خبرگزاری حوزه / «تا به حال چنین همایشی در قم ندیده بودم» این جمله ای است که در پچ پچ های حاشیه ای و در گفت و گوهای علنی پس از یک همایش در قم شنیده می شد؛ آن هم نه یک بار و دو بار و ده بار که بارها.

قم در اردیبهشت امسال همایش «واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه» را به خود دید؛ همایشی که با پیام آیت الله العظمی صافی گلپایگانی از مراجع تقلید آغاز شد و شخصیت هایی چون آیت الله استادی دبیر شورای عالی حوزه های علمیه سخنرانش بودند؛ همایشی که در صفوف مختلف - از ابتدا تا انتهای سالن- شخصیتهای طراز را نشان می داد و خیلی ها معتقدند از حیث استقبال و سطح شرکت کننده ها، بی نظیر و لااقل کم نظیر بود؛ موضوعی که به راحتی از تصاویر منتشر شده از همایش و جمعیت مشتاق که پله ها و حاشیه های سالن را پر کرده بودند می توان جست.

این همایش با استقبال رسانه ها نیز همراه بود و همزمان از شبکه های قرآن، نور و رادیو معارف پخش شد که به نظر می رسد نکات ذیل را می توان درباره اش مرور کرد:

۱- غریبِ محبوب

همایش واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه و سطح استقبال از این همایش که از مراتب متنوع علمی و حوزوی در آن مشارکت داشتند، به وضوح نشان داد که اگرچه ممکن است علوم حدیث، در نظام اموزشی حوزه جایگاه ویژه ای نداشته باشد اما این غربت، مانع از محبوبیت «حدیث» نشده است.

۲- محوریت

  یکی از جاذبه های این همایش، کنار هم قرار گرفتن شخصیت های علمی از طیف های متنوع حوزوی بود که گاه نمایندگان این طیف ها، منازعه های جدی (البته از نوع علمی) با هم دارند اما میراث حدیثی شیعه همه این بزرگواران را کنار هم قرار داده بود که ناگفته پیداست «حدیث شیعه» می تواند نقش محوری در مناسبات علمی و حوزوی ایفا کند.

۳- حدیث جعلی

علاوه بر پیام بلند و خوش محتوای مرجعیت به این همایش، نقطه کانونی در بین سخنرانان را می توان بیانات آیت الله استادی و دست گذاشتنش روی موضوع حساس «احادیث جعلی» دانست؛ سخنانی که آب پاکی را بر روی بسیاری از چالش های حدیثی ریخت. آنجا که بیان داشت:« اگرما الان بیش از ۱۰۰ هزار حدیث داریم آنهایی که خیلی دقت کنند فکر نمی کنم هزار تا حدیث جعلی پیدا کنند؛ حساب عامه از ما جداست. در کتاب های اصیل ما اصلا این چیزها نیست. ما یقین داریم که در آغاز، حدیث جعلی بوده اما اطمینان داریم که احادیث جعلی مگر به ندرت در کتاب های اصیل ما راه پیدا نکرده است، اگر کسی واقعا عناد ندارد توجه بکند.»

۴- آخوند حکومتی

گاهی برخی پرده نشینان که اصرار دارند گوشه عبای ایشان هم به مسائل سیاسی اصابت نکند! از عبارت «آخوند حکومتی» برای روحانیونی که دغدغه مند و فعال در حوزه های سیاسی و اجتماعی اند استفاده می کنند و معتقدند که این افراد، از فضل حوزوی برخوردار نبوده و بدنه اصلیِ حوزه با ایشان و رویکرد ایشان بیگانه است اما بد نیست بدانیم که صحنه گردان، رئیس هیئت مدیره موسسه امام هادی(به عنوان برگزار کننده همایش) و دبیر همایش «واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه»، حجت الاسلام والمسلمین میرلوحی داماد مرحوم آیت الله مهدوی کنی، از مدیران دانشگاه امام صادق(ع) و از روحانیون فعال در عرصه های حوزوی و البته سیاسی و اجتماعی است؛ همو که ممکن است برخی آخوند حکومتی اش بنامند و چه بسا خودش نیز به این عنوان افتخار کند اما نکته اینجاست که این همایش نشان داد صف بندیهایی که برخی بر آن اصرار دارند، رنگ ندارد.

۵- قم، کشور نیست اما...

  در یکماه اخیر موضوعی به نام «کشور قم» سر و صدای زیادی در سطح رسانه ها و توده های مردم در داخل و خارج ایران به پا کرد که علاوه بر بحثهای جدی و چالشی، پای طنز هم به این سوژه باز شد. حال به بهانه برگزاری این همایش، حضور قاری بین المللی، اجرای مجری توانمند ملی، پخش از شبکه های سراسری و وجود بسیاری از مولفه های یک همایش فاخر، می توان گفت که اگر قم کشور نیست، اما ظرفیت بسیاری از رویدادهای ملی و فراملی را به خصوص در حوزه مباحث غنی شیعی داراست؛ ظرفیتی که نباید از آن غافل بود.

۶- نظم

فارغ از محتوای هر همایش، نظم و چگونگی برگزاری اش از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ نحوه دعوت از میهمانان، مدیریتِ جمعیت – که بی تردید بسیار فراتر از انتظار برگزار کنندگان بود- و ریتم برگزاری همایش نشان داد که برگزار کنندگان، سهم ویژه ای برای اجرای آن قائل بودند و زحمتی چند ماهه و چند لایه و ماهرانه پشت اجرای همایش بود که دست مریزاد دارد.

۷- حوزه و دانشگاه

در اواخر همایش بود که مجری اعلام کرد مدیر عامل موسسه امام هادی علیه السلام، یک روحانی زاده ی جوان و فرزند دانشگاه است. شاید خیلی ها جا خوردند اما به نظر می رسد که این موسسه و این همایش، جلوه ای خوب از همکاری حوزه و دانشگاه یا حوزویان و دانشگاهیان است که در برخی زمینه ها می تواند به عنوان یک «مدل» و «الگو» مورد بررسی و ارزیابی قرار بگیرد.

۸- مشکله دائمیه صوتیه!

نگارنده همایشی را به یاد ندارد که برگزار شده باشد و مشکل صوتی نداشته باشد! این همایش نیز از این مشکله دائمیه در امان نبود و در چند نوبت صدای سخنران یا سخنرانان به درستی پخش نمی شد. گاهی با خود فکر میکنیم مگر چقدر کار سختی است که مسئولانِ سالن که آن را در اختیار متصدیان همایش می گذارند، تمام میکروفون های موجود را امتحان کنند و از درستی اش مطمئن شوند؟ اما خب شاید واقعا کار دشواری است! و ما همچنان این امید را با خود به همایشهای بعدی می بریم که بالاخره یک روز، این کارِ ظاهرا دشوار! انجام شود.

۹- تنوع اجرا

معمولا همایشهای ما «سخنران محور» است و خبری از برنامه های جانبی یا تنوع در نحوه برگزاری همایشها نیست . البته گاه همایشهای متنوع نیز یافت می شود. به عنوان مثال چند سال قبل همایش بزرگداشت مرحوم آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی در اصفهان اینگونه بود و برگزار کنندگان حتی برای کودکان و دانش آموزان نیز برنامه های مجزا و گاه هنرمندانه داشتند که شاید ناشی از آب و هوای هنرخیزِ اصفهان بوده است! اما باید گفت که همایش «واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه» از تنوع نسبی در مقایسه با بسیاری از همایشهایی که در قم برگزار می شود برخوردار بود که از جمله می توان به برگزاری نشست 4 نفره و یا شعر حاج غلامرضا سازگار که ویژه ی همایش سروده بود اشاره کرد.  

۱۰- چهره های گمنام

حسن ختام این همایش، رونمایی از کتاب «اعتبارسنجی حدیث شیعه» اثر سید علیرضا حسینی شیرازی بود که با حضور مولف و جمعی از علما برگزار شد و سخنرانان نیز از این کتاب تجلیل کردند؛ آیت الله استادی نیز که به راحتی از چیزی تعریف نمی کند، در بیانات خود به این کتاب اشاره کرده و آن را خوب دانست. اما نکته اینجاست که بسیاری از ما نام مولف را نشنیده بودیم. رسانه های ما و حتی رسانه های تخصصی و حوزوی کمتر نام مولف را در میان صدها و هزاران خبر و مصاحبه که روزانه منتشر می کنند آورده اند و گاه خودمان را به چند چهره شهیر – که احترام همه شان واجب است- محدود و محصور کرده ایم. شاید آخرین نکته از دهگانه همایش این باشد که «حسینی» های زمانه خود را بشناسیم و دریابیم. شاید فردا دیر باشد. همین.

* حامد نیک گفتار