به گزارش خبرنگارخبرگزاری «حوزه»، کرسی علمی ترویجی با عنوان «عرضه و نقد دیدگاه علمی با موضوع بررسی نسبت اقتصاد اسلامی با اقتصاد مقاومتی»، که به همت انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قم در سالن همایش های انجمن های علمی حوزه برگزار شد؛ در این جلسه دکتر توکلی به بیان دیدگاه خود در رابطه بین اقتصاد اسلامی و مقاومتی که در مقاله خود دنبال آن بود، پرداخت و حجت الإسلام والمسلمین میر معزّی معاو ن پژوهش حوزه های علمیه و حجت الإسلام والمسلمین معصومی نیا عضو مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه های علمیه او را نقد کردند.
مقدمه ارائه دهنده دکتر توکلی
بررسی رابطه بین اقتصاد مقاومتی و اقتصاد اسلامی
جهاد اقتصادی را برخی عنصر اصلی اقتصاد اسلامی می دانند واین در اقتصاد مقاومتی نیز مطرح است ولی ممکن است در برخی مسائل این دو متفاوت باشد.
اقتصاد مقاومتی یک نظریه عام است و بر اقتصاد کفار نیز منطبق است و با این مبنا اقتصاد مقاومتی باید در فضای ما با مبانی اقتصاد اسلامی بررسی شود.
در فرمایشات رهبری هم بحث الگوی بومی مطرح شده است که این یعنی وضع اقتصاد طوری باشد که از طرف بیگانگان آسیب نبیند.
نقد حجت الإسلام والمسلمین سید حسین میرمعزّی
شما از ابتدا اقتصاد مقاومتی را دز شرایط تهدید مطرح کردید و این یک اشتباه است شما صحبت از شرایط تهدید نکنید اساسا نظام اسلامی نسبت به عدالت چه می گوید اقتصاد چه می گوید نسبت به امنیت چه می گوید، ولی یک وقت شما می گویید که شرایط تهدید باعث شد که این نظریه نظریه اول باشد.
یک وقت نظامی می تواند خود را با شرایط تهدید وفق دهد و یک وقت نمی تواند در این فضا سوال این است که اگر شرط تهدید بود و امکان انعطاف نظام اقتصادی بود باید ببینیم که در شرایط تهدید چه باید بکنیم!؟
من معتقدم ما در شرایط تهدید بین عدالت و امنیت، امنیت را مقدم می کنیم و عدالت را ذبح می کنیم
بین سه هدف امنیت و عدالت و رشد در شرایط تهدید امنیت مقدم است البته به شرط حفظ استقلال.
بحث بعدی در این است که ما میخواهیم تطبیق کنیم یعنی این نظریه کلان اسلامی را در فضای تهدید بررسی کنیم که نظام اسلامی در فضای تهدید چه باید بکنیم این را می گوییم اقتصاد مقاومتی.
بنده معتقدم که مقام معظم رهبری اقتصاد مقاومتی را اصل در شرایط تهدید می دانند.
اقتصاد تاب آوری البته در جهان نداریم بلکه تاب آوری اقتصادی داریم یعنی می تواند نظام اقتصادی می تواند تاب آوری را به عنوان یک صفت ایجاد کند و این نظریه رهبری نریه رقیب ندارد و نظریه پردازی جدید است گرچه شباهت هایی با این نظریه تاب آوری اقتصادی غربی ها دارد.
این تاب آوری در همه جا هست ولی این به معنی مقاومت اقتصادی است نه اقتصاد مقاومتی که این الگوی الهام بخش از نظام اقتصادی اسلامی است.
نقد حجت الإسلام والمسلمین معصومی نیا
بنظرم مقاله ایشان را می توانستند مرتب تر بنویسند، ایشان نظریات اقتصاد مقاومتی را ابتدا تفسیر می کنند با تاب آوری و.. ولی سیر منطقی این بود که ابتدا عناصر کلیدی رهبری را بیاورند و بعد مولفه های اصلی که رهبری تاکید دارند را استخراج کنند و ایراد دوم اینکه این تعاریفی که از اقتصاد اسلامی و مقاومتی کرده اند تعاریف جامعی نیست.
تعریف ها از اقتصاد اسلامی و مقاومتی ناقصند
یکی از تعاریف فرقانی که در کتاب نقل شده تعاریف را به چهار دسته تقسیم کرده اند و بعد می گوید که برخی از متکلمان مسلمان چنین و چنان تعریف کرده اند که این تعریف ها کامل نیستند، یا اینکه تعریف کرده اند به "مشکلات اقتصادی و راه حل های آن" خیلی ناقص است. با این تعریف ها نمی توان رابطه اقتصاد مقاومتی را با اقتصاد اسلامی فهمید و اینکه چگونه این نتایج از این تعاریف به دست می آید اصلا مشخص نمی باشد.
مولفه های اقتصاد مقاومتی در بیانات رهبری
می شود گفت که مقام معظم رهبری مولفه های مختلفی را مطرح کرده اند و نقد های دکتر توکلی بر تفسیرهای دیگران از اقتصاد مقاومتی است وإلا رهبری توضیح داده اند که اقتصاد مقاومتی مخصوص شرایط تهدید نیست و این در نظریه رهبری مطرح است هرچند وجهه غالبش شرایط تهدید است و این عناصر باعث می شود مردم رویکرد جهادی داشته باشند و عدالت اجتماعی تحقق یابد. گرچه اکثر فرمایشات رهبری ناظر به شرایط تهدید است، عناصر این اقتصاد مقاومتی در کشورهای دیگر بوده است ولی همه آن کشورها در شرایط تهدید نبودند، ولی مردمی شدن اقتصاد وتکیه آن برداخل در آن کشورها اصل قرار گرفت.
اینکه رهبری فرمودند، الگوی برآمده از اقتصاد اسلامی به معنی مسأله ای است که قابل تحقق باشد چون قبلا این طرح ساماندهی اقتصادی نگذاشتند دستهایی این تحقق یابد چنانچه در بیان رهبری هست که عده ای این طرح را از بین بردند و بعدها اعتراض رهبری فراموش شد، ولی این طرح اقتصاد مقاومتی یک مدل عملیاتی از اقتصاد اسلامی است.
دکتر توکلی در سخنانشان عدالت و رشد و پیشرو بودن را قرار داده اند ولی در اقتصاد مقاومتی برخی جاها جدا کرده اند ولی در اقتصاد مقاومتی نگفتید که این الگو یعنی چه و مراد چیست و آیا این الگو در مباحث نظری مطرح شده و نظریات در تحت آن می گنجد و به نظر ما این مقایسه در مقاله ناقص است و داده هایی که باید برای مقایسه موجود باشند، وجود ندارند.
وجهه اول ما باید روی عملیاتی کردن این اقتصاد مقاومتی باشد نه مباحث نظری این بحث.
جمع بندی دبیر جلسه
محور نظریه دکتر توکلی این است که اقتصاد مقاومتی در کنار نظریه پیشرفت و عدالت به عنوان کلان نظریه در اقتصاد اسلامی مطرح است
مهم ترین نقد دکتر معزی این این است که این نظریه مطلق بیان شده ولی این نظریه اقتصاد مقاومتی در شرایط تهدید مطرح می باشد و مهم ترین نقدهای آقای معصومی نیا این است که عناصر کلیدی ای کاش در این نظریه می آمد و دوم اینکه تعاریف آقای فرقانی کامل نیست و نکته سوم اینکه بهتر است که روی بحث های عملی بیشتر مانور دهیم.
دفاعیه دکتر توکلی
به نظر من حب ذات و حب نفس را ریشه آسیب پذیری می دانم و منشا تزلزل از اینجاست و این افراد کل اقتصاد را بحرانی می کنند لذا مصرف گرائی یک مسأله خطرناکی است که جامعه آمریکا چهار برابر متوسط جهانی مصرف می کنند و این بعد دورانی خطرناک خواهد بود.
در صدر اسلام هم در شعب ابی طالب اقتصاد اسلام تهدید شده است به نظر من ما در شرایط تهدید به این نظریه اقتصاد مقاومتی رسیدیم چنانچه بعد جنگ جهانی دوم غربی ها سراغ نظرظیه توسعه اقتصادی رفتند و بنظر من اقتصاد مقاومتی اصلش در فضای تهدید بود ولی می توان دائره آن را می توانیم گسترش دهیم که این تهدید اثر نمی کرد یعنی ما باید در دل نظریه اقتصادی این را باید باز می کردیم.
اصل لا ضرر، هم در اقتصاد اسلامی با تقدم ضرر کل جامعه بر ضرر فرد مطرح است.
سوال خبرنگار خبرگزاری حوزه از حجت الإسلام معزّی؛ اینکه گفتید امنیت مقدم برعدالت است بر اساس نظریه سنی هانیست چون در فضای فکری شیعه عدالت مقدم بر امنیت است؟!
اهداف را وقتی باهم میسنجیم می گوییم عدالت مهم تر است یا امنیت در مباحث نظری می گوییم عدالت مقدم است البته عدالت ابعاد مختلفی دارد و انبیا برای تحقق عدالت آمده اند عدالت در مرحله سنجش ارزش هدف اول است ولی در مرحله نظام سازی از این مرحله عبور می کنیم و یک سوال موقعیتی می کنیم که در این شرایط تهدید که اگر پای امنیت نیاستیم نظام از بین می رود ولی در این موقعیت می گوییم که امنیت مقدم است.
سوال خبرنگار خبرگزای حوزه از دکتر توکلی؛ چرا در کشور ما شورای عالی اقتصاد وجود ندارد اگر این مساله مساله نخست است اقتصاددان ها به صحنه بیایند!؟تا اقتصاد مقاومتی را فراتر از دولت بررسی کند تا نگوییم این دولت مانع اقتصاد مقاومتی است یا آن دولت به آن عمل نخواهد کرد!؟
بحث تلاقی سیاست و اقتصاد در ایران مشکل دارد و من اسمش را مجلس عوام می گذارم
هر مجمعی هم باشد مجلس می تواند با یک تصویب جلوی کار را بگیرد. ما باید یک نحو مجلس متخصصان تشکیل دهیم و تا تشکیلات ما متخصص محور نشد نمی شود و کارها جلو نمی رود و این نظریه آیت الله مصباح یزدی که مجلس متخصصان ایجاد شود اگر مشکل مقبولیتش حل شود، بحث خوبی است.
خبرنگار: حامد حسن زاده
