رویای ازدواج از همان سنین نوجوانی کم کم در سر بسیاری از دختران رشد میکند، رویای پوشیدن لباس سفید عروسی و رفتن به خانه بخت، از همان کودکی دعای همه بزرگترها برایشان این بوده است که «انشالله عروس بشی» دعایی که برای بقیه یک جمله است و برای یک دختر نوجوان یک دنیا رویاپردازی که سالها با آن زندگی کرده است، اما برای بعضی ها این دعا برایشان تنها یک رویا باقی می‌ماند و محقق نمی‌شود، برخی اولویتهای زندگیشان چیز دیگری میشود اما بعضی فرصت تحقق این رویا برایشان محقق نمی‌شود. تجرد قطعی دختران پدیده‌ای است که در سالهای گذشته آمار روبه رشدی داشته است، دخترانی که سنشان به حدی رسیده است که از ازدواج مایوس شده‌اند و این اتفاق زندگیشان را دستخوش تبعاتی کرده است. سمیه حاجی اسماعیلی از اعضای هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده در همین رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به اینکه تشکیل خانواده از طریق ازدواج بحث بسیار مهمی در همه ادیان و فرهنگ هاست، اظهار داشت: نقشی که ازدواج در سلامت و بهداشت فرد و فرهنگ جامعه ایفا میکند قابل انکار نیست و علاوه بر آن نقشی که در هنجارمند کردن و ضابطه‌مند کردن رفتارهای جنسی و دیگر رفتارهای افراد دارد بسیار مهم است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است، افزود: با این وجود این نهاد بسیار بنیادین است و نقش مهمی را ایفا میکند، میتواند تحول آفرین باشد و بر جامعه تاثیر مثبت بگذارد.
وی با تاکید به مشکلات رشد جمعیت، تصریح کرد: برای اینکه در آینده با رشد منفی جمعیت مواجه نشویم و اگر ازدواج را راهی برای تولیدمثل بدانیم اهمیت ازدواج بیش از پیش آشکار میشود.
افزایش سن ازدواج
حاجی اسماعیلی با اشاره به افزایش سن ازدواج در سالهای گذشته نیز خاطرنشان کرد: سن ازدواج یکی از شاخص های بسیار مهم برای ارزیابی میزان سلامت و بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب میشود ، اما متاسفانه در کشور ما سن ازدواج دستخوش تغییراتی شده است و در سال های اخیر سن ازدواج بالا رفته است و این درحالی است که آموزه ها دینی ما تاکید خیلی زیادی بر این دارد که خانواده تعجیل بکنند و در امر ازدواج فرزندانشان تاخیر نیندازند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه در روایت داریم که تجرد و تاخیر در ازدواج یک امر مردودی شمرده شده است، تصریح کرد:در برخی روایات داریم که هیچ چیز نباید موجب تاخیر ازدواج باشد حتی فقر، در آموزه های دینی سن خاصی برای ازدواج وجود ندارد اما چیزی که از روایات به دست می آید تشویق ازدواج در سن جوانی است و میشود از برخی روایات به دست آورد که در ابتدای سن بلوغ به ازدواج سفارش شده است.
وی با بیان اینکه در خیلی روایات داریم که انسان از تجرد و رهبانیت منع شده است،تاکید کرد: روایات بسیاری در مورد افزایش روزی و خشم شیطان با ازدواج داریم، اینکه افراد عزب و مردان بی همسر سرزنش شده اند و حتی در مورد دختران هم داریم روایاتی به این مضمون که تشبیه کرده است که دختران مثل میوه های درخت هستند و وقتی میوه می‌رسد باید چیده شود وگرنه آفتاب و باد آن را فاسد میکند.
حاجی اسماعیلی با بیان اینکه چیزی که می شود از آموزه های اسلامی برداشت کرد این است که الگوی مطلوب ازدواج سن پایین است، افزود: و برای ازدواج فواید بسیاری برشمرده و نباید در آن تاخیر بیفتد شده است و این نشان میدهد که ازدواج در سنین پایین امر بسیار مهمی است اما اتفاقاتی که در کشور ما رخ داده است باعث شده است که سن ازدواج بالا برود، این افزایش سن ازدواج و در کنارش تجرد زیستی و مضیقه ازدواج برای دختران یکی از مسائل بسیار مهم اجتماعی است که باید سیاست گذاران اجتماعی آن را مورد بررسی و تحلیل قرار بدهند و راهکارهایی را برای آن ارائه دهند.
تبعات افزایش سن ازدواج برای دختران
وی با اشاره به اینکه این افزایش سن ازدواج فقط برای دختران نیست، گفت: افزایش سن ازدواج هم برای پسران و هم برای دختران اتفاق افتاده است اما میتوانیم بگوییم که افزایش سن ازدواج برای دخترها چشمگیرتر و معنادارتر از افزایش سن ازدواج برای پسران است و از طرفی تبعات و آثار اجتماعی که به بار می آورد در مورد دختران خیلی بیشتر و قابل تامل تر است.
به گفته حاجی اسماعیلی افزایش سن ازدواج یکی از عوامل مستقیمی است که باعث شده است دختران به تجردگزینی و تجردزیستی روی بیاورند، بخشی از این تجردزیستی انتخابی و بخشی غیر انتخابی است، در مورد دختران بخش زیادی از این تجرد زیستی از روی اختیار نیست اما در مورد پسران میشود این را بیشتر از روی انتخاب و اختیار خودشان دانست.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده افزود: در مورد دختران این تجرد زیستی منجر به تجرد قطعی بخش زیادی از دختران شده است یعنی سنشان به حدی رسیده است که مایوس از ازدواج شده اند، رنج سنی دخترانی که به این تجرد قطعی رسیده اند متولدین سال های ۵۷ تا متولدین اوایل دهه ۶۰ و حدودا تا سال ۶۴ است که میشود گفت این دختران به تجرد قطعی رسیده اند.
وی با بیان اینکه به این مسئله چندان توجه نشده و در کانون توجه قرار نگرفته است، خاطرنشان کرد: بسیاری میخواهند این مسئله را نادیده بگیرند اما آثار و تبعات بسیاری به همراه خود خواهد داشت. مخصوصا اینکه جامعه ایرانی جامعه خاصی با پیچیدگی ها و تغییرات خاصی شده است وبه تبع مدرن شدن جامعه و صنعتی شدن جوامع در سراسر دنیا ایران هم از این تغییر و تحولات در امان نیست و به این سمت رفته است.
حاجی اسماعیلی با اشاره به اینکه یکی از این تغییرات و تحولات پیش آمده، ازدواج های آزاد و همباشی است، خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد که وقتی که سن ازدواج دختران بالا برود و این ها به تجرد زیستی روی بیاورند بیشتر در معرض این آسیب ها قرار می گیرند و ممکن است این ها گزینه هایی باشد که دختران را مجاب بکند که اینطور انتخاب بکنند.
انقلاب جنسی و تحولات تشکیل خانواده
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده افزود: پس از انقلاب جنسی که در کشورهای دیگر هم رخ داد ایران هم در زمینه امر جنسی دچار تغییر و تحولاتی شد و افراد بعضا از تشکیل خانواده استنکاف می کنند و اگر تشکیل خانواده را راهی برای برآوردن نیازهای جنسی بدانیم پسران راه های دیگری را برای تامین این نیاز پیدا کرده اند و وقتی می بینند که راه های دیگر محدودیت های تشکیل خانواده را ندارند روی به این راه ها می آورند.
به گفته وی این هم باشی ها و زندگی دختران و پسران بدون اینکه عقد رسمی بینشان خوانده شده باشد همه از آسیب هایی است که بالا رفتن سن ازدواج و تجرد زیستی دختران این ها را به بار می آورد و چون مسئله سویه های بسیار پیچیده ای دارد میتواند هشدار و زنگ خطری باشد و باید در مورد آن فکری بشود.
حاجی اسماعیلی با در مورد اینکه چرا سن ازدواج افزایش پیدا کرده است و دختران تجرد زیست شده اند هم تاکید کرد: علت های مختلفی میشود برای آن برشمرد اما مهم ترین دلایل آن این است که این اتفاق برای دختران اختیاری نیست، این اتفاق به صورت های مختلف تحلیل شده است در برخی تحلیل ها گفته شده است که به این خاطر که دختران تحصیلات عالیه پیدا کرده اند و ازدواجشان را به تاخیر انداخته اند اما ممکن است این ها دلیل اصلی نباشد و حتی میشود این طور تحلیل کرد که دختران به دنبال تحصیلات عالی هستند که بتواند شانس ازدواج خودشان را بهتر کنند.
تغییرات جمعیتی و مضیقه ازدواج دختران
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه دلیل مهمی که میشود در این بحث به آن اشاره کرد بحث تغییرات جمعیتی است، خاطرنشان کرد: بیشتر دخترانی که وارد مرحله تجرد قطعی شده اند متولد اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰ هستند و اگر الگوی تفاوت سنی دختران و پسران را در نظر بگیریم که معمولا ۳ الی ۴ سال است اینطور میشود که با توجه به این الگو در این محدوده سالی تعداد دخترانی که آماده ازدواج هستند با این تفاوت سنی با پسران بیشتر از پسران است و این مضیقه ازدواج دلیل آن است که دختران این رنج سنی مجرد شده اند.
به گفته وی ممکن است در این سال ها متولدین پسر از دختران حتی بیشتر باشد اما با توجه به احتساب این تفاوت سنی دختران و پسران تعداد دختران بیشتر است و این بسیار موثر بوده است که مضیقه ازدواج برای دختران دهه ۶۰ و ۵۰ به وجود آمده است.
حاجی اسماعیلی ادامه داد: وقتی سن بالا میرود اینها هم تمایل پیدا میکنند که تجرد زیست باشند و نمی خواهند با خانواده ها زندگی کنند و دوست دارند مستقل باشند و در نتیجه ممکن است سراغ گزینه های دیگری بروند، ارتباطات و همباشی هایی با افراد داشته باشند به ویژه که پسرانی هم از طرف دیگری وجود دارند که نمیخواهند زیر بار مسئولیت ازدواج بروند و می خواهند از طرق دیگر نیازهایشان را برطرف کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه در کشور ما فرهنگ تجردزیستی باب شده است، عنوان کرد: اگر در گذشته هم امکان ازدواج برای دختری فراهم نمی شد به این فکر نمی افتاد که بخواهد تجرد زیست بشود اما الان به دلیل افزایش انتخابهای پیش رو و اینکه افراد گزینه های زیادی دارند و به دلیل غلبه روحی فردگرایی افراد این میل را پیدا کرده اند که تجردزیست شوند.
وی در رابطه با راهکارهای لازم خاطرنشان کرد: اولین کاری که باید کرد این است که سیاست گذاران ما توجه داشته باشند که سیاست ها و راهکارهایی را اتخاذ بکنند که سن ازدواج را کاهش بدهند، مخصوصا اینکه مقام معظم رهبری هم در صحبت هایشان اشاره کردند و بارها بحث ازدواج آسان را اشاره کردند، در رابطه با تسهیل ازدواج که شرایط برای ازدواج جوانان فراهم شود و الان هم با توجه به شرایط اقتصادی پیش آمده این هم مزید بر علت شده است که افراد بیش از پیش از تشکیل زندگی فرار بکنند و مسئولیت های سنگین آن را نپذیرند.
نیاز به تسهیل ازدواج جوانان
حاجی اسماعیلی با بیان اینکه خیلی مهم است که سیاست گذاران تسهیل ازدواج جوانان را در راس امور قرار دهند ، افزود: یک راهکار دیگر آگاهی بخشی و اطلاع رسانی به خانواده هاست، در کشور ما متاسفانه آمار آسیب های اجتماعی که میشود تجرد زیستی و افزایش سن ازدواج را هم یکی از این آسیب های اجتماعی برشمرد رو به تزاید است، از طرفی در کشورمان با آسیب های اجتماعی زیادی مواجه هستیم و متاسفانه نهادهای ذی ربط استنکاف میکنند از اینکه آمار دقیقی از آسیب های اجتماعی ارائه بکنند و هیچوقت آمار دقیقی ارائه نمی دهند
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: در مورد این موضوع هم بهانه این است که ما نباید خانواده ها را نگران بکنیم و آنها را وحشت زده بکنیم در مورد اتفاقی که در حال جریان است اما واقع آن این است که این مخفی کاری نه تنها مشکلی را حل نمیکند بلکه باعث میشود روز به روز بر مشکلات ما افزوده شود و در واقع سیاست گذاران به جای اینکه بخواهند مسائل اجتماعی را انکار بکنند هم باید به خانواده ها آگاهی بدهند و هم اینکه خودشان در راستای حل مسائل قدم بردارند.
به گفته وی یکی دیگر از مباحثی که میتوانند برای این آسیب انجام شود احیای ارزش ها و قابلیت های خانواده است، به این معنا که خانواده هنوز هم که هنوز است در مقیاس جهانی یک نهاد ارزشمند است و نمیتوانیم آن را انکار بکنیم اما از یک سری از رزش ها و ضرورت های وجودی خودش فاصله گرفته است و مقداری جایگاه و منزلت خانواده کاهش پیدا کرده است که بخشی از آن به ناکارآمدی ها و تاثیرگذاری های اجتماعی برمیگردد.
حاجی اسماعیلی با بیان اینکه مقداری از این کاهش ارزش خانواده به دلیل غلبه فرهنگ و روحیه فردگرایی و روحیه مسئولیت گریزی است، افزود: خانواده امروزی افراد را مسئولیت پذیر تربیت نمیکند و افراد تحت تاثیر فرهنگ غالب و رسانه ها و نهادهای اجتماعی دیگر یک سری از ارزش ها را بازتولید میکنند و به نظر می رسد که خانواده باید خودش را احیا بکند و سیاست گذران هم وظیفه دارند که ارزش و منزلت خانواده را به خانواده برگردانند.
معیارهای نامتعارف ازدواج
وی با بیان اینکه شرایط ازدواج در زمانه فعلی خیلی سخت شده است، افزود: معیارهایی برای ازدواج افراد وجود دارد که به ویژه برای دخترانی که موقعیت انتخاب شونده قرار دارند شرایط انتخاب شدن را سخت میکند، معیارهای زیبایی های خاص از جمله وزن خاص،چهره خاص یا قد یا فاصله های سنی خاصی که مد نظر پسران برای ازدواج است باعث میشود یک سری محدودیت ها برای ازدواج دختران اعمال شود
حاجی اسماعیلی افزود: بعضی ها میخواهند خانواده همسرشان منزلت اجتماعی خاصی داشته باشند یا بعضی آقایون میخواهند که خانم حتما شاغل باشد و اینها همه شانس انتخاب شدن را کم میکند و ممکن است به همین دلیل دختر اقدام به تحصیل و تلاش برای کسب موقعیت شغلی و تحصیلی بهتر کند اما وقتی در آن موقعیت قرار میگیرد دیگر انتخابش همان فرد قبلی نخواهد بود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با تاکید بر ضرورت حمایت از زنان و دختران محروم از ازدواج، افزود: باید شرایطی برای ازدواج آسان فراهم بشود اما در مورد دخترانی که واقعا به تجرد قطعی رسیده اند باید حمایت های خاصی لحاظ شود و دولت از زنان محروم از ازدواج حمایت های خاصی را در نظر بگیرد و به این خاطر که یکی از حمایت های اقتصادی که از زنان صورت میگیرد بخشی از طریق خانواده مبدا یعنی پدر و مادران و بخشی از طریق همسر است، در صورتی که دخترانی که دچار مضیقه ازدواج هستند ازحمایت های همسر برخوردار نیستند اما حمایت های خانواده خودشان هم از آنها گرفته میشود و روز به روز تضعیف میشود و به نظر می رسد که در قالب تبعیض مثبت دولت و سیاست گذاران باید حمایت هایی را وضع کنند که در راستای حمایت از دختران محروم از ازدواج باشد.
ضرورت حمایت از دختران مجرد
وی با بیان اینکه باید برای این افراد بیمه و منابع و امکاناتی که به آنها اختصاص داده میشود اما نباید به گونه ای باشد که به تجرد دامن بزند، افزود: دخترانی که در دهه ۵۰ و ۶۰ در مذیقه ازدواج هستند کمکم به سمت سالمندی پیش می روند و در آینده با گروه بزرگی از سالمندانی که دختران مجرد هستند مواجه هستیم که دولت باید از الان سیاست هایی را مد نظر داشته باشد که این ها کمتر آسیب ببینند.
حاجی اسماعیلی با بیان اینکه درست است که در اسلام ازدواج امر پسندیده است و بر آن بسیار تاکید شده است، خاطرنشان کرد: بخشی از تجردهایی که وجود دارد تجردهای ناخواسته و غیر انتخابی است و شرایط آنها به این سمت سوق داده است افراد باید به این نکته توجه داشته باشند که علی رغم اینکه ازدواج بسیار مهم است اما نباید هویت زن را تماما به هویت مادری و همسر تقلیل بدهند که فرد حتما باید متاهل بشود.
به گفته وی افراد ممکن است به دلیل تجرد ناخواسته دچار سرخوردگی و ناکامی های بشوند و در وجود خودشان احساس ناکارآمدی و کمبود بکنند که در جامعه ما این نگاه وجود دارد که به دختران مجرد طوری نگاه میشود که چون ازدواج نکرده اند انگار چیزی کم دارند، این نگاه باید در جامعه ما اصلاح شود چرا که آنها هم حق زندگی دارند بدون اینکه نگاهی روی آنها سنگینی بکند به راحتی زندگی بکنند.
۳۱۳/۶۱
۰۰:۰۰ - ۱۴۰۱/۰۱/۰۳