به گزارش خبرگزاری «حوزه» از تهران، حجت الاسلام والمسلمین عادل محسنی، مدیر مدرسه علمیه امام خمینی(ره) تهران به مناسبت شب های قدر، در یادداشتی با عنوان «در قافله ی شب های قدر» به تبیین فضیلت و جایگاه لیالی قدر در آیات و روایات اهل بیت(علیهم السلام) پرداخته است.

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی سَیِّدِ و نَبیِّنا مُحَمَّدٍ وَ اَهلِ بیت الطَّیِبینَ الطّاهرین».

شب مبارکِ قدر

ایام شهادت حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را به همه ی شما عزیزان تسلیت عرض می کنم، ان شاء الله که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در این شب ها که شب های نورانی و شب های ارزشمندی است، به همه ی ما، خانواده های ما، فرزندان ما، نظر رحیمانه ای داشته باشند و دست نوازشی بر عقول و قلوب همه ی با بکشند به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.

شب قدر، شب طلایی سال و شب سرنوشت فردی و اجتماعی ما انسان هاست، شب تقدیر معیشت، ارزاق، و تمامی حوادثی که برای یک شخص یا یک ملت رقم خواهد خورد، در این شب حساس و طلایی و سرنوشت ساز، تقدیر و اندازه گیری انجام می شود، شب بسیار مهمی است، شبی است که از دیدگاه قرآن به شب مبارک تعبیر شده است.«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهٍ مُّبَارَکَهٍ»[۱] ما قرآن را در شب مبارکی نازل کردیم.

مبارک از برکت است، برکت به معنای فزونی است، برکت یعنی ازدیاد، برکت یعنی افزایش، شب قدر شب افزایش است، شب فزونی عبادات، اذکار، قرآن خواندن، فکر کردن، صدقه دادن، استغفار، توبه می باشد که  در آن شب چندین برابر می شود، در شب قدر انسان می تواند ب فزونیه هزاران ماه دست پیدا کند، «لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»[۲] بعضی می گویند شب قدر ارزش هزار ماه را دارد، اما قرآن این را نمی فرماید، قرآن می فرماید شب قدر از هزار ماه بهتر است، یعنی یک شب می تواند از حدود هشتاد و سه سال بهتر باشد، پس شب بسیار مهمی است که که از حدود هشتاد و سه سال بهتر است، یعنی می شود انسان به اندازه ی یک عمر رشد کند، به اندازه ی یک عمر انسان به اوج برسد، به اندازه ی یک عمر به کمال نزدیک شود، به اوج و نورانیت و معنویت نزدیک شود، پس شب بسیار مهمی است.

شب فزونی و برکت به این معناست که انسان می تواند تمام گذشته ی خود را، اگر آلودگی داشته باشد کاملا پاک کند و زمینه ی رشد و تعالی و پیشرفت و رسیدن به اوج قله های فتح و کمال و جمال و جلال الهی خود را بسیار تسریع ببخشد، این یک نکته.

شبِ تقدیر

در قرآن حضرت باری تعالی راجع به شب قدر در دو سوره بحث کرده است، یکی ابتدای سوره ی مبارکه ی دخان، و دیگری کل سوره ی مبارکه ی قدر.

در سوره ی مبارکه ی دخان راجع به این که شب قدر چه اتفاقی می افتد می فرماید که: «فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا کُنَّا مُرْسِلِینَ»[۳] یعنی چه؟ یعنی در شب قدر امور مستحکم، اموری که کاملا محکم و دارای اِحکام هستند، تفریق می شود، در اینجا تفریق به معنای تفصیل می باشد، یعنی آن اموری که محکم هستند باز می شوند، اینجا «باز می شود» کنایه از این دارد که تمام ریزه کاری ها محاسبه می شود. تمام ریزه کاری ها بصورت تفصیلی و مفصل تبیین می شود.

در این سال، این شخص، یا این ملت، این جمعیت، چه سرنوشتی دارد؟ بصورت جزئی مشخص خواهد شد. اینکه چه رزق و روزی ای بدست می آورد بصورت جزء به جزء مشخص خواهد شد، اوضاع اقتصادی او چه می شود؟ کاملا مشخص می شود، وضعیت جسمانی و سلامتی او چطور می شود؟ کاملا مشخص می شود، وضعیت اجتماعی و سیاسی، همه ی این ها در آن شب تفصیلاً تقدیر و مشخص خواهد شد.

این از کلمه ی «قدر» هم مشخص است، چرا به شب قدر «قدر» می گویند؟ قدر از تقدیر است، تقدیر به چه معناست؟ به معنای اندازه گیری می باشد، همه چیز در آن شب اندازه گیری خواهد شد.

أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا اینکه تمام امور یعنی آن اموری که از ماست، در نظر ماست، یعنی آن امور مستحکمی که نزد ذات باری تعالی است و متناسب با افکار و رفتار انسانهاست، این را محضر شما توضیح می دهم

شبِ نزول قرآن

در سوره ی مبارکه ی قدر توضیح می دهد که در آن شب چه اتفاقی می افتد، اتفاق اول این است که شب نزول قرآن است، «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ»[۴] یکی از مهم ترین مسائلی که در لوح محفوظ الهی دارای احکام و استحکام است، قرآن است.

نکته ی اول اینکه در آن شب نزول قرآن شروع می شود، یعنی تفصیلاً برای بندگان تبیین خواهد شد، و قرآن هم کتاب « هُدىً لِلْمُتَّقین »[۵] « اِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ »[۶] یعنی قرآن کتاب هدایت بشر است، هدایت به معنی شکوفایی است، هدایت یعنی اینکه همه ی استعداد ها باید به اوج برسد، یعنی همه ی استعداد های بشر و جامعه ی بشری به منصه  ظهور برسد، شکوفا شود، باید از حالت بالقوه به حالت بالفعل برسد. قرآن در شب قدر نازل شده است و این قرآن کتاب هدایت و شکوفایی است.

شبِ نزولِ فرشتگان

نکته ی دومی که در شب قدر اتفاق می افتد نزول فرشتگان است، « تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ »[۷] آن أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا را اینجا تکرار می کند، فرشتگان نازل می شوند، با چه چیزی؟ با تمام اموری که باید تفصیل آن ها بیان شود، این را کنار سوره ی دخان بگذاریم، همان امری است که باید تفصیل شود.

خوب سوال این است، فرشتگان که نازل می شوند، منزلگاه فرشتگان کجاست؟ این نکته ی بعدی است؛ هر فرودی فرودگاه می خواهد، هر نزولی منزلگاه می خواهد، فرشتگان کجا نازل می شوند؟

طبق نقلی که در تفسیر نمونه هست، از امام باقر علیه السلام می پرسند: شما می دانید شب قدر چه شبی است؟ طبق این نقل حضرت می فرماید: «کَیْفَ لَا نَعْرِفُ لَیْلَهَ الْقَدْرِ وَ الْمَلَائِکَهُ یَطُوفُونَ بِنَا فِیهَا»[۸] چگونه شب قدر را نشناسیم، در حالی که فرشتگان در آن شب به دور ما طواف می کنند.

محلِ نزولِ فرشتگان

یعنی مطاف فرشتگان اهل بیت علیهم السلام هستند، محل نزول فرشتگان محضر مبارک امام زمانِ هر دوره و هر عصری است. وَ الْمَلَائِکَهُ یَطُوفُونَ بِنَا فِیهَا فرشتگان در آن شب به نزد ما شرفیاب می شوند.

خوب چرا فرشتگان خدمت امام می آیند؟ چون مجری امر الهی در تمام هستی امام معصوم است، امامت در راستای ربوبیت الهی، مجری اوامر الهی در تمام آفرینش است، و فرشتگان با مِنْ کُلِّ أَمْرٍ نازل شده اند، با کدام امر؟ أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا چه می شود؟ تفصیل داده می شود، این وقتی تفصیل داده می شود، باید اجراء شود، مجری کیست؟ امام معصوم. جهت اجرای اوامر ذات باری تعالی محضر امام تقدیم می کنند.

شبِ پاکیزگی

نکته ی دیگری که در این سوره راجع به شب قدر است، نکته ی بسیار مهمی است، ما فقط  شنیده ایم و گذشته ایم، اما الان باید بشنویم و دقت کنیم و ارتباط و پیوند این ها را که به نظر بنده بحث اساسی در این لحظات، این قسمت است.

فرمود: « سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ»[۹] سلام یعنی سلامتی، سلامتی یعنی چه؟ یعنی پاکی و پاکیزگی از هر عیب، از هر بیماری، از هر آلودگی.

این شب شب پاکیزگی است، این شب، شب نورانیت است، این شب، شب عاری بودن از هر نوع آلودگی و بیماری است، شب سلامتی است.

چرا خداوند متعال در پایان سوره ی مبارکه ی قدر این نکته را برای ما بیان فرموده است، شاید نکته ی آن این است که شب قدر، شب نزول قرآن است، و قرآن کلام خداوند پاک است، پس قرآن عاری از هر نوع آلودگی و نقص  است.

شب نزول فرشتگان است و فرشتگان پاک و پاکیزه هستند و از هر آلودگی مبرّی هستند، شب نزول فرشتگان به مطاف فرشتگان که امام عصر (ع) و امام معصوم است و معصوم یعنی عاری از هر نوع آلودگی و نقص، و ما باید به دنبال یک سرنوشت پاک و پاکیزه و عاری از نقص و کاستی باشیم، اگر بخواهیم به یک سرنوشت پاک و پاکیزه برسیم، باید مثل قرآن، باید مثل فرشتگان، باید مثل ذات باری تعالی، باید مثل اهل بیت عصمت و طهارت و امام معصوم، ما هم به پاکی و پاکیزگی برسیم، این پاکی و پاکیزگی رمز خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر شدن برای ماست، چرا شب قدر بر خیلی از ما می گذرد و رد می شود و هیچ تغییری در زندگی ما رُخ نمی دهد، چون شرط سرنوشت پاک، سنخیت با پاکان  و پاکیزگان که خداوند، و کلام او قرآن، و اهل بیت علیهم السلام که مجری قرآن و مخزن معرفت قرآنی هستند، معدن معرفت الهی هستند، پیوند این ها این است، پیوند شب قدر و امام و فرشتگان و نزول قرآن سلامتی است.

وجه مشترک همه ی آن ها پاکی و پاکیزگی است، قرآن صراحتا در یکی از آیات شریفه می فرماید: «لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ»[۱۰] یعنی هیچ کس به معارف ناب قرآنی و ذات باری تعالی نائل نخواهد شد، مگر آنکه پاک و پاکیزه باشد، مگر اینکه یک سنخیت و یک تشابهی باشد، خداوند پاک و اهل بیت پاک و فرشتگان پاک و قرآن پاک و پاکیزه، چه کسی با آن ها سنخیت دارد؟ انسان های پاک!

انسان هایی که عاری از آلودگی هستند، انسان هایی که از هر نوع گناه و آلودگی پاک و پاکیزه هستند.

به همین دلیل خوب است در همین ایام که در حال وارد شدن به شب های قدر هستیم خیلی استغفار کنیم، استغفار باعث می شود انسان پاک و پاکیزه شود، انسان تصمیم جدی بگیرد که دیگر به دامن پاک ذات باری تعالی برگردد، به محضر پاک اهل بیت علیهم السلام برگردد، تصمیم بگیرد که پاک زندگی کند، تصمیم بگیرد که دل او پاک شود، “شستشویی کن آنگه به خرابات خرام”، باید دل را شست، “آیینه شو جمال پری طلعتان طلب * جارو کن خانه، سپس میهمان طلب”.

باید دلمان را جارو کنیم، باید چشمانمان را بشوییم،باید افکارمان را پاک کنیم، باید نیّت هایمان را پاک کنیم، باید جانمان را پاک کنیم، خلاصه ی بحث امروز ما این است که اگر بخواهیم شب قدر برای ما یک شب نورانی و یک شب طلایی و یک شب سرنوشت سازِ بهتر از یک عمر زندگی، شود، باید تصمیم بگیریم دارای افکار پاک، نیّت پاک، دل پاک، جان و روان پاک، و زندگی پاک و عاری از هرگونه آلودگی و نقص و زشتی شویم.

آن وقت است که با قرآن، با اهل بیت علیهم السلام، با خدای عزوجل، با فرشتگان، تشابه و سنخیتی پیدا می کنیم و این شب طلایی برای ما یک شب کاملا ویژه ای خواهد شد که بهترین روزی ها، بهترین سرنوشت ها، بهترین تقدیر ها برای ما درنظر گرفته خواهد شد، پس تقدیر پاک مبتنی بر جان پاک و افکار پاک و نیت پاک و سنخیت با امام زمان و قرآن پاک، شبیه شدن به اهل بیت علیهم السلام و شبیه شدن به معارف قرآنی، این ها باعث می شود که یک سرنوشت خوبی هم برای ما رقم بخورد.

ان شاء الله که خداوند به همه ی ما توفیق دهد که در مسیر پاکی و پاکیزگی قرار بگیریم.

ان شاء الله خداوند به همه ی ما توفیق دهد که بتوانیم در آن سحرگاه شب قدر که قرآن را بالای سرمان قرار می دهیم، افکارمان را قرآنی کنیم، وقتی قرآن را بالای سرمان گذاشته ایم و می گوییم: «بِمُحَمَّدٍ» «بِعَلیٍّ» «بِفاطِمَه» «بِالحَسَن» «ِبالحُسَین» و تا به برسیم «بالحُجَّه» و معصومین را واسطه قرار می دهیم، ان شاء الله ما هم مثل معصومین پاک و پاکیزه باشیم و افکارمان اهل بیتی، قلوبمان اهل بیتی و قرآنی بشود.

پی نوشت:

[۱] سوره ی مبارکه ی دخان آیه ی ۳

[۲] سوره ی مبارکه ی قدر آیه ی ۳

[۳] سوره ی مبارکه ی قدر آیات ۴ و ۵

[۴] سوره ی مبارکه ی قدر آیه ی ۱

[۵] سوره ی مبارکه ی بقره آیه ی ۲

[۶] سوره ی مبارکه ی اسراء آیه ی ۹

[۷] سوره ی مبارکه ی قدر آیه ی ۴

[۸] بصائر الدرجات، ج‏۱، ص۲۲۱

[۹] سوره ی مبارکه ی قدر آیه ی ۵

[۱۰] سوره ی مبارکه ی واقعه، آیه ی ۷۹

313/42