حجت الاسلام و المسلمین کریم خان محمدی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با بیان این که ساماندهی اوضاع فرهنگی جامعه در حال حاضر باید یکی از اولویت های اصلی مجلس یازدهم باشد، اظهار داشت: فرهنگ بر اساس فرمایش مقام معظم رهبری دارای اولویت جدی است. در واقع نخستین اولویت ما باید فرهنگ باشد، در حالی که متأسفانه در بخش هایی از جامعه ما از جمله در میان مسئولان آن طور که باید و شاید به فرهنگ اهمیت داده نمی شود و دولت ها نیز معمولاً فرهنگ را جزو آخرین اولویت های خود قرار می دهند.
اهمیت فوق العاده فرهنگ در آموزه های اسلامی و قرآنی
وی افزود: این وضعیت اسفناک در حالی است که بنا بر آموزه های ناب اسلامی، فرهنگ باید در اولویت نخست قرار گیرد، کما این که شهید صدر برپایه تعالیم قرآن کریم استنباط می کند که عامل اصلی توسعه، فرهنگ است.
وی همچنین با اشاره به آیه شریفه "ان الله لایغیروا ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم" گفت: مفهوم این آیه اشاره صریح به فرهنگ دارد یعنی اگر قومی بخواهد در خود تغییر ایجاد کند، راهش همانا باورها و ارزش ها و هنجارها و الگوهای رفتاری است و بنابر این اگر فرهنگ جدی گرفته شود و برایش برنامه ریزی صورت گیرد، جامعه به معنای واقعی کلمه به پیشرفت و توسعه دست پیدا می کند.
کم توجهی به فرهنگ در دولت های پس از انقلاب
استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان کرد: در تمام دولت های ما از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون متاسفانه فرهنگ اولویت نبوده، بلکه عمدتاً اولویت آن ها اقتصاد و سیاست بوده است و لذا کشور ما بیشتر اقتصاد محور و سیاست زده اداره شده، کما این که گفتمان حاکم دولت و مجلس نیز عمدتاً سیاسی و دغدغه اصلی همان اقتصاد است، در حالی که دغدغه اصلی باید فرهنگ باشد.
وی گفت: چندی پیش حجت الاسلام و المسلمین قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی کشور در صحن علنی مجلس سخنانی داشتند که حقیقتاً نکات بسیار مهمی را در این جلسه درباره اوضاع فرهنگی جامعه متذکر شدند و این نشان می دهد که چقدر در زمینه مسایل فرهنگی با مشکلات جدی روبرو هستیم و باید آستین همت برای رفع و رجوع آن ها بالا بزنیم.
گلایه سکاندار انقلاب از کم توجهی به فرهنگ
وی اضافه کرد: به عنوان مثال عرض می کنم، سال ۸۶ که رئیس جمهور وقت به مقام معظم رهبری گزارش می دهند، حضرت آقا میانه ی صحبت های دکتر احمدی نژاد به ایشان می فرمایند که مقوله فرهنگ گویا فراموش شده، که آن جا آقای رئیس جمهور وقت می گوید در ادامه اشاره می کنم که رهبر معظم انقلاب همان جا نقل به این مضمون فرمودند همین که مقوله فرهنگ را می خواهید آخر گزارش مورد اشاره قرار دهید، خودش نشان دهنده مهجوریت و مظلومیت فرهنگ است و این که این مساله مهم در اولویت قرار ندارد.
حجت الاسلام و المسلمین خان محمدی افزود: واقعیت تلخی که وجود دارد این است که گویا هنوز بسیاری از مسئولان کشور در قوای سه گانه آن طور که باید و شاید اهمیت و ضرورت مساله فرهنگ را درک نکرده اند و حال آن که اساساً انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب فرهنگی بود و جالب تر این که حتی شعارهای اقتصادی مردم در ایام انقلاب نیز ماهیت و خاستگاه فرهنگی داشته است، چه آن که شعارهای مردمی در این زمینه در راستای مقابله با تبعیض و فساد و بی عدالتی بوده است.
وی گفت: البته باید توجه داشت که در حال حاضر مشکل اصلی کشور ما، اقتصادی است اما برای حل آن نیز باید راهکارهای فرهنگی را مدنظر قرار دهیم.
مجلس قبول کند که فرهنگ اولویت نخست است
این محقق و پژوهشگر حوزوی همچنین افزود: بر این مبنا، از مجلس شورای اسلامی قبل از هر چیز انتظار می رود که به معنای واقعی کلمه درک کند و قبول داشته باشد که اولویت نخست کشور، فرهنگ است و مساله مهم دیگر این است که ما باید فرهنگ را به درستی بشناسیم و در درون مؤلفه های فرهنگی نیز بر این اساس، اولویت گذاری کنیم.
وی بیان داشت: ببینید اگر مساله ما فرهنگ است، خودش مؤلفه ها و عناصری دارد و باید به شناخت صحیح از این مقولات برسیم تا بتوانیم اولویت ها را شناخته و بر اساس آن ها، کار را به پیش ببریم. بر این اساس بدنه کارشناسی مجلس باید تشخیص دهد که در مقطع کنونی، اولویت های فرهنگی ما چیست و فرضاً اگر قرار بر تغییر و تحولات در جابجایی نیروها و مسئولان فرهنگی است، کدام جابجایی ها می بایست در اولویت قرار گیرد.
ترویج ازدواج آسان و به موقع؛ اولویت مهم فرهنگی
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که ما در حال حاضر در عرصه فرهنگ، چند اولویت مهم داریم، گفت: یکی از اولویت ها، بحث خانواده و به ویژه ترویج ازدواج آسان و به موقع در کشور است و اهمیت این موضوع به این خاطر است که متأسفانه در جامعه امروز با تأخیر مشهود در ازدواج مواجه هستیم و این که بسیاری از مردم مثل گذشته به فرزندآوری چندانی میلی ندارند و حتی برخی از کسانی که متأهل هستند عملاً از زاد و ولد جلوگیری می کنند، به نحوی که سال ۸۵ نرخ باروری ما ۸/۱ بود که آن هم کمتر از نرخ جانشینی است و امسال برای نخستین بار اعلام شد که این نرخ به کمتر از یک درصد رسیده است.
وی اضافه کرد: با این اوصاف به نظر می رسد که جامعه به سمت بحران سالمندی شدید در آینده نه چندان دور حرکت می کند و حال آن که یکی از مؤلفه های قوام کشور همین بحث جمعیت و داشتن جمعیتی جوان و بانشاط و پویاست. از سوی دیگر ما با کاهش آمار ازدواج روبرو هستیم که باید برای این مسایل در کوتاه مدت و درازمدت فکری جدی کرد.
صیانت از نهاد خانواده باید در اولویت باشد
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) همچنین با بیان این که یکی از اولویت های دولت و مجلس در مقطع کنونی باید تلاش در جهت صیانت از نهاد خانواده باشد، گفت: همین مجلس جدید اگر هر سال تنها یک کار ارزشمند و مؤثر در حوزه فرهنگی انجام دهد به نظر بنده کافی است تا این که طرح های متعددی در کمیسیون های مختلف مطرح باشد، اما خروجی و نتیجه مطلوبی در برنداشته باشد و لذا یکی از طرح های مجلس باید طرحی در جهت حمایت و صیانت از نهاد خانواده باشد که اگر این امر محقق شود، بسیاری از آسیب ها در حوزه فرهنگی و اجتماعی کشور به طرز قابل توجهی کاهش می یابد.
وی افزود: باید برای جامعه این مسایل به درستی تبیین شود که چرا در روایات ما آمده که هر کس ازدواج کند، با این کار نصف دینش را حفظ می کند. بر این اساس مجلس باید بتواند قوانینی تدوین کند و از آن سو دولت بتواند این قوانین را به گونه ای اجرا کند که در نهایت امر، هر جوان که به سن بلوغ رسید، به راحتی بتواند ازدواج کرده و شغل مناسب داشته باشد و طبعاً هر کسی هم نخواست خودش می داند، اما کسی که به سن بلوغ رسید، شرایط کشور به گونه ای باشد که بتواند شغلی داشته و یک آپارتمان جمع و جوری برای خود تهیه کند تا بتواند تشکیل خانواده دهد.
کاهش آسیب های اجتماعی با ایجاد شغل و امکان ازدواج برای جوانان
وی همچنین یادآور شد: بی شک در سایه ایجاد شغل و فراهم کردن زمینه ازدواج برای جوان ها، قطعاً بسیاری از آسیب های اجتماعی و فرهنگی، کاهش معناداری پیدا می کند. واقعاً جای بسی تأسف است که مشاهده می کنیم همچنان جوان ۳۰ یا ۳۵ ساله کشور ما وابسته به خانواده است، در حالی که در گذشته نه چندان دور، جوان ۲۰، ۲۵ ساله به راحتی تشکیل خانواده می داد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: به جهت تأخیر بیش از حد در سن ازدواج و نیز در برخی موارد تجرد قطعی، خیلی از انحرافات اخلاقی در جامعه رخ می دهد که بخشی از تأثیرات آن را امروز در سطح جامعه و نیز فضای مجازی مشاهده می کنیم.
امید به جامعه و پرهیز از کارهای پوپولیستی
وی یادآور شد: اولویت مهم بعدی، ارایه طرح های فرهنگی است که باعث ارتقای سطح امید جامعه شود، کما این که در ماه ها و سال های اخیر یکی از تأکیدات ویژه رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان و نمایندگان مجلس همین موضوع بوده است.
وی افزود: متأسفانه در انتخابات اخیر مجلس، سطح میزان مشارکت در کشور برای اولین بار به کمتر از ۵۰ درصد رسید و این یعنی متاسفانه اکثریت مطلق مردم ما در این انتخابات شرکت نکردند که این نشان دهنده ناامیدی و یأس بخشی از مردم از عملکرد دولت و مجلس است که باید برای این قضیه به طور جدی چاره اندیشی کرد و امیدواریم که مجلس یازدهم به گونه ای در این چهار سال عمل کند که باعث بازگشت بخشی از اعتماد مردم شود.
حجت الاسلام و المسلمین خان محمدی بیان داشت: البته باید توجه داشت که گاهی برخی رفتارها و کارهای پوپولیستی و نابخردانه به جای امید، در بلند مدت باعث ناامیدی و دلزدگی بیشتر مردم می شود. این که مثلاً فلان نماینده طرح می دهد که در مجلس هر نماینده یک صفحه قرآن بخواند، شاید نشان از نیت خیر فرد ارایه دهنده طرح باشد اما به راستی مگر اولویت ماست، چرا که کسی که نماینده مردم می شود باید هر روز صبح، بعد یا قبل از نماز، اهل قرآن خواندن مستمر باشد تا تأثیر آن را در کار و زندگی اش بر جای بگذارد یا این که طرح نام گذاری فلان خیابان به نام جورج فلوید مطرح می شود و حال آن که باید مشخص شود که طرف چگونه شخصیتی است و آیا این کار درست است یا به خاطر برخی هیجانات و اهداف پوپولیستی مطرح می شود.
وی افزود: به عقیده بنده مجلس باید قبل از هر چیز، اولویت های خود را به درستی مشخص کند نه این که دنبال یک سری کارهای شعاری و به قول معروف پوپولیستی باشد که این ها واقعاً گره گشای درد مردم آن هم در این وضعیت سخت اقتصادی نیست.
ضرورت بهره گیری از نگاه کارشناسانه نخبگان
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) همچنین با بیان این که ما باید در فضای فعلی کشور از همه نخبگان و نظرات کارشناسی آن ها برای حل یا کاهش مشکلات استفاده کنیم، خاطرنشان کرد: در حال حاضر کشور ما آسیب های جدی و عمیقی دارد که یکی از مشکلات بزرگ ناظر به کاهش شدید نرخ رشد جمعیت است و لذا باید این مساله به طور جدی آسیب شناسی شود که چرا خانواده ها به دنبال فرزندآوری نیستند و از آن سو بسیاری از جوانان اساساً به سمت ازدواج میل و گرایش ندارند!؟
وی افزود: در واقع ما باید کاری کنیم که خود جوان ها میل و اشتیاق به ازدواج و به تبع آن فرزندآوری داشته باشند و لازمه اش این است که زمینه های شغل و ازدواج جوانان را فراهم کنیم و لااقل از حجم این مشکلات عدیده اقتصادی تا حدودی بکاهیم.
اهمیت تشخیص اولویت های فرهنگی از سوی نمایندگان ملت
وی گفت: نمایندگان مجلس باید صادقانه حرف ها و طرح های خود را بیان کنند نه این که به خاطر منافع خود یا محافظه کار شده و یا این که به دنبال تأمین منافع شخصی و باندی و حزبی باشند، بلکه منافع ملت و تحقق اهداف متعالی نظام و انقلاب باید همیشه در اولویت باشد.
حجت الاسلام و المسلمین خان محمدی ابراز داشت: یکی از مشکلات اصلی ناظر به این است که ما متولی واحد فرهنگی نداریم به این معنا که سازمان تبلیغات، اوقات، وزارت ارشاد و دستگاه های زیرمجموعه آن، همچنین دفتر تبلیغات اسلامی و دیگر نهادها هر کدام راه خود را می روند و حال آن که باید متولی واحد وجود داشته باشد که در نهایت مسئولیت فرهنگی را بر عهده بگیرد.
وی افزود: به نظر بنده، این نهادهای موازی یا باید در هم ادغام شود و یا این که برایشان کارویژه ها و مأموریت های مشخصی تعیین شده و از آن سو از آن ها حساب کشی در سایه نظارت دقیق به عمل آید.
این محقق و پژوهشگر حوزوی همچنین با بیان این که مجلس باید قانون و ضوابطی را مشخص کند که ما به تمرکزگرایی در مدیریت فرهنگی برسیم، گفت: البته ما نمی گوییم که در حوزه فرهنگ همه یکنواخت باشند و حرف واحد بزنند چرا که این مقوله نیاز به تنوع و تکثر دارد اما مهم این است که مدیریت و سیاست گذاری فرهنگی واحد باشد تا شاهد موازی کاری ها و گاه تناقض ها در این عرصه نباشیم. در واقع متولی واحد در عرصه فرهنگ در کنار تقویت بدنه کارشناسی و بهره گیری از نظرات و دیدگاه های متخصصان در حوزه های مختلف به حل بسیاری از مشکلات و معضلات فرهنگی کمک شایان توجهی می کند به خصوص بهره گیری درست از نظرات و ایده های نخبگان که در تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها و از جمله در رابطه با تصویب قوانین، آن ها را باید دخیل کنیم.
لزوم فعالیت شفاف و شناسنامه دار افراد در فضای مجازی
وی در قسمت دیگری از صحبت های خود با اشاره به تأثیر روزافزون فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بر انبوه مخاطبان دنیای امروز خاطرنشان کرد: برای ساماندهی فضای مجازی و جلوگیری از آفت ها و آسیب های خطرناک آن به عقیده بنده، ما باید طرحی داشته باشیم که مشارکت کنندگان در فضای مجازی، با شناسنامه وارد این فضا شوند؛ در واقع هر کسی می خواهد فعالیت در این بستر داشته باشد، در سایه گفتمان سازی باید این فعالیت ها ثبت شده و عملکردها شفاف باشد.
وی گفت: به عبارت دیگر، باید افراد فعال در فضای مجازی، مسئولیت حرف ها و مطالب و عکس ها و فیلم هایی که در این بستر می گذارند را بپذیرند و لذا نباید اجازه دهیم که افراد بدون شناسنامه برای خود گروه و کانال و صفحه ایجاد کنند و اصلاً هم معلوم نباشد که محتواهای بارگذاری شده در آنها مربوط به چه کسی یا کسانی است، چرا که حقیقتاً فعالیت های تاریک و مبهم در این عرصه، فضا را به شدت آلوده و مشوش می کند.
فضای مجازی و لزوم پذیرش مسئولیت اجتماعی
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) همچنین با اشاره به اهمیت و تأثیر فضای مجازی بر کلیت فرهنگ جامعه اظهار داشت: بنده قائل به نظریه مسئولیت اجتماعی در عرصه های فرهنگی و به خصوص فضای مجازی هستم؛ فرد چه در فضای مجازی و چه حقیقی در عین حال که باید آزاد باشد تا حرف خود را بزند اما می بایست مسئولیت حرف خود را نیز بپذیرد و طبعاً لازمه پاسخگویی، شناسنامه دار بودن است و این که ما به دنبال تدوین قوانین و ضوابط شفاف و متقن در این باره از سوی مجلس باشیم.
وی افزود: اگر قوانین شفاف و متقن نباشند، نمی توان با کسانی که دست به ناهنجاری و امور خلاف قانون در این زمینه می زنند برخورد کرد و لذا فعالیت های زیرزمینی و غیرقانونی زیاد می شود، ضمن آن که باید توجه داشت با فلیترینگ نمی شود کنترل کرد چرا که به لحاظ زیرساختی این امر امکان پذیر نیست و ما به سمت و سویی می رویم که فلیترینگ دیگر نه مطلوب است و نه مقدور و از این حیث باید رویکردهای گفتمانی و فرهنگی را در این زمینه فعال کرده و به ترویج آن پرداخت.
گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی
