به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، نشست پرسش و پاسخ، پیرامون «فقه نظامات» پیش از ظهر امروز با حضور آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی و جمعی از طلاب و فضلای حوزه علمیه در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) برگزار شد.
در ابتدای این نشست، آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به سفارش امام صادق(ع) به هشام، عنوان کرد: طبق این روایت اگر انسان هوای نفس را بر عقل و فکر حاکم کند، دین و دنیای خود را فاسد می‌کند.
وی افزود: آنچه که انسان می‌گوید نباید مربوط به هوای نفس باشد، بلکه ما باید به دنبال این باشیم که نور عقل را روشن کنیم و هرچه بیشتر در این مسیر حرکت کنیم، هم برای دینمان و هم برای دنیایمان مفید است، آرزوهای طولانی و فضول کلام نیز از شاخص‌های سخن برخاسته از هوای نفس است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) عنوان کرد: ما یک نظریه ای را در دو بخش فقه و اصول مطرح کرده ایم که واکنش‌هایی را در حوزه های علمیه به دنبال داشت و نقدهای بسیاری در این حوزه وارد شده که من عموم نقدها را مطالعه کرده ام.
آیت‌الله فاضل لنکرانی ادامه داد: اینکه می‌بینیم نظریه مطرح شده مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد، پویایی حوزه را می‌رساند و به جز اندکی از اشخاص، عموم نقد کنندگان در این حوزه مهارت دارند.
وی مطرح کرد: نظریه ای که ما طرح کردیم از این قرار است: این فقهی که امروز موجود است، منابعی برای استدلال بوده و احکامی برای موارد مختلف وجود دارد، همچنین قواعد فقهیه و اصولیه ای وجود دارد، سوال این است که آیا ما می‌توانیم از دل این فقه و تغییر قیود فقه حکومتی را استخراج کرده و با توجه به نیازهای روز نظام اقتصادی، قضایی و سیاسی داشته باشیم و یا اینکه نمی‌توانیم.
وی با تاکید بر کافی بودن فقه موجود برای پاسخگویی به نیازها تصریح کرد: نظر ما این است که ما در زمینه‌های مختلف نظامات نیازی به فقه جدیدی نداریم و اگر ما امروز در جامعه علمی گفتیم، نظام مبتنی بر فقه حکومتی داریم، باید به سمت تدوین آن حرکت کنیم.
آیت‌الله فاضل لنکرانی اظهار داشت: هدف اصلی ما دفاع از حرکت و فقه امام خمینی(ره) در جنبه های علمی بوده و باید توجه داشت که پشتوانه حرکت علمی امام راحل قوی‌تر از حرکت سیاسی ایشان بود، بنابراین ما اگر به انقلاب امام خمینی(ره) فقط نگاه سیاسی داشته باشیم و موازین فقهی ایشان را نادیده بگیریم به ایشان جفا کرده‌ایم.
استاد حوزه علمیه ابراز کرد: معتقدیم که امام راحل از همین فقه موجود و همین مبانی، نظام اسلامی را مطرح کردند و متاسفانه در بین نقدهای مناسب برخی از نقدها از روی ضعف بوده است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به کارکرد فقه موجود در نظام قضایی یادآورشد: امروز پس از گذشت ۴۰ سال از انقلاب اسلامی مسئولین قوه قضائیه از متن فقه موجود قوانین را استخراج می‌کنند و این طور نیست که ما نیاز به فقه جدیدی داشته باشیم و از نظر ما تمام نیازهای ما با مراجعه به فقه موجود رفع می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: امام خمینی(ره) در صحیفه نور اسلام را دارای سیستم و برنامه معرفی می‌کنند و ایشان همین فقه موجود را نظام و قوانین می‌نامید.
عضوجامعه مدرسین حوزه علمیهقم، با اشاره به نظریه ای دیگر در این باب، اضافه کرد: نظریه مقابل بیان می‌کند که ما باید مسائل را ردیف کنیم و از دل آن‌ها موضوعات جدیدی را ابداع کنیم که تحت عنوان موضوع فقه نظامات مطرح می‌شود، برای اجرای این موضوعات نیز روش اجتهادی، تکلیف و مکلف خاصی نیاز است.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با بیان دلایل خود در رد نظریه فوق عنوان کرد: ما به این تعبیر انتقاد داریم و معتقدیم که اینها اعتباراتی هستند که شارع آن‌ها را مطرح کرده، ما قائلیم که احکام تابع مصالح و مفاسد بوده و هر اعتباری مستقل از اعتبار دیگر بوده و نمی‌توان تمام آن‌ها را تجمیع کرد.
وی ادامه داد: هر جا شارع اعتباری را اختیار کرده حکمتی در آن وجود داشته و به طور مثال دلیلی ندارد بین وجوب نماز و وجوب روزه ارتباطی وجود داشته باشد و تنها در برخی موارد جزئیه رابطه‌ای برقرار می‌شود و در اکثر موارد هر موضوعی ملاک خاص خود را دارد.
استاد حوزه علمیه تصریح کرد: برخی اعتقاد دارند که همه موضوعات را در یک جا جمع بکنیم که این از نظر برهان رد می‌شود، عده‌ای از روی هوچی‌گری سخنی را می‌گویند و هیچ توجهی به مبانی عقلی و برهانی ندارند.
آیت‌الله فاضل لنکرانی با اشاره به مفهوم شریعت به عنوان منبع فقهی خاطرنشان کرد: انواع نظام‌ها همچون نظام قضایی دائما در حال تکامل بوده و ما امام معصوم را یکی از منابع تشریع می‌دانیم و اگر معصوم مسائل را مطرح کرده، همین برای ملاک قرار دادن جهت ایجاد نظام کفایت می‌کند.
وی از ایجاد فقه جدید در مواجهه با مسائل جدید انتقاد کرده و ابراز کرد: نظریه جدیدی که مطرح شده، هم فقه حکومتی امام(ره) و هم فقه شهید صدر را تخریب کرده و قائلان به آن بیان می‌کنند که ما در حال تکمیل و اصلاح نظریه شهید صدر هستیم.
آیت‌الله فاضل لنکرانی تعاریف متعدد درباره مفهوم نطام را نوعی بی نطمی دانست و گفت: من زمانی که نقدها را مطالعه کردم حدود ده تعریف متفاوت برای فقه نظام را دیدم که این بی نظمی ناشی از سطح سواد و مطالعه اشخاص بوده که منشا متفاوتی دارد.
وی ادامه داد: سوالی که مطرح است این بوده که آیا ما می‌توانیم بگوییم تمام مسائل فقه با هم مرتبط هستند که این امر از نظر برهان اشتباه است، ما به دنبال اثبات حکومت اسلامی و ولایت فقیه از همین فقه موجود هستیم.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) تاکید کرد: در تمام فرمایشات امام خمینی(ره) و شهید صدر در هیچ جایی صحبت از فقه نظامات نیست و متاسفانه درباره حرف‌های امام راحل جفاهای بسیاری صورت گرفته است.
خاطرنشان می شود: در ادامه این جلسه نقدها و سوالاتی از سوی طلاب و فضلا مطرح شد که آیت‌الله فاضل لنکرانی به آن‌ها پاسخ داد، مواردی از این سوالات از این قرار است:
سوال: در فرض عدم وجود فقه نظامات، در مسائل مستحدثه امکان پاسخگویی وجود دارد؟
پاسخ: بله، بسیاری از موارد مستحدثه بدون وجود فقه نظام توسط بزرگان و اندیشمندان دینی پاسخ داده شده است.
اگر ما می‌توانیم پاسخگو باشیم، چرا مسائلی مانند مسائلی بانکی از سوی بزرگان روشن نشده است؟
بانک یک ساختار جدید مالی در دنیای امروز بوده و فقیه باید به سمت تحقیق و موضوع شناسی حرکت کند، برخی از افرادی که وارد فقه نظام شده اند، در وهله نخست ذهنیتی برای خودشان ساخته اند که نظام غرب در قالب برنامه هایی بر ما غالب می‌شو-د و ما باید با ایجاد نظام فقهی جدید با آنان مقابله کنیم.
در اینکه ما باید با برنامه های استعماری غرب مقابله کنیم شکی نیست، اما ما نباید به دنبال فقه جدیدی باشیم.
در کشور ما اصل اول در قسمت اجرا بوده و ربا علی رغم حرمت آن در بانک‌های ما در حال انجام است و این ربطی به حوزه و فقه ندارد، چرا که فقها تذکرات لازم را داده اند، اما در اجرا شاهد چیز دیگری هستیم.
درباره موسیقی و سایر مسائل مستحدثه نیز حوزه‌های علمیه و مراجع تقلید تکلیف را روشن کرده اند، اما در مقام عمل خلاف آن در حال انجام است و نباید این موارد را از حوزه مطالبه کرد.
سوال: اگر قائل شویم که امکان استخراج فقه نظامات از فقه وجود داشته باشد چه ایرادی دارد؟
پاسخ: فقه نظامی که برخی از افراد بیان می‌کنند قابل استخراج از فقه نیست.
عدم قبول فقه نظام نقصان نیست، و اینکه آیا بین فقه نظام و نظام فقهی تفاوت وجود دارد؟
عدم وجود پاسخ برای فقه نقصان است، برخی می‌گویند چون ارتباط اسلام با بلاد کفر در فقه هیچ زمانی مطرح نبوده، باید فقه جدیدی درست کنیم و این در حالی است که با استفاده از منابع و با توجه به مسائل روز می‌توان در چارچوب فقه موجود حکم صادر کرد، اینکه مسئله جدیدی پیدا می‌شود دلیل بر نقصان فقه مجود نیست.
احکام با هم دارای ارتباط هستند، چرا که احکام از اعتبارات هستند و اعتبارات نیز تابع مصالح و مفاسد است، پیرامون این موضوع لطفا توضیح دهید.
برای این موضوع باید بگوییم بین خود اعتبارات ارتباط وجود دارد، اما لزوما هیچ ارتباطی وجود ندارد، چرا که هر متعلقی یک ملاک دارد، بین قواعد مختلف ارتباطی وجود ندارد و حکمت این است که هر جا به اقتضای خودش، اعتبار خاص خود را بطلبد، مثلا شارع می‌گوید اگر علم داری حد بر تو جاری می‌شود اما اگر علم نداری حد بر تو جاری نمی‌شود، در اینجا ذات عمل تفاوتی نکرده اما حکم آن متفاوت است.
آیا شما جامعه را به عنوان یک حقیقت قبول دارید و اینکه اگر بله آیا برای آن احکامی قائل هستید یا خیر و اگر بله آیا جامعیت دین اسلام را نفی نمی‌کند؟
جامعه امری حقیقی نبوده و یک امر اعتباری است و برای امر اعتباری نیز احکام نیاز است و شارع در مواردی جامعه را مکلف می‌کند.
سوال: آیا اسلام الگویی برای برنامه ها ارائه می‌دهد یا فقط حکم صادر می‌کند و آیا تغییر در حکم جامعیت را زیر سوال نمی‌برد؟
پاسخ: جامعیت بدین معنی نیست که ما لزوما الگوی لایتغیر داشته باشیم، چرا که تغییر جامعیت را نمی‌رساند، در فقه ما عنصر زمان و مکان مهم بوده و لزوما الگوی ۱۰۰ سال گذشته برای امروز جواب نمی‌دهد.
فرمودید اینکه درباره نظام ۱۰ تعریف وجود دارد دال بر بی نظمی است، این بدین معنی است که اختلافات فقهی نیز بی نظمی محسوب می‌شود؟
اختلاف در تعبیر طبیعی است، اما ما باید ببینیم این اختلافات در کجا به هم منتهی می‌شود، اختلافات فقهی محورهای یکسانی دارند اما تعاریف نظام که منتقدان ارائه کرده اند، هیچ وجه مشترکی با یکدیگر نداشته و هر کدام مقوله ای جدا از هم هستند.
سوال: اینکه بیان می کنید، حضرت امام از فقه موجود فقه حکومتی را ارائه کردند، این هذا اول‌الکلام است؟
پاسخ: امام (ره)نفرمودند،احکام و موضوعات مرتبط اند و چون مرتبط اند باید فقه حکومتی داشته باشیم، امام خمینی(ع) فرموده اند اسلام حدود، تعزیرات و اجتماعیات دارد که باید اینها اجرا شود، اجرای فقه نیاز به حکومت دارد، پس اسلام حکومت دارد، امام دایره استفاده از قرائن را وسعت داده و در وهله نخست فرموده که اسلام حکومت دارد و سپس احکام نیز دارد.
سوال: برخی از روایات ارتباطات بین دستورات شارع را بیان کرده و روایاتی پیرامون امر به معروف و نهی از منکر در احکام مختلف وجود دارد، آیا این موضوع ارتباط احکام را نمی‌رساند؟
پاسخ: امر به معروف و نهی از منکر در نماز و روزه تاکید شده، اما این به معنای ارتباط بین نماز و روزه نیست و این روایت برای اجرای احکام است.
سوال: اگر ما قائل به فقه نظام نباشیم، تکالیف حکومت در فقه چگونه حل می‌شود؟
پاسخ: ما در فقه احکام فردی و اجتماعی داریم، مکلف احکام اجتماعی خود اجتماع است، مانند اینکه بگوییم جامعه مسلمان نباید زیر بار کفر برود، اما ممکن است یک مسلمانی در خارج از جامعه اسلامی تحت سلطه کافر کار کند که این در حیطه فردی قرار می‌گیرد.
هنوز قواعدی در همین فقه موجود وجود دارد که استخراج نشده و ما نیازی به فقه جدید نداریم.
امام میفرماید، احکامی که ما داریم در طول حکومت هستند و در صورت تزاحم، احکام حکومت دارای اولویت بوده و فقه حکومتی امام خمینی(ره) یعنی اینکه در بین حکومت و فروع، حکومت را برگزینیم.
انتهای پیام/
نظر شما