به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه»، نشست علمی حوزه انقلابی و مسئولیت‌های فراملی ظهر امروز با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروز لک استاد علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و رئیس پژوهشکده مهدویت آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دکتر سید صادق حقیقت عضو هیئت‌علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مفید در سالن جلسات طبرسی دفتر تبلیغات اسلامی در قم برگزار شد.
در این نشست علمی ابتدا دکتر سید صادق حقیقت با اشاره به تعریفی از مسئولیت‌های فراملی حوزه گفت: مسئولیت‌های فراملی مجموعه وظایفی است که یک‌نهاد در خارج از دولت ملت به آن‌ها می‌پردازد و وظایف فراملی همیشه با منافع ملی سازگاری ندارد، بلکه برخی از مسئولیت‌های فراملی در قالب تکالیف و وظیفه‌ای بوده بر آن محول شده است.
وی افزود: بخشی از مجموعه تکالیفی که حوزه انقلابی در خارج از محدوده جغرافیای بر عهده دارد می‌تواند با منافع ملی سازگار باشد همچنین شایسته است تا حوزه علمیه بخشی از نیروهای داخلی خود را در خارج از مرزها مورداستفاده قرار دهد.
حقیقت تصریح کرد: مراد از حوزه انقلابی در مبحث فعلی ما اسلام سیاسی برآمده از قرائت امام راحل و در تداوم منویات مقام معظم رهبری بر اساس ولایت‌فقیه است و اسلام سیاسی صرفاً به رابطه اسلام و سیاست اطلاق نمی‌شود چراکه اسلام سیاسی گفتمانی بوده که به تأسیس حکومت بر اساس شریعت معتقد است یعنی همان کاری که امام راحل انجام داد.
عضو هیئت‌علمی گروه سیاسی دانشگاه مفید قم اضافه کرد: چه‌بسا فردی اسلام سیاسی را قبول نداشته باشد، اما به ارتباط اسلام و سیاست معتقد باشد مانند علمای دوران صفویه، بنابراین آن‌ها معتقد به تقسیم قدرت بین شاه و علما بودند و ازاین‌جهت نیز سکولار نبودند و وظیفه مهم علما را نیز در این شکل حکومت نظارتی قلمداد می‌کردند.
حقیقت عنوان کرد: انقلاب مفهوم مدرن است، که در دوره ماقبل مدرن به این معنی وجود نداشته است، مفهوم انقلاب یعنی حرکت خشونت‌آمیز با رهبری یک فرد با بسیج کردن توده مردم برای براندازی حکومتی فاسد که از یک ایدئولوژی خاصی نیز پیروی می‌کند که سبب ایجاد بسیج مردمی می‌شود و ازاین‌جهت نیز انقلاب یک مفهوم نوین است و انقلاب در منطق ارسطو هم به این مفهوم نوین خود استفاده‌نشده، بلکه صرفاً به تغییر حکومت اطلاق دارد.
وی خاطرنشان کرد: انقلاب مفهومی نوین است و اصطلاح انقلاب در ماقبل مدرن وجود ندارد چه این‌که در فرهنگ شیعی ظلم‌ستیزی وجود دارد اما انقلاب به مفهوم نوین آن دیده نمی‌شود همچنین مفاهیم سنتی را نیز با ظرفیت سنجی و ارائه شاخص‌های نوین انقلاب بر آن‌ها می‌توان به هم پیوند زد.
عضو هیئت‌علمی گروه سیاسی دانشگاه مفید قم ادامه داد: حوزه به‌نوبه خود یک‌نهاد سنتی بوده، اما انقلاب مفهومی نوین است و نحوه ارتباط بین این دو نیز جای تأمل و تحلیل دارد.
وی اضافه کرد: اسلام غیرسیاسی اسلامی بوده که به ضرورت تشکیل حکومت در زمان غیبت کبری اعتقاد ندارد که در این زمینه علامه طباطبایی نمونه برجسته‌ای است که به‌ضرورت تشکیل حکومت معتقد بوده، اما به ارتباط اسلام سیاسی معتقد نیست و به ضرورت وجود فقیه در رأس حکومت نظر ندارد و از این نظر با انجمن حجتیه کاملاً متفاوت بوده، چراکه آن‌ها از کل با تشکیل حکومت در زمان غیبت مخالف هستند و در چنین حوزه‌ای نیز وظایف فرامرزی و فراملی صرفاً در امور فرهنگی و ترویجی خلاصه‌شده و مسئولیت‌های سیاسی بر این شکل از حوزه اطلاق نخواهد داشت.
حقیقت ادامه داد: گفتمان اسلام سیاسی میانه‌رو گفتمان دیگری بوده که معتقد است در زمان غیبت باید حکومتی تشکیل داده شود و فقها نیز در این حکومت از قدرت نظارت و انتخاب بالایی برخوردار باشند که شهید مطهری نمونه بارز این گفتمان است و معتقد است فقها باید در امر حکومت نظارت داشته باشند نه ولایت، که سخنرانی‌های سال‌های آخر وی به‌خوبی آن را نشان می‌دهد که دفاع از دموکراسی و سوسیالیست دموکراسی و قرارداد اجتماعی جان لاک ازجمله آن‌هاست چراکه شهید مطهری معتقد بود که در غرب ظرفیت‌های خوبی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد درحالی‌که نگاه شهید مطهری نسبت به غرب کاملاً منتقدانه است ولی نسبت به ظرفیت‌های مثبت غرب نیز نگاهی مثبت دارد.
عضو هیئت‌علمی گروه سیاسی دانشگاه مفید قم ادامه داد: در نگاه گفتمان اسلام میانه‌رو تمدنی ماندگار می‌شود که دارای هژمون های برتری باشد که اسلام سده چهارم و پنجم قمری و همچنین غرب کنونی دارای آن‌ها هستند هرچند که اصل نگاه اسلام میانه‌رو به غرب منتقدانه است و با نگاه تجددگرایی غربی مخالف است اما نسبت به ظرفیت‌های مثبت آن‌ها نیز احترام قائل بوده ،در این نوع نگاه مسئولیت‌های فراملی حوزه در خارج از مرزها دعوت به صلح، دوستی و معرفی معارف والای شیعی خواهد بود و تبلیغ آن نیز مبتنی بر اسلام رحمانی و دموکراسی است.
حقیقت با اشاره به ویژگی‌های گفتمان اسلام رادیکالی افزود: اسلام سیاسی رادیکال نیز گفتمانی است که اعتقاد به انقلاب گری و عملیات خشن و ویرانگری دارد و با اصلاح و رفرم در تضاد بوده و معتقد است که نهادها و کشورهای مخالف با اسلام رادیکالی اصولاً فاسد بوده که به‌سوی زوال درحرکت هستند اما باید روند نابودی آن‌ها را تسریع کرد.
وی عنوان کرد: امروزه پیوند بین جریانات مختلف ،گفتمان اسلام رادیکال را رادیکالی‌تر کرده چراکه آن‌ها معتقد هستند غرب بر اساس نفسانیت شکل‌گرفته و اسلام رادیکال کاملاً با آن در تضاد است، تکنولوژی غرب را نقدپذیر دانسته و تمدن غربی را نیز به شکل سریع روبه‌زوال می‌داند و ازاین‌رو وظیفه خود را غرب‌ستیزی می‌داند که در جریان فرهنگستانی و نو فردیسیم نمودار است همچنین اسلام سازی بر اساس رویکرد حداکثری نیز ویژگی این تفکر است که از پایه علوم انسانی غربی را قبول ندارد و با آن در ستیز است و معتقد است که جنگ حق و باطل از زمان هابیل و قابیل آغازشده و تا همیشه ادامه خواهد داشت و برای همین هم باید خود را خود را برای جنگ بزرگ آرماگدون و اتفاقات آخرالزمان آماده کرد.
حقیقت ابراز کرد: اگر اسلام سیاسی رادیکال وجود داشته باشد مسئولیت‌های سیاسی حوزه در فرامرزها نیز کمک به تمدن روبه‌زوال غرب خواهد بود. همچنین قدر مشترک هر سه گفتمان را می‌تواند در اجرای کارهای فرهنگی تبلیغاتی و ترویج فرهنگ و معارف اهل‌بیت(ع) در خارج از مرزها دانست، اما متأسفانه جای خالی آثار فرهنگی و دینی حوزه‌های علمیه در فرامرزها و به ویژه در کشور آمریکا محدود و خالی است و آثاری از اسلام رحمانی در این کشور پهناور وجود ندارد، کل آشنایی ملت آمریکا با تشیع در قالب چند کلیپ در اینترنت محدود می‌شود.
عضو هیئت‌علمی گروه سیاسی دانشگاه مفید قم تأکید کرد: نزاع‌ها و مباحث داخلی حوزه‌های علمیه را از مسئولیت و وظایف خود در خارج از مرزها غافل کرده درحالی‌که ظرفیتی بزرگ و پذیرا در خارج از محدوده جغرافیای کشورآرای ترویج فرهنگ شیعی وجود دارد و قدم نخست نیز در این زمینه آغاز یک نهضت بزرگ ترجمه سلیس و روان آثار کاربردی و منطبق با ذائقه مردم مغرب زمین است همچنین فضای مجازی و شبکه‌های بزرگ اجتماعی نیز ظرفیت‌های دیگری هستند که متأسفانه نوعاً از آن‌ها غافل شده و آن‌ها را رها کرده‌ایم.
رد عدم اعتقاد علمای صفویه به اسلام سیاسی
در ادامه این نشست علمی حجت‌الاسلام‌والمسلمین غلامرضا بهروز لک،در نقد سخنان دکتر حقیقت تأکید کرد: درست بوده که منافع ملی برخی اوقات در برابر مسئولیت‌ها قرار می‌گیرد، اما باید توجه داشت که منافع صرفاً منافع ظاهری نیست بلکه هر آن چیزی که مسئولیت ما بوده منافع ما نیز است بنابراین تمامی مسئولیت‌ها و تکالیفی که اسلام بر دوش ما نهاده به مصلحت و سود است هرچند از منفعت‌های باطنی آن مطلع نباشیم.
وی با رد سخن دکتر حقیقت در عدم اعتقاد علمای صفویه به اسلام سیاسی افزود: علمای صفویه ولایت فقها بر امر قضا و امور حسبیه را کاملاً قبول داشته و بران صحه گذاشته‌اند که قبول این قبیل امور نوعی مشخص از اسلام سیاسی است.
رئیس پژوهشکده مهدویت آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به مفهوم انقلاب در منطق اسلامی تأکید کرد: در مفهوم انقلاب نیز باید به این نکته توجه داشت که باوجوداینکه انقلاب یک مفهوم نوین است اما خشونت‌ها و تندی‌های آن تداوم ندارد بلکه در ابتدای انقلاب‌ها صورت می‌گیرد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: انقلاب در دیدگاه رهبری معظم جریانی همگانی و جمعی بوده باید برای رسیدن به نقطه‌ای مطلوب ادامه داشته باشد که نشان از نوعی روحیه انقلابی گری دارد.
وی بابیان برخی عقاید مبنی بر اسلام سیاسی علامه طباطبایی اضافه کرد: علامه طباطبایی نیز کاملاً معتقد به اسلام سیاسی بوده چراکه وی شریعت را در حکومت داخل کرده و شواهدی فراوان نیز بر آن مترتب است.
رئیس پژوهشکده مهدویت آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: در مورد شهید مطهری نیز باید دقیقاً روشن شود که عقیده شهید مطهری در مورد نظریه انتخاب چگونه انتخابی است ، که قطعاً انتخاب محض نیست بلکه می‌توان آن را ترکیبی از انتخاب الهی و محض قرار دارد چراکه شهید مطهری به ولی‌فقیه معتقد است.
حجت‌الاسلام والمسلمین بهروز لک در مورد نکات مثبت تمدن هژمون ها نیز تأکید کرد: این‌که نکات مثبت در هر تمدن وجود دارد امری عادی است و نمی‌توان باوجود چند نکته مثبت تمام آن را تمدن را خوب و بی‌عیب نشان داد.
وی با اشاره به مسئولیت‌های فراملی حوزه‌های علمیه ابراز کرد: مسئولیت‌های فراملی حوزه صرفاً نباید در مغرب زمین خلاصه شود بلکه ظرفیت‌های بسیار زیادی در نقاط دیگر جهان نیز وجود دارد که می‌توان به آن‌ها نیز پرداخت درحالی‌که جهان غرب نیز بسیار مهم و تأثیرگذار است.
رئیس پژوهشکده مهدویت آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: بحث آخرالزمان در گفتمان رادیکال امری واقعی بوده که مورد سفارش اسلام است و حوزه و حکومت نیز موظف است مقدماتی ایجاد کند اما نباید در این زمینه نیز اغراق‌گویی کرد، بلکه باید نگاهی منطقی به آن داشت.
وی در پایان خاطرنشان کرد: در تقسیم‌بندی‌های مسئولیت‌های فراملی حوزه باید به نگاهی جامع قائل بود و تقسیم‌بندی‌های واقع بینانه ای را در این زمینه ایجاد کرد، چراکه هر گفتمان بسته به نوع فکر و عقیده خود به روش‌های مختلف در خارج از مرزها معتقد است.
انتهای پیام
