبارزه و استقامت در ترکیه بود که به آن ها اجازه می داد هم زمان با اذان اهل سنت ، شیعه نیز اذان خود را داشته باشد.
بنده در طول ماه مبارک رمضان در دو شهر مانیسا و تورگوتلو در شرق ترکیه فعالیت داشتم.
در آن جا خوب طبق برنامه اهل سنت، اذان آن ها ده دقیقه ای زودتر از اذان ماست چرا که آن ها با غروب آفتاب اذان می دهند و شیعه هم در این کشور مجبور است که همان زمان اذان بگوید و حال آن که طبق فتوای مراجع شیعه یک ربع اذان ما دیرتر باید واقع شود.
به هر حال بر اساس تاکید وزارت دیانت ترکیه ، اذان شیعه و سنی باید همزمان باشد. به همین خاطر هم برخی شیعیان ناخواسته اشتباه می کردند و زودتر افطار می کردند چرا که اذان ده دقیقه یک ربعی زودتر پخش می شد.
البته یک رسم جالب و خوبی که ترک ها دارند این است که ایام ماه رمضان همزمان با اذان مغرب در آن جا توپ شلیک می شود و این صدا نشان می دهد که مغرب شده است و همزمان با آن اذان پخش می شود
فعالیت شیعیان آن مناطق در ایام رمضان چگونه بود؟
طبیعی است که در دولت سکولاری چون ترکیه به هر حال یک سری محدودیت هایی وجود دارد، ولی در عین حال شیعیان آن جا تا حدودی آزادی عمل نیز داشتند.
به عنوان مثال بنده از اهالی شنیدم که در ایام محرم در مرکز شهر تورگوتلو به شیعیان از سوی حکومت ترکیه، مکانی اختصاص داده بودند به طوری که جلوی شهرداری آن جا چادر زده و برای امام حسین (ع) عزاداری می کردند.
با این حال، نکته قابل توجه در ترکیه این است که در آن جا چون اکثریت با اهل سنت است ، لذا بسیار فشار وجود دارد که شیعیان تقلیل بروند و یا تغییر مذهب بدهند و لذا خیلی از دختران شیعی که ازدواج می کنند با اهل سنت به مرور زمان سنی می شوند، ولی آن چه به لطف الهی تشیع را آن جا نگه داشته است و بنده به عنوان جامعه شناس این را می گویم، نام و یاد سیدالشهدا(ع) و مناسک و مراسم عزاداری حضرت است و انسان به این کشورها که سفر می کند می فهمد که چرا پیامبر(ص) فرمود" ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه" چه آن که بی شک نه فقط در ترکیه که در همه جای دنیا، قوام و ماندگاری هویت شیعه، بخش اعظمش دست امام حسین(ع) است.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید خیلی از موارد هم داریم که برادران اهل سنت به جهت عشق و ارادت به امام حسین(ع) علایق شیعی پیدا می کنند که این هم از برکات دستگاه سیدالشهدا(ع) است.
همه می دانیم که ترکیه کشور سکولاری است و در آن جا حجاب اجباری نمی باشد، به عنوان کسی که به این کشور سفر کرده و به عنوان مبلغ دینی حضور داشته اید، وضعیت حجاب در ترکیه را در قیاس با کشور خودمان چطور ارزیابی می کنید؟
بله ، خُب به هر حال در ترکیه حجاب داشتن یا نداشتن، آزاد است و انصافاً شیعیان در آن منطقه که ما بودیم حجابشان خوب بود و حتی باید با عرض تاسف بگویم نسبت به برخی شهرهای ایران با این که حجاب اجباری نبود، اما وضع شیعیان آن جا بهتر از ما بود.
البته ما در کشور خودمان بدحجاب داریم، اما در ترکیه بی حجاب هم وجود دارد ، با این حال متاسفانه برخی از بانوان شیعی نیز در ترکیه بودند که حجاب نداشتند و مکشوفه بودند، اما به هر حال اکثریت شیعیان حجاب اسلامی داشتند.
شیعیان دو شهر مانیسا و تورگوتلو تا آن جا که بنده اطلاع پیدا کردم غالباً آذری هستند و فرهنگشان بسیار شبیه فرهنگ ایرانی است و در آن جا نگاهشان عمدتاً به ایران و ایرانی مثبت است و به خصوص شیعیان نسبت به انقلاب اسلامی علاقه خاصی دارند.
در آن منطقه که بودیم تقریباً نیمی از شیعیان مقلد مقام معظم رهبری و نیمی دیگر مقلد سایر مراجع بودند.
نگاه اهل سنت ترکیه به ایران و انقلاب اسلامی چطور است؟!
به طور کلی اهل سنت ترکیه انسان های نرم و معتدلی هستند و نگاهشان به ایران مثبت است و کینه ای از ایران و ایرانی ندارند.
نکته جالب این که آن جا با وجود این که خیلی مذهبی هم نیستند، اما به مذهبی ها خیلی احترام می گذارند و به انسان های مذهبی و کسانی که نمادهای مذهبی دارند خیلی احترام می گذارند.
طبق عرف رایج در ترکیه ، در خیابان ها معمولا روحانیون شیعه و سنی لباس مخصوص خود را نمی پوشند، اما ما چون مهمان بودیم گیر به ما نمی دادند هر چند قانوناً مشکل دارد. بنده با همین لباس روحانیت به بازار شهر می رفتم و چون خانم بنده نیز چادر ایرانی بر سر داشت برایم جالب بود که عموم مردم با هر گرایش و دین و مذهبی به ما که نمادهای دینی و مذهبی داشتیم بسیار احترام می گذاشتند، طوری که حتی زنان بی حجاب نیز این گونه بودند.
تفاوت ترکیه با ایران در این است که بی حجاب های آنها به روحانی احترام می گذارند، اما بد حجاب های ایرانی البته نه همه شان اما متاسفانه برخی از آن ها به روحانیون به نوعی توهین می کنند و یا گویی کینه ای دارند که این مساله باید ریشه یابی شود که چرا این گونه است.
حتی فراتر از این به نظرم بسیاری از بی حجاب ها در ترکیه تاحدی گرایش های مذهبی هم دارند؛ به خصوص شیعیان ترکیه ای که احساس من این است که بسیاری از آنها انقلاب اسلامی و امام(ره) و مقام معظم رهبری را بیشتر از ما دوست دارند و من همان حسی را که در سفر به جنوب لبنان داشتم را در این مناطق ترکیه پیدا کردم.
به عنوان یک مبلغ با تجربه در عرصه بین الملل، برای موفقیت بیشتر طلاب و فضلایی که برای تبلیغ به ترکیه می روند، چه توصیه و پیشنهاداتی دارید؟
کسانی که آن جا می روند باید بدانند که آشنایی با زبان از اهمیت بسیاری برخوردار است به خصوص آن منطقه ای که ما رفتیم چون زبانشان آذری است ما مشکل چندانی از حیث ارتباط زبانی نداشتیم، البته جوان های منطقه گرایش به ترکی استانبولی دارند، ولی با پیرمردها مفاهمه بهتر و بیشتری داشتیم.
در هر صورت کسی که برای تبلیغ به ترکیه می رود قبل از هر چیز باید با زبان ترکی آشنا باشد و برای ما آذری ها چون ریشه لغایت یکی است صحبت به ترکی استانبولی هم چندان دشوار نیست.
نکته مهم دیگر این که افرادی که آن جا می روند باید بدانند در ترکیه مشرب عرفانی خیلی قوی است و اساساً مردم ترکیه خیلی فیلسوف منش نیستند و لذا یک مبلغ برای توفیق در کارش در این زمینه ها باید اطلاعاتی داشته باشد .
همچنین سوالات شرعی و فقهی زیاد پرسیده می شود که طبعاً تسلط در این حوزه ها نیز کاملاً لازم است به ویژه در مواجهه با اهل سنت، باید مراقب بود که طرح مباحث دینی طوری نباشد که به اختلافات و تنش ها دامن بزند و لذا می بایست با اخلاق حسنه و به صورت نرم پاسخگوی سوالات و شبهات بود ، به ویژه در امر مهم دفاع از ولایت که حساسیت ها را باید در نظر گرفت.
در واقع ما باید با منطق و استدلال و زبان نرم و اخلاقی از مقدسات خود دفاع کنیم.
به عنوان آخرین سوال، اگر خاطره جالبی از این سفر تبلیغی دارید، بفرمایید؛
متاسفانه بد حجابی بسیاری از هموطنانمان در فرودگاه ازمیر ترکیه که باید بگویم در آن پروازی که ما قرار داشتیم به غیر از خانم بنده ، کسی عملاً حجاب اسلامی نداشت، در سخنرانی بیست و ششم ماه مبارک رمضان در هنگام ظهر صحبت در خصوص کار در کارخانه پرداختم که در این هنگام همگی نگاه تعجب انگیزی به من انداختند و یکی هم تذکر داد که فوراً گفتم منظورم کسی است که در فابریکا کار می کند.
در واقع در ترکیه ، کارخانه به جایی گفته می شود زنان در معرض فروش نفس قرار می گیرند که معنای دیگری از فاحشه خانه است و خلاصه این اشتباه و به نوعی سوتی را سریع رفع و رجوع کردم!
گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی
