به گزارش خبرگزاری «حوزه» حجت الاسلام والمسلمین غرویان، در سومین جلسه درس «فقه اصلاح ژنتیک» (فقه تراریختگی) به بررسی " معنی آنالیز شجر که توسط ایلامی ها در ایران باستان انجام می شد و نیاز آن به علم ژنتیک" پرداخته است.

نظر دکتر بهزاد قره یازی در مورد تاریخچه اصلاح ژنتیک

دکتر بهزاد قره یازی رئیس انجمن علمی ایمنی زیستی در مقاله ای درباره موارد اصلاح ژنتیک از قدیم الأیام می نویسد:

اجداد و نیاکان ما از ده ها هزار سال قبل اصلاح ژنتیک را انجام داده اند و این هندوانه هایی که امروزه می خوریم و لذت می بریم هندوانه هایی است که اصلاح شده اند، هندوانه های ارگانیک و طبیعی و هندوانه وحشی که هندوانه ابوجهل نام دارد به اندازه یک گردو بوده است و خاصیت تغذیه ای نداشته است و بعد توسط انسانها اصلاح غذائی پیدا کرده است.

موز هم همینطور حاصل یک جهش ژنتیکی و اصلاحی می باشد که انسان با تصرف در طبیعت به گونه فعلی آن دست یافته است و إلّا موز طبیعی هسته بزرگی داشته است و خصوصیات متفاوتی داشته است.

گندم نیزامروزه در اثر اصلاح ژنتیک به این شکل در آمده، در حالی که در گذشته حالت تغذیه و پروتئین مناسب نداشته است.

درایران قبل از کشف مندل اصلاح ژنتیک انجام می شد

در غرب و جنوب ایران ما تمدن هائی به نام تمدن کرمانشاه در منطقه ایلام ثبت شده است که این تمدن کرمانشاه مهد علم اصلاح نباتات و ژن دامی بوده است.

سفالینه های در ایلام که مربوط به  5 هزار سال قبل می باشند، کشف شده است که نشان می دهد ایرانیان در آن زمان در گیاهان و دام ها اصلاح ژنتیک انجام می دادند و این علم اصلاح ژنتیک از کرمانشاه ایران به غرب رفته است، ایلامی ها "آنالیزشجره" را بلد بودند؛ منظور از آنالیز شجره یعنی فهم اینکه این حیوان از ژنهای کدام حیوان قبلی است و اگر کسی آگاه به علم ژنتیک نباشد نمی تواند بفهمد که اجداد این گوسفند کدام می باشد.

علم اصلاح ژنتیک درعصر جدید

اما از حدود یک قرن پیش دانش زیست شناسی وارد مرحله جدیدی شد که بعدا آن را ژنتیک نامیده اند و این امر، انقلابی در علم زیست شناسی به وجود آورد.

در قرن هجدهم ، عده ای از پژوهشگران بر آن شدند که نحوه انتقال صفات ارثی را از نسلی به نسل دیگر بررسی کنند؛ این بررسی ها به نتیجه قابل ملاحضه ای ختم نشد. دو دلیل مهم آن عبارت بودند از آگاهی نداشتن به ریاضیات و دلیل دوم انتخاب صفاتی بود که برای پژوهش های اولیه ژنتیک مناسب نبودند.

مندل در عصر جدید کاشف علم ژنتیک می باشد

اولین کسی که توانست قوانین حاکم بر انتقال صفات ارثی را شناسایی کند، کشیشی اتریشی به نام گریگور مندل بود که در سال 1865 این قوانین را که حاصل آزمایشاتش روی گیاه نخود فرنگی بود، ارائه کرد. این در حالی بودکه جامعه علمی آن دوران به دیدگاه ها و کشفیات او اهمیت چندانی نداد و نتایج کارهای مندل به دست فراموشی سپرده شد. و در سال 1900 میلادی کشف مجدد قوانین ارائه شده از سوی مندل ، توسط درویس ، شرماک و کورنز باعث شد که نظریات او مورد توجه و قبول قرار گرفته و مندل به عنوان پدر علم ژنتیک شناخته شود.

گفتیم سفالینه های در ایلام که مربوط به  5 هزار سال قبل می باشند، کشف شده است که نشان می دهد ایلامی ها "آنالیزشجره" را بلد بودند؛ منظور از آنالیز شجره یعنی فهم اینکه این حیوان از ژنهای کدام حیوان قبلی است و اگر کسی آگاه به علم ژنتیک نباشد نمی تواند بفهمد که اجداد این گوسفند کدام می باشد.

نظریه داروین و اصلاح ژنتیک

گفتیم اگر کسی آگاه به علم ژنتیک نباشد نمی تواند بفهمد که اجداد این گوسفند کدام می باشد و نمی تواند ژن های این گوسفند را درست تشخیص دهد و سالم را از نا سالم جدا کند.

مطابق با نظریه داروین وقتی نوزادان در هر نسل به تعداد بسیار زیاد و به تعبیر داروین نامحدود به دنیا می‌آیند و تنها عده بسیار کمی از میان آنها امکان و اجازه زندگی و ادامه نسل پیدا می‌کنند. این عده بسیار محدود از میان جمع بسیار کثیر نوزادان به علت مکانیزم‌هایی که در بین نوزادان ایجاد تفاوت می نمایند، زنده می مانند و همین تفاوتها منشا و ملاک حذف برخی نوزادان می شود.  البته در عصر داروین هنوز پدیده جهش شناخته نشده بود و به علاوه داروین اعتقاد داشت که قوانین توارث بسیار پیچیده و مهم هستند. اما از مجموع مطالعات خود درباره ارثی شدن صفات اکتسابی چنین نتیجه گرفت که اگر صفت یا تغییری در مرحله‌ای از زندگی یک جاندار بروز کند، در نتایج وی نیز در همان سن یا زودتر ظاهر خواهد گردید.

رد شدن نظریه داروین با تحقیقات دانشگاه کالیفرنیا و کین ستیت

بالاخره ما نمی خواهیم به نظریه داروین بپردازیم در نظروی اجداد انسان میمون های نئاندرتال بودند؛ البته تحقیقات دانشگاه های کالیفرنیا و کین ستیت ثابت کرد که قدیمی ترین انسان هایی که تا کنون کشف شده اند، شبیه انسان های امروزی هستند و این تحقیقات نظریه داروین درمورد خلقت انسان را رد کرده است.

منظور ما این قسمت نظر داروین می باشد که می خواهد علل بقا و از بین رفتن برخی گونه های موجودات زنده را کشف کند که این بررسی ها با روش آنالیز شجره که ایلامیها 5 هزار سال قبل هم انجام می دادند نیز مرتبط است.

طریقه کشف علم ژنتیک توسط مندل

شخصی به نام مندل بعد از داروین توانست این معضل را در سطح جهان حل کند و علل پیدایش صفات خیلی ساده ای مثل رنگ نخودفرنگی و یا سادگی و چروکیدگی نخود فرنگی را کشف کند و یکسری مطالعاتی روی این صفات انجام داد وتوانست یکسری تغییراتی روی نخود فرنگی و امثال اینها انجام دهد وعلم ژنتیک را به نام خود ثبت کرد.

استفتاء از مراجع تقلید در مورد علم اصلاح ژنتیک

دکتر قره یازی می گوید در مورد حیث شرعی اصلاح ژنتیک در سال 77 تا 79 از اغلب مراجع نظر خواهی و استفتاء شده است و من جمله از آیات عظام خامنه ای  ، سیستانی  ،مکارم شیرازی ، جوادی وشاهرودی  نظر خواهی شده است.

سیاسی اصلاح ژنتیک در ایران

اصلاح ژنتیک در سال 88 در خلال برنامه پنجم توسعه وارد مجلس می شود و در آنجا در این قانون مصوب 1388 توسعه تولید غذای سالم توسعه کشت و تولید داخلی محصولات تراریخته

یک عده ترس این معنی را داشتند که اجرای این طرح ها تحت تاثیر آمریکا و اسرائیل باشد و از طریق دشمنان ژن های فاسد وارد کشور شود و یا می‌گفتند این نحوه اصلاح ژنتیک با آیات قرآن و فقه منافات دارند و سراغ مراجع می‌آمدند و از آنها نظر خواهی می‌کردند.

راه اندازی‌ بیوتکنولوژی درزمان رئیس‌ جمهوری رهبری

دکتر بهزاد قره یازی می گوید؛ پس ازپیروزی انقلاب در دوران ریاست جمهوری آیت الله خامنه ای زیر ساخت های اصلی مهندسی ژنتیک در کشور بنا نهاده شد و همه این مراکز شروع به کار کردند و تاریخ ورود این مباحث به کشور حدود سال شصت می‌باشد

نظر موافقین و مخالفین اصلاح ژنتیک

از طرفی مخالفین از عوارض این علم تازه و نورس و ناشناخته که معلوم نیست چه عوارضی در دراز مدت بر اشیا و   انسان می گذارند، می گویند و اینکه این علوم با علم ناقص و توجه به جهاتی از این اشیاء پدیدار شده است و از طرفی عده ای معتقدند نباید هراس افکنی در این قضیه اتفاق بیافتد و اینها می گویند برای چه باید ما از هر پدیده جدید علمی هراس داشته باشیم.

هراس داشتن از پدیده ی نو علمی معنا ندارد بلکه باید دیدگاه های علمی و اسلامی را در قبال موضوعات جدید مطرح کنیم چرا که ما نمی توانیم تکنولوژی را تعطیل کنیم بلکه باید نوع استفاده آن را به مردم یاد بدهیم و سواد استفاده شرعی از هر وسیله نوپدید را تعلیم دهیم و با بالا بردن سواد ژنتیکی نیز می توان نوع استفاده شرعی از این علم را بیان کرد.

فطرت صیانت نفسی بشر

خداوند ما را طوری خلق کرده است که باید هرچه توان داریم صیانت نفس داشته باشیم و این اصل ریشه انسانی دارد و یک امر فطری است و آدمیزاد می خواهد سالم در این عالم زندگی کند و برای این مطالعه می کند که کدام مسیر را پی بگیرد و ما مادامی که منعی با دلیل روشن نداشته باشیم باید به سمت کشف پدیده های جدید برویم.

این مهندسی ژنتیک هم در همین جهت می باشد و می تواند انسان را به تامین غذاهای سالم تر و بدن سالم تر موفق بکند.

البته در برخی ابزار پیشرفته مثل اصلاح ژنتیک بشر نمیداند که چه اتفاقی خواهد افتاد و ترس ما ناشی از جهل می باشد و لذا باید در این موارد اطلاع کافی را بدست بیاوریم تا بتوانیم در موردشان قضاوت صحیحی داشته باشیم.

فوائد اصلاح ژنتیک برای جهان و ایران

دکتر قره یازی می گوید؛ ما نباتات را اصلاح می کنیم و با استفاده از این فنّ ،محیط زیست سالمی را می توانیم به دست بیاوریم.

 مامی توانیم نباتاتی ارائه دهیم که در مواجه با آفات مقاوم باشند و نیاز مند مصرف سموم  نباشند.

ما می توانیم تنوع زیستی بدست بیاوریم ما 18 نوع داروی نوترکیب از این علم بوجود آورده ایم ، یعنی فرآورده های حاصل شده از مهندسی ژنتیک که نو ترکیب نام دارد(معادل لفظ نو ترکیب در کشاورزی تراریخته است)

جان میلیون ها انسان با این علم نجات یافته است و با این علم می توانیم کاری کنیم که موجودات خداوندگاررا به هر دلیلی نابود نکنیم و میلیون ها نفررا از فقر نجات داده ایم.

و امروز در ایران به دنبال کشف برنج تراریخته هستیم و الان روی برنج کار می کنیم تا مثل گندم سبز شود ونیاز به اینهمه آب نداشته باشد چرا که اینهمه آب مورد نیاز برنج در کشوری مثل ایران که دچار کم آبی است، صحیح نیست.

لزومی ندارد شاله برنج دو وجب در آب باشد که متاسفانه الان اینطوری است در حالی که نزولات آسمانی ما کم و بخارات آن زیاد است؛ فلذا می خواهیم برنج هایی تولید کنیم که مصرف بی رویه آب نداشته باشند.

ایرانیها محصولات تراریخته را در سال 1375 وارد ایران کردند ولی در سال 1374 اعلام کرده بودیم که این محصولات تراریخته را می توانیم در اختیار مردم قرار دهیم و در سال 1383 موفق شدیم این امکان را فراهم کنیم .  

امروزه در ایران بازار مصرف نداریم ولی تحقیقات خود را ادامه می دهیم تا برنجی تولید کنیم که درون خود ویتامین آ و آهن داشته باشد که برای خانم های باردار هم بسیار ضروری است.

تهیه وتنظیم: حامد حسن زاده