به گزارش خبرگزاری «حوزه»، چند تن از شاعران طلبه حوزوی با حضور در دفتر خبرگزاری حوزه، به بررسی چهارمین جشنواره بین المللی شعر حوزه (اشراق) و فضای موجود در این جشنواره و شعر طلاب پرداختند.
بر اساس این گزارش: در این نشست که با حضور «سید محمد جواد شرافت، دبیر جشنواره شعر اشراق»، «حسن بیاتانی، دبیر علمی جشنواره» و «حجت الاسلام سید سلمان علوی» برگزار شد، از «شعر حوزه، وضعیت فعلی، وضعیت مطلوب و ظرفیت های موجود» سخن به میان آمد.
گفتنی است: «برگزاری نخستین کنگره شعر طلاب با دستور مستقیم رهبر انقلاب در سال 1368»، «گزارشی از چهارمین جشنواره بین المللی شعر حوزه (اشراق)»، «جایگاه شاعران حوزوی در میان شاعران برتر کشور»، «انجمن شعر حوزه»، «ورود بانوان طلبه به موضوع شعر و شعر طنز»، «تعریف شعر حوزه و تفاوت آن با شعر حوزویان»، «گلایه از مسئولان حوزوی» و ... از جمله موضوعاتی بود که در این نشست از آن سخن به میان آمد که مشروح آن را در این گزارش، تقدیم حضور علاقمندان خواهیم کرد.
سید محمد جواد شرافت، شروع کننده سخن در این نشست بود که متن دیگر شرکت کنندگان نیز پس از ذکر نام، تقدیم خوانندگان می شود.
* سید محمد جواد شرافت
کنگره ای ویژه طلاب و دانشجویان در سال 1367 برگزار می شود که پس از آن، حجت الاسلام سید عبدالله حسینی از شاعران پیشکسوت حوزه لیستی از شاعران حوزوی تهیه و خدمت رهبر انقلاب می رسند.
مقام معظم رهبری نیز در زمان ریاست جمهوری از این موضوع، استقبال و هزینه مناسبی برای برگزاری جشنواره پرداخت می کنند که کنگره شعر طلاب در سال 1368 راه اندازی و در ادامه به کنگره شعر و قصه طلاب تبدیل شد که 14 دوره نیز از آن برگزار و پس از آن تعطیل شد.
در ادامه، جشنواره هنرهای آسمانی با موضوعات بیشتری جایگزین آن شد که دو دوره از آن برگزار و خود ما معترض شدیم که در جشنواره شعر و قصه، دو روز شاعران بزرگ ایران را دیده و با هم به شعرخوانی مشغول بودیم؛ اما در جشنواره هنر آسمانی فقط اختتامیه را حضور داشته که چند سخنرانی در آن انجام شده و جایزه ای دریافت کرده و خارج می شویم و برای شاعران خاطره خوبی از شعرخوانی نبود.
در این راستا مرکز فرهنگی هنری دفتر تبلیغات مصمم شد که جشنواره شعری را به صورت مستقل و با نام «اشراق» برگزار نماید.
آقای روشن سلیمانی از شاعران حوزوی کار را آغاز و دو دوره از این جشنواره را برگزار کرد و پس از آن بود که در دوره سوم، شاهد جشنواره بین المللی اشراق بودیم و امسال نیز دوره چهارم آن را برگزار خواهیم کرد.
در دوره چهارم در مقابل سه جشنواره قبل نیستیم؛ بلکه تکمیل کننده جشنواره های گذشته خواهیم بود و پایه و زمینه خوبی برای این جشنواره چیده شده است.
نحوه تکمیل جشنواره های گذشته در این جشنواره به این صورت است که در سه دوره قبل، رتبه بندی وجود داشت؛ اما نکته ای که در این دوره به آن توجه کرده ایم، آن است که در حال حاضر رویش ها در شعر حوزه زیاد است و شاعران خوب حوزوی داریم و نکته بعدی اینکه بسیاری از شاعران نمی توانند با شاعران خوب شعر حوزه رقابت کنند و هرسال همان شاعران خوب سال های قبل، جایزه گرفته و فقط اسم ها جابجا می شدند و دیگر شاعران تا رتبه های پنجم و ششم بالا آمده؛ اما نمی توانستند حائز رتبه شوند؛ به همین دلیل به این نتیجه رسیدیم که به جای رتبه بندی، برگزیده داشته باشیم و 35 برگزیده در سه بخش «شعر کلاسیک»، «شعر مدرن» و «شعر کودک و نوجوان» و 5 برگزیده ویژه داشته باشیم.
اتفاق دوم در چهارمین جشنواره بین المللی شعر اشراق، موضوع فراخوان زبان های غیرفارسی بوده است.
دوره قبل بین المللی بود؛ اما فقط فارسی زبانان کشورهای دیگر شرکت می کردند؛ اما در این دوره علاوه بر زبان فارسی و به خاطر گسترش زبان ها، عربی، انگلیسی، اردو، اسپانیولی و ترکی هم اضافه شد.
فراخوان داده شده و جشنواره تا 25 آبان ماه هم تمدید شد تا آثار بیشتری به دبیرخانه ارسال شود.
اتفاق سوم که در این جشنواره برای ما اهمیت دارد، این است که تلاش کنیم تمام کسانی که در جشنواره شرکت می کنند، دیده، سنجیده و دعوت شوند. تعدادی از این شاعران که برگزیده شده و در اختتامیه در خدمت آنان هستیم؛ دسته دوم، شاعرانی که استعداد آنان بالفعل شده و نیازمند مهارت افزایی هستند؛ به همین دلیل اردویی برای آنان خواهیم داشت و دسته سوم، افرادی که استعداد آنان بالقوه تشخیص داده می شود که تلاش می کنیم برای آنان جلسات مقدماتی شعر داشته باشیم تا تبدیل به شاعران جدی حوزه شوند و دوست داریم این موضوع رقم بخورد.
نشست ها و برنامه هایی نیز داشتیم که در این راستا سعی کردیم «زمانی»، «مکانی» و «زبانی» این جشنواره را گسترش دهیم که آقای بیاتانی توضیح خواهند داد.
* حسن بیاتانی
در جشنواره چهارم قبل از انتشار فراخوان، چند ماهی این ایده را بررسی کردیم که اولا یکسری موضوعات را پیش پای خود قرار داده و ظرفیت هایی که شعر و حوزه دارند و باید داشته باشند، سنجیده شد؛ البته شاید فراخوان کلی داشته باشیم؛ اما در هر موضوع، ملاحظه ای وجود داشته است و تا به امروز در ادامه جشنواره گذشته کار کرده ایم.
در جشنواره های گذشته مخصوصا جشنواره های اول و دوم، تعریفی از شعر حوزه نداشتیم؛ یعنی هر حوزوی که شعری می فرستاد، شعر حوزوی نام می گرفت؛ اما در جشنواره سوم یک مقدار سمت و سو پیدا کرد؛ ولی در این جشنواره متمرکز شدیم که شعر حوزه باید هویتی برای خود پیدا کند؛ البته این مسئله کاری دیکته شدنی نیست؛ بلکه نیازمند مقدمات و حتی گذشتن چند جشنواره است و به نظرم زمینه خوبی در گذشته فراهم شده بود و در این دوره سمت و سویی خوبی پیدا کرده است.
* شرافت
این موضوع که شعر حوزه به چه معناست و شعر حوزوی چیست؟ از مباحث مهمی می باشد که باید بر روی آن کار کرد.
ما شاعران ملبسی داریم که شعر آنان حوزوی نیست و حتی ضد حوزه است. امروز ملاک ما برای شعر حوزوی، شماره پرونده حوزوی است که اگر یک طلبه یا روحانی شعری گفت، پس شعر حوزوی است؛ در حالی که معیار نادرستی است.
وجود زی طلبگی در شعر حوزه بسیار مهم است و باید رعایت شود. این مسئله از مباحث چالشی و مهمی است که نیازمند به بحث مستقل است.
اگر یکی از معیارهای ما جهان بینی حوزوی باشد، می توانیم اشعار حوزوی مناسبی داشته باشیم.
* بیاتانی
ما در کشور فراخوان های موضوعی زیاد داریم که شاعر بر روی موضوع فکر کرده و شعر می گوید که البته شاید شعر خوبی هم از کار دربیاید؛ اما پس از چند سال دیگر اثری از آن شعر در جامعه باقی نمی ماند؛ اما خوبی جشنواره های صنفی آن است که دغدغه و جهان شاعران مشخص است و اگر به جای انتخاب موضوع، جهت دهی را در نظر بگیریم، به بهترین نتیجه خواهیم رسید.
کار برای طلاب سرمایه گذاری پرسودی است؛ چراکه با کمترین سرمایه گذاری، بیشترین نتیجه را خواهی داشت؛ چون آن دغدغه در طلبه وجود دارد.
ما در این جشنواره به جای انتخاب موضوع، معیارهای داوری را مشخص نمودیم که از مهمترین آن معیارها، داشتن جهان بینی طلبگی است؛ به این معنا که اگر شاعر شعر عاشقانه ارسال کند؛ اما معلوم باشد که عاشقی است که متعهد به دین بوده و دید وسیعی دارد و فقط امور شخصی خود او مورد نظر نیست، برای ما مهم است و دیده خواهد شد.
* شرافت
گاهی تعریف ما از شعر عاشقانه غلط است؛ ما فکر می کنیم اگر برای دختر همسایه شعر بگوییم، عاشقانه است؛ اما اگر برای مادر خود شعری بسراییم، عاشقانه نیست.
واقعا سوال جدی بنده این مسئله است و در یکی از برنامه های تلویزیونی هم گفتم که چرا شعر عاشقانه شاعر عاشقانه سرای ما پس از ازدواج متوقف می شود؟ در حالی که تازه باید شکل بگیرد؛ چون نیمه خود را پیدا کرده است و واقعا اگر طلاب بتوانند حس و حال عاشقانه های نجیب زندگی خود را بگویند، اتفاق خوبی خواهد افتاد.
سبک زندگی در این اشعار شکل می گیرد؛ سبک زندگی که شعاری نیست؛ سبک زندگی که تحمیلی نیست؛ اگر بتوانیم نگاه درستی به این مطالب داشته باشیم، خروجی مناسبی خواهیم داشت
* خبرگزاری حوزه
یکی از انتقادهایی که به طلاب شاعر می شود آن است که طلاب فقط برای گریاندن شعر می گویند. این انتقاد را می پذیرید؟
* شرافت
این مسئله هم یکی از مباحث مستقلی است که می توان بر روی آن سخن گفت که آیا طلاب باید وارد اشعار طنز بشوند یا خیر؟ که البته این بحث چالشی است که مخالفین و موافقینی دارد و باید روی آن به بحث نشست.
* خبرگزاری حوزه
تعریف و ملاک های شعر حوزوی را بفرمایید تا مشخص شود که به عنوان مثال آیا طلاب می توانند در شعر طنز یا موضوعات دیگر وارد شوند یا خیر؟
* بیاتانی
در خلأ نمی توان تعریفی از شعر حوزوی ارائه داد؛ به این معنا که می توان مطلوب های شعر حوزوی را گفت؛ اما باید اتفاق بیافتد و شعر حوزوی را در جلوی روی خود قرار داد و از داخل آن مباحث مورد نیاز را گفت.
وقتی فضا را فراهم کنیم و حوزویان هویت خود را در این عرصه پیدا کنند، شعر حوزوی را جلوی روی خود قرار داده و از روی آن تعریف مناسبی ارائه خواهیم داد.
* خبرگزاری حوزه
بالاخره سه دوره این جشنواره برگزار و شعرهای زیادی داوری شده که می تواند کمک زیادی برای ارائه تعریف مناسب از شعر حوزوی انجام دهد.
* بیاتانی
در برگزیده های دو جشنواره اشراق، شعرهایی داشتیم که می توانستیم بگوییم شعر حوزه اینها نیستند و شعریت اثر ملاک بود؛ اما از جشنواره سوم به سمت هویت پیدا کردن شعر حوزوی حرکت کرده ایم و در این جشنواره می توانیم شاهد پررنگ تر شدن این موضوع باشیم
* حجت الاسلام سید سلمان علوی
شعر حوزوی شعری است که جهان بینی طلبگی را نمایش دهد؛ منتهی این مسئله که این موضوع اتفاق افتاده یا نیافتاده و نیازمند چه لوازمی است؟ جزئیات این جهان بینی که عرض کردیم به چه معناست؟ این خود یک مسئله است که جهان بینی حوزوی با جهان بینی دینی یکی است یا تمایز دارد؟
شعر حوزه به معنای کلی آن است که جهان بینی یک طلبه را در شئون گوناگون زندگی و تفکری به نمایش بگذارد؛
اساسا مانیفست زمانی نوشته شده و موفق است که تجربه های موفق را داشته باشیم.
یک سبکی از شعر در تاریخ ادبیات اتفاق می افتد و اهل فضل ویژگی های آن را جدا کرده و به عنوان سبکی همچون عراقی، اصفهانی، هندی و ... شناخته شده و تعریفی برای آن می نویسند.
باید تجربه های مثبت و موفق در این زمینه داشته باشیم تا به سمت تعریف جامع و متمایز برسیم.
نگاه کلی و آرمانی در شعر حوزه آن است که طلبگی یک طلبه باید در شعر او حضور داشته باشد.
نکته ای که توجه به آن ضروری است، آن است که باید میان شعر حوزه و شعر حوزویان تفاوت گذاشت. آنچه که تا به امروز وجود داشته، شعر حوزویان بوده است؛ طلبه هایی که شعر هم می گفتند و اشعارشان در جشنواره ها بررسی می شده است؛ اعم از اینکه اصلا اندیشه دینی در این شعر بوده یا نبوده است؛ شعرها به جشنواره می رسیده و بررسی می شده است.
الحمدالله آرام آرام زمینه ای در حال شکل گیری است که به شکل و ژانری از شعر به نام شعر حوزه برسیم.
* خبرگزاری حوزه
آیا شاعران مطرح کشور، شاعران حوزوی را قبول دارند؟ آیا این تفکر که باید ژانری به نام «شعر حوزه» داشته باشیم، مورد پسند شاعران مطرح کشور است؟
* حجت الاسلام علوی
قضاوت دیگران طبعا بر اساس اندیشه نیست؛ کما اینکه در حوزه نیز وقتی جریان های شعری تاریخ ادبیات را معرفی می کنیم، شاید نگاهی به اندیشه، جهان بینی، تفکر و تعهد در شعر نداشته باشند و ما تمام آنان را جریان های ادبی می دانیم. قضاوت دیگران نیز درباره شعر همینگونه است؛ امروز بخشی از شاعران حوزوی جزو لاینفک شعر و ادبیات ایران هستند؛ از شاعران سابق همانند فیض کاشانی و نسیم شمال گرفته تا شاعرانی همچون زکریای اخلاقی که امروز در خدمت آنان هستیم.
هر انسانی که دغدغه شعر داشته باشد، این بزرگواران را جزو تاریخ ادبیات می داند؛ منتهی آیا اندیشه حوزوی در شعر را بپذیرند، مسئله دیگری است که اول باید به وجود آمده و متولد شود و پس از آن در مرحله قضاوت قرار بگیرد.
* بیاتانی
یکی از دغدغه هایی که در این دوره بر آن متمرکز شدیم، شأن تبلیغی طلاب بوده است و اینکه این شعر می تواند ابزاری برای تبلیغ دین باشد و با همین دید نیز به سراغ زبان ها رفته و زبان هایی را انتخاب کردیم که بیش از یک کشور از آن زبان استفاده می کنند. امروز 20 کشور از زبان اسپانیولی، جهان اسلام از زبان عربی، آسیای میانه از زبان ترکی و شبه قاره هند با یک و نیم میلیارد جمعیت از زبان اردو استفاده می کنند و به همین دلیل ما نیز از این زبان ها در این جشنواره استفاده کرده ایم.
جالب اینجاست که طلاب همه این کشورها در ایران هستند و ما اگر مقداری ذهن این افراد را نسبت به این مسئله حساس کنیم که درکنار علم آموزی، مهارت آموزی نیز داشته باشند، بسیار خروجی مناسب تری خواهیم داشت.
همچنین در این جشنواره با ظرفیت هایی مواجه شدیم که قبل از جشنواره در جریان آن نبودیم. به عنوان مثال خاصیت مردم شبه قاره هند این است که به شدت انسان های عاطفی بوده و احساس و هیجان در آنان غلبه دارد و طلبه ای که معارف را در ایران یاد می گیرد، اگر به همان صورت آن را انتقال دهد، شاید با واکنش منفی و جدی مواجه شود؛ اما اگر همان معارف را در قالب هنر بیان کند، ممکن است تکفیری ها نیز این مسئله را بپذیرند.
* شرافت
این مسئله ای که آقای بیاتانی ذکر کرد، مصداق دارد؛ می گفتند طلبه ای به پاکستان رفته بود و از فضائل اهل بیت(ع) گفته بود که او را کشته بودند؛ اما طلبه دیگری همان فضائل را به صورت شدیدتر در قالب شعر ارائه کرده بود که تشکر زیادی کرده و با صله او را برگردانده بودند.
یکی از فضلای حوزوی اهل آن کشورها گفته بود که عقلانیت حوزوی خیلی خریدار ندارد؛ اما هنری که از اندیشه حوزوی استفاده کرده باشد، خریدار بالایی دارد.
* بیاتانی
شبیه همین مسئله در آمریکای لاتین وجود داشت و اگر طلاب سایر کشورها به این هنر مجهز باشد، تبلیغ آنان بسیار اثرگذارتر خواهد شد؛ حتی با اینکه تعداد آثار دریافتی برای این جشنواره رضایت بخش بود؛ اما جشنواره را تمدید کردیم تا آثار دریافتی بیشتری از زبان های گوناگون داشته باشیم و حتی چهره به چهره این کار را انجام داده ایم.
* شرافت
چرا این اتفاق افتاد؟ یکی دیگر از کارهایی که در این جشنواره تلاش کردیم انجام دهیم، نشست هایی بود که انجام شد.
نشستی که در مدرسه اردو زبان های امام علی(ع) داشتیم، یکی از فوق العاده ترین نشست هایی بود که در چند سال اخیر شرکت کرده بودم. نشست دیگری در مدرسه اسپانیولی زبان ها داشتیم که ما را در انجام این برنامه مصمم تر کرد.
* بیاتانی
ما این کارها را انجام دادیم تا به بهانه جشنواره اشراق، جنب و جوشی در میان شاعران کشور ایجاد کرده و پرداختن به مسائل روز از اهداف ما بوده است. شاید تنها شب شعری که برای مسئله میانمار در کشور گرفته شد، در جشنواره اشراق بوده است؛ یا به عنوان مثال برای موضوع وحدت اسلامی، شهید محسن حججی و ... هم نشست هایی برگزار کردیم که دستاورد مناسبی داشت.
ما در این جشنواره در کنار کار علمی و سیاست گذاری مستمر، این مسائل روز را نیز داشته و دنبال کرده ایم.
* شرافت
یکی از دختران شهدای منا در آن جلسه اول شعرخوانی در گنبدکاووس که با موضوع وحدت اسلامی برگزار شده بود، پس از شعرخوانی بیان می کرد که فقط برای گلایه و داد و فریاد آمده بودم که چرا کسی به فکر ما نیست و حق ما را نمی گیرند و به ما توجه نمی کنند؛ اما بیان کرد که الان دیگر گلایه نمی کنم.
برای آنان جالب بود که چند شاعر ملبس همانند آقای زمانی و اخلاقی و ... در مسجد اهل تسنن از شهدای آنان بگویند و شعرخوانی کنند.
وحدت اسلامی گاهی به حرف نیست و همین حرکت می تواند در ذهن آنان ماندگار باشد که چند شاعر طلبه شیعه برای دلجویی از ما این کار را انجام دادند.
در شهرهای گوناگون همچون تبریز، گنبد، وسف، مشهد مقدس، اهواز و ... نشست شعرخوانی با موضوعات گوناگون داشتیم که مطابق با مناسبت های روز برگزار شد.
* بیاتانی
یکی از نشست های تخصصی که برگزار کردیم، «ظرفیت ها و ظرافت های زبان های زنده دنیا» بوده است که کارشناسان مناسب زبان ها حضور داشته و دید خوبی به ما دادند که چه ظرفیت هایی وجود دارد که در ادامه پایه گذار کارهای خوبی همانند تبلیغ در قالب هنر برای ما خواهد شد.
نشست «شعر و حوزه انقلابی» و «شعر طلاب خراسان» را در مشهد مقدس برگزار کردیم که مباحث مناسبی در آن رد و بدل شد؛ همچنین نشست شعر بانوان حوزوی جزو برنامه های ماست که در ادامه برگزار خواهیم کرد.
وقتی بُعد بین المللی کار را سنجیدیم، متوجه شدیم که برخی از قالب های شعری ما ظرفیت ترجمه داشته و به جای اینکه در زبان های دیگر به دنبال شعر دینی باشیم، طلاب ما می توانند تولید داشته باشند و می تواند مثمرثمرتر باشد؛ به همین دلیل جایگاهی مناسب برای شعر نو در جشنواره قائل هستیم.
* خبرگزاری حوزه
آیا می توان شعر را به شعر دیگری ترجمه کرد؟
* بیاتانی
یک شاعر می تواند شعر اصلی را به زبان دیگری به صورت شعر درآورده و ترجمه نماید؛ البته باید بتواند تمام قابلیت های آن را منعکس نماید؛ اگر شعر از اول بر پایه موسیقی نبوده و عناصر دیگر پررنگ تر باشد، انتقال آن ساده تر است.
* خبرگزاری حوزه
آماری از سه جشنواره قبلی وجود دارد که چه تعداد آثار به این جشنواره رسیده است؟
* شرافت
یکی از مشکلات ما در جشنواره ها آن است که آرشیو مناسبی از جشنواره های قبل نداشته و تلاش کردیم در این جشنواره این مشکل را نداشته باشیم.
آماری که از جشنواره های قبلی در ذهن بنده باقی مانده، آن است که قریب به 110 نفر در جشنواره اول، 220 نفر در جشنواره دوم و 260 نفر در جشنواره سوم شرکت داشته اند که یقینا تعداد اثرات، بیش از تعداد افراد شرکت کننده بوده و تا به الان نیز بیش از یک هزار اثر در جشنواره چهارم به دبیرخانه رسیده است.
خوشبختانه سیر خوبی در این جشنواره ها ایجاد شده و شناخت مناسبی از طلاب شاعر پیدا کرده ایم؛ البته بسیاری از طلاب را نیز نشناخته و به همین دلیل طرح شب های شعر حجره را در مدارس علمیه به اجرا در آورده ایم تا بتوانیم استعدادها را شناسایی کرده و ارتقاء دهیم.
شاید 50 درصد از برگزیده های جشنواره قبلی حاصل برگزاری همان شب های شعر حجره و طرح استعدادیابی بوده که در مدارس علمیه برگزار شده است.
* خبرگزاری حوزه
آیا انجمن شعر طلاب در حوزه راه اندازی شده است؟
* شرافت
انجمن شعر طلاب چند سالی است که فعال شده و این جشنواره هم از طریق انجمن در حال بررسی است؛ اما تا وقتی که مرکز مدیریت حوزه های علمیه مستقیما وارد نشود، نمی توانیم امید دسترسی به مدارس داشته باشیم؛ البته این مرکز به صورت آهسته فعال شده است و امیدواریم آینده روشنی داشته باشد و رهبر انقلاب نیز بر این مسئله تأکید داشته اند.
* خبرگزاری حوزه
آیا خروجی جشنواره های گذشته شعر اشراق منتشر شده است؟
* شرافت
سوال خوبی است؛ یکی از آسیب های دوره های گذشته این است که هیچ وقت کتاب آثار برگزیده منتشر نشده است که ما بتواینم آن را خوانده، قضاوت کرده، لذت برده و استفاده نماییم؛ البته ویژه نامه هایی منتشر شده است.
یکی از برنامه های ما در این جشنواره آن است که بتوانیم خروجی مناسبی در قالب کتاب از آثار برگزیده داشته باشیم و در اختتامیه از آن رونمایی خواهیم کرد.
* خبرگزاری حوزه
امروز این انتقاد وجود دارد که اگر فقط به دنبال شعر حوزوی باشیم؛ نه شعر حوزویان (بر اساس تعریفی که در بالا ذکر شد) دست شاعر را بسته و فقط باید اشعاری در قالب حوزه داشته باشد. به چه نحو می توان این اشکال را مرتفع کرد؟
* حجت الاسلام علوی
این اشکال درست است؛ هنر دست انسان را می بندد؛ اصلا هرچه در هنر عمیق تر می شویم، دست انسان بیشتر بسته می شود.
هر هنری دارای یک ساختار و محتواست که هر دو دست و پا گیر است؛ منتهی صحبت از این نیست که یک حوزوی باید فقط شعر حوزوی بگوید؛ ما درباره شعر حوزه یک تعریفی بیان کردیم و می گوییم اگر می خواهد شعر حوزه بگوید، باید این شاخص ها را داشته باشد؛ شعر حوزه اگر بخواهد اتفاق بیافتد، باید مُبین اندیشه حوزوی باشد و یک شاعر حوزوی زمانی می تواند بگوید من شاعر حوزه هستم که این بایدها را داشته باشد.
* شرافت
ما همیشه می گوییم شعر متعهد نمی توانیم تولید کنیم؛ اما می توانیم شاعری را پرورش بدهیم که به یک مسائلی تعهد دارد؛ مثلا بیاییم نسبت به شعر انقلاب جشنواره ای برگزار کرده و اعلام کنیم به نفر اول 10 سکه خواهیم داد و شاید شاعر ضد انقلاب هم به خاطر نیاز مالی در این جشنواره شرکت کرده و نفر اول شود؛ اما نمی توانیم بگوییم شعر انقلاب تولید شده است؛ شعر انقلاب یعنی شاعر آن عقیده را باور داشته و ناخودآگاه در آن شعر جریان پیدا می کند.
وقتی شاعر ما اندیشه ناب دینی داشته باشد، می تواند شعر دینی تولید کند؛ آنجایی که شاعران طلبه ما در اشعار مداحی ورود پیدا کردند، قضیه متفاوت است و دیگر به عنوان مثال اندیشه مسیحیت در آن دیده نمی شود؛ در حالی که در اشعار غیرطلاب دیده شده است.
به عنوان مثال، شعری از آقای قزوه وجود دارد که البته بنده ایشان را بسیار قبول داشته و حتی از بعضی از شاعران حوزوی ما نیز حوزوی تر است؛ اما اندیشه مسیحیت در این شعر وجود دارد. مثل شعر: «گودال قتلگاه پر از بوی سیب بود/ تنهاتر از مسیح کسی بر صلیب بود»؛ سوال اینجاست مگر حضرت مسیح بر صلیب رفت؟ این از اندیشه های مسیحیت است که قائلند آن حضرت را به صلیب کشیده اند.
* خبرگزاری حوزه
از حضور بانوان طلبه شاعر در این جشنواره برای ما بفرمایید.
* شرافت
می توان گفت دهه 90 فصل رویش شاعران بانوی طلبه است؛ بانوان شاعر اگر در یک دوره ای در کنگره شعر و قصه طلاب شرکت می کردند، مورد بازخواست قرار می گرفتند؛ اما هم جامعه الزهرا(س) در این سال ها کانون اندیشه و قلمی داشتند که خوب فعال بود؛ هم انجمن شعر طلاب مشارکت های خوبی با این کانون و بانوان طلبه داشتند که مناسب بوده است. حضور بانوان در دوره دوم و سوم جشنواره و در آثار برگزیده پررنگ بود و این رویش قابل لمس بوده است.
* بیاتانی
در این دوره شرکت کنندگان بانوی زیادی داریم که اسم های جدیدی به چشم می خورد؛ در پیش نشستی هم که با موضوع شهید حججی داشتیم، درصد بالایی از برگزیدگان این نشست، بانوی طلبه شاعر بوده اند.
امروز بانوان طلبه شاعر در حوزه طنز، شعر کودک و خردسال و مسائل روز حضور خوبی پیدا کرده اند.
* شرافت
در اولین جلسه هفتگی انجمن شعر طلاب، یکی از خانم های طنزپرداز گفت: من دارم طنز حوزوی می نویسم؛ گفتیم: طنز حوزوی دیگه چیه؟ خیلی جالب بود؛ طنز خانواده یک طلبه رو می نوشت و به عنوان مثال پیچیدن عمامه یک طلبه رو موضوع شعر خود قرار داده بود که برای ما جالب بود.
* بیاتانی
یا به عنوان مثال آن خانم طنزپرداز، سبک زندگی حوزویان رو پیاده کرده بود که واقعا برای مخاطبان دلنشین بوده است.
خوبی طنز حوزه این است که معمولا خط قرمزها را رعایت می کنند و مانند بعضی از اشعار نیست که نیازمند سانسور است.
* حجت الاسلام علوی
یکی از اتفاقات خوبی که اخیرا کم کم در حال رونق گرفتن است، آثاری است که توسط خانواده طلاب نوشته می شود و این در همین بدو تولد، سبک جدیدی از نوشتار را در زمینه نثر و شعر به نمایش می گذارد.
ظاهرا فقط در صنف حوزه شاهد این اتفاق هستیم؛ در اصناف دیگر نداریم که یک سبکی از ادبیات را خانواده های آن صنف یا در شعر یا نثر، داستان و خاطره به نمایش بگذارند.
این سبک اخیرا در خانواده های طلاب مشاهده شده و در جشنواره ها راه پیدا می کند و اتفاق مبارکی است که می توان بر روی آن مدیریت و سرمایه گذاری کرد.
* خبرگزاری حوزه
مسئولان و بزرگان حوزه نسبت به شعر چه عقیده ای دارند؟ چه نمره ای به آنان می دهید؟
* شرافت
جشنواره ها ویترین هستند و هرکاری که اتفاق افتاده را می توان در آن دید. ما به آقای حسنی، رئیس مرکز فرهنگی هنری عرض کردیم که می توانیم جشنواره ای جمع و جور همراه با یک افتتاحیه و اختتامیه برگزار کرده و جوایز را هم برای برگزیدگان ارسال کنیم؛ اما ما کار را برای خود سخت کرده و پیش نشست های مختلفی در سراسر ایران برگزار کرده ایم که هرکدام حداقل یک هفته ذهن ما را درگیر کرده و مخارجی را برای ما داشت؛ اما خوشبختانه اتفاقات مناسبی افتاد و راضی هستیم.
جشنواره خیلی چیز بزرگی نیست و یک ویترین است؛ باید یک عزم کلی در حوزه وجود داشته باشد؛ ما هنوز نتوانسته ایم به درستی در مدارس علمیه ورود پیدا کنیم.
نیازمند پشتیبانی جدی مسئولان حوزه از مقوله شعر و هنر هستیم تا بتوانیم از این ظرفیت بزرگ در راستای اهداف حوزه های علمیه استفاده نماییم. یک گله ای هم از مسئولان حوزه داریم و آن این که تاکنون جلسه ای با طلاب شاعر برگزار نکرده اند.
ما بحمدالله چهره حقیقی داریم؛ یعنی برای ما مهم نیست که فلان اداره ما را بخواهد یا نخواهد؛ نکته قابل ذکر دیگر اینکه شعر هنر نجیبی است؛ به این دلیل که مثل تئاتر و ... پول زیادی نخواسته و جیب هم ندارد؛ به این دلیل نجیب است؛ یعنی ما نیازی نداریم و بحمدالله در حال کار هستیم و اساتید خوبی هم در این موضوعات داریم.
حوزه نه فقط شعر؛ نه فقط شاعر؛ حوزه می تواند ادبیات را جدی بگیرد و نفع آن نیز برای خود حوزه است.
ما برخی از افراد را داریم که اندیشه مناسبی نداشته؛ اما به دلیل بیان قوی، در میان مردم جا باز کرده و سخنان آنان رد و بدل می شود؛ طلاب نیز در منبر، تبلیغ، ارتباط با دیگران و ... می تواند از ادبیات و شعر استفاده کرده و جای خوبی برای خود باز نمایند.
* سردبیر خبرگزاری حوزه
اعتقاد داریم که خبرگزاری حوزه نباید فقط رسانه ای برای بزرگان، مراجع و مدیران حوزه و صرف اعلام موضع این بزرگواران باشد؛ البته این مسئله یکی از وظایف ماست و با قوت انجام می دهیم؛ اما وظیفه دیگر ما آن است که بگوییم در کف حوزه چه خبر است؛ امروز جریان ها و صنف های خرد حوزوی زیاد و موفقی داریم که در حال فعالیت های مناسبی می باشند و از وظایف ماست که این عزیزان را نیز معرفی کرده و از برنامه های آنان اطلاع رسانی مناسبی داشته باشیم.
این جلسه، نخستین گعده صنفی حوزوی ماست که جمعی از شاعران عزیز طلبه که در حوزه، فعالیت تخصصی داشته و نظرات و برنامه های خود را اعلام می کنند.
امیدواریم این جلسات ادامه پیدا کرده و همچنان شاهد حضور صنف های گوناگون طلبگی در این خبرگزاری باشیم.
