به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام محمدرضا قاسمی نیا، معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش استان قم، در آستانه روز جهانی سوادآموزی در یادداشتی  به تبیین نقش دولت ها در پشتیبانی و حمایت از برنامه های سوادآموزی و آموزش بزرگسالان پرداخته است.

هشتم سپتامبر سال ۲۰۲۰ برابر با ۱۸ شهریور ۱۳۹۹ روز بین المللی سوادآموزی می باشد. سازمان یونسکو روز جهانی سوادآموزی امسال را به نام " آموزش و یادگیری سواد در بحران COVID ۱۹ و بعد از آن" نام گذاری کرده است. انتخاب یک روز در جهان به نام روز سوادآموزی ناظر به اهمیت موضوع و در مرحله نخست و اولویت، تلاش برای کاهش نرخ بی سوادی در کشورهای دنیا و زنگی برای بیداری ملت ها و دولت ها خواهد بود.

سوادآموزی برای جوامعی که در حال توسعه و پیشرفت های فن آوری و دیجیتال می باشند در سرعت رشد و تکامل آنها کمکی ژرف دارد، نقش سوادآموزی و آموزش در راه کاهش آسیب های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، دینی و تربیتی و رعایت حقوق شهروندی و مشارکت مردم در جامعه و تقویت و تثبیت حرفه ها و مهارت های اساسی زندگی بر کسی پوشیده نیست.

با وجود تاکیدات جهانی هنوز افرادی هستند که به علل گوناگون از جمله شرایط نامناسب زندگی و به خصوص مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی از فرصت اول یادگیری "آموزش رسمی" دور و از تحصیل باز مانده اند. بسیاری از این افراد پس از گذر از شرایط بازدارنده، کم کم به تحصیل و آموزش و سواد و یادگیری علاقه مند می شوند از این رو دولت ها "فرصت دوم یادگیری" را با روش های مختلف برای آنان مهیا می سازند!

در سوادآموزی  و آموزش بزرگسالان نقش دولت ها می تواند از مهمترین و موثرترین عوامل پیشرفت در امور اقتصادی، اجتماعی سیاسی و فرهنگی می باشد.

الف) نقش سوادآموزان

انگیزه سوادآموزان از شرکت در کلاس های سوادآموزی با دلایلی مانند تماس اجتماعی، انگیزش اجتماعی، پیشرفت حرفه ای، انتظارات برونی، میل به شناخت و انگیزش های دینی و مذهبی شمرده اند.

احساس نیاز در سوادآموز بزرگسال از محوری ترین عامل رویکرد آنان به باسواد شدن و آموزش می باشد.

محتوای آموزشی و آنچه که به عنوان مواد و تولیدات آموزشی در اختیار سوادآموزان قرار می گیرد باید با نیاز آنان در زندگی فردی و اجتماعی ارتباط موثر و مستقیم داشته باشد.

روش آموزش و تدریس و یاد دادن به سوادآموزان بزرگسال می تواند در نگهداشت آنان در فرایند آموزش اثرگذار باشد به عبارتی دیگر به هر مقدار روش آموزش با زبان زندگی و احتیاجات آنان هماهنگ و هم سان باشد نقش کاربردی و ماندگارتری دارد.

سوادآموز بزرگسال با توجه به رشد اجتماعی و فردی و اقتضای سن بزرگسالی از تجربیات و اطلاعات و مهارت هایی برخوردار است که انتظار او را از روش ها و محتوای آموزشی که در اختیارش قرار می گیرد بیشتر می کند.

سوادآموزان بیش از یادگیری مهارت خواندن و نوشتن، به موضوعاتی نیاز دارند که حس می کنند در زندگی از آن ها محروم هستند و بهتر زیستن را اشتیاق دارند. آموزش های فنی و حرفه ای و مهارت های اساسی زندگی از جمله انتظارات سوادآموزان می باشد و باید پیوند سواد با زندگی را احساس کنند.

ب) نقش آموزش دهندگان

افرادی که به عنوان آموزش دهنده وارد فعالیت های سوادآموزی و آموزش بزرگسالان می شوند مستلزم دور بودن نگاه آنان به عنوان یک شغل است تا در روش تدریس و سیر آموزش خود تمام همت و وقت خود را برای سوادآموزان بگذارند و ارتباط مستمر و پایا را در تمام مراحل و موقعیت های سوادآموز به عنوان مشاوری امین برای او باشند، برخی بر این باورند که بر عهده دولت ها و سیاست گذاران و برنامه ریزان و قانون گذاران است تا معیشت و رفاه و نیازهای مادی و معنوی آموزش دهندگان را تامین و تسهیل کنند وآنان با امنیت دغدغه ای جز آموزش با کیفیت به بزرگسالان نداشته باشند.

آموزش دهنده باید علاوه بر این که خود را به سلاح روش نوین تدریس، تجهیز کند لازم است بر روی نکات مثبت زندگی بزرگسالان تاکید کند تا سوادآموز را بر توانایی ها و مهارت هایش آگاه و مطمئن کند و بشارت توانستن را به او بدهد.

با توجه به ویژگی خاصی که سوادآموزان بزرگسال دارند آموزش دهندگان باید در زمان بحران کووید ۱۹، انگیزه یاد دادن را مضاعف سازند و با اندیشه ورزی و جلب مشارکت از صاحبان نظر و خود، افراد محروم از نعمت سواد، روش هایی نو و موثر را در آموزش به کار گیرند؛ به طوری که انتخاب و تعیین روش یاددهی و یادگیری بر عهده سوادآموز باشد و تنوع ابزارهای یادگیری را فراهم سازد.

ج) شعارهای روز جهانی سوادآموزی

سواد و صلح، سواد برای قرن ۲۱، سواد و توسعه پایدار، سواد و جوامع پایدار، خواندن گذشته و نوشتن آینده، سوادآموزی در دنیای دیجیتال، سوادآموزی و توسعه مهارت ها، سوادآموزی و چند زبانی و در سال میلادی ۲۰۲۰ شعار روز جهانی سوادآموزی به نام "آموزش و یادگیری سواد در بحران COVID۱۹  و بعد از آن" از جمله شعارهای سازمان های بین الملل است که در سال های اخیر نام گذاری کرده اند و علت این نام گذاری ها به دلیل توجه جامعه جهانی بر اهمیت و نقش سواد در جامعه می باشد که ضرورت دارد در پنجاه و چهارمین سالروز جهانی سوادآموزی بررسی و قضاوت کنیم که آیا جامعه جهانی و سازمان های بین المللی به چه میزان توجه به پیشرفت سوادآموزی بزرگسالان، نوجوانان، جوانان، زنان و دختران، کودکان به ویژه کودکان کار، کودکان بدسرپرست و بی سرپرست و اقشار آسیب پذیر داشته اند؟ چه میزان به برنامه های پیش بینی شده دست پیدا کرده اند؟ و آیا عملکردها مطلوب بوده است؟

د) آمار جهانی

وجود حدود یک میلیارد نفر بی سواد و بازمانده از تحصیل در دنیا آیا عدد ناچیزی است؟ و از این تعداد حدود ۲۶۳ میلیون نفر کودک ۶ تا ۱۷ سال از تحصیل باز مانده اند و حدود ۶۱ میلیون نفر کودک ۶ تا ۱۱ سال از تحصیل محروم شده اند.

 از هر ۳ نفر بی سواد در دنیا ۲ نفر زنان می باشند که با این حساب دو سوم بی سوادان دنیا را زنان و دختران تشکیل می دهند.

بیش از ۶۷ میلیون نفر کودک در جهان در رده سنین ابتدایی هنوز وارد مدرسه نشده اند، ۷۲ میلیون نفر نوجوان در دنیا در سن پایین تر از مدارس متوسطه از حق آموزش محروم هستند و فقط تا متوسطه اول تحصیل کرده اند.

بحمدالله آمار نرخ با سوادی در کشور عزیز ایران نشان داده است که بی سوادی به طور قابل تقدیری کاهش یافته است و در فاصله زمانی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵یعنی حد فاصل دو دوره سرشماری عمومی نفوس و مسکن در کل کشور حدود ۲/۸۵ درصد رشد باسوادی داشته ایم و در استان قم در فاصله زمانی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ با برآوردی که می شود حدود ۳/۵ درصد رشد با سوادی در گروه های سنی ۶ سال و بالاتر (۹۱درصد) و در گروه سنی ۴۹-۱۰ سال ( ۹۷/۵ درصد) به باسوادی رسیده ایم.

ه) اهداف توسعه هزاره

بیانیه هزاره (MDGs) در سپتامبر سال ۲۰۰۰ با اهداف زیر تشکیل شد و توسط ۱۸۹ کشور مورد توافق قرار گرفت و ۱۴۷ نفر از سران سیاسی آن را امضا کرده اند.

این هشت هدف شامل اهداف زیر است:

· از بین بردن فقر شدید و گرسنگی

· دستیابی به آموزش ابتدایی همگانی

· گسترش و ترویج برابری جنسیتی و توانمند سازی زنان

· کاهش مرگ و میر کودکان

· بهبود سلامت مادران

· مبارزه با ایدز، مالاریا و دیگر بیماری ها

· تضمین پایداری محیط زیست

· گسترش مشارکت جهانی برای توسعه

دومین هدف توسعه در هزاره سوم دستیابی به آموزش ابتدایی همگانی است که جمهوری اسلامی ایران افتخار موفقیت های بسیاری را در این عرصه دارد.

زنان در پازل جمعیت و تنوع جنسیتی مهم ترین رکن و نقش را در ساختن جوامع و پایداری آنها دارند.حال باید در روز جهانی سوادآموزی سوال کنیم به این جامعه بزرگ و اثرگذار چه توجه عملی و کاربردی شده است؟ آیا از حقوق اولیه خود و امنیت برخوردار هستند؟

کودکان بی گناه و بی پناه در جهان به ویژه در این سال ها که توسط طواغیت و فراعنه با جنگ افروزی و بمب های خوشه ای زیر ظلم و طغیان و یاغی گری دولت مردان نامرد مغرور و نالایق، جان و سلامتی خود را از دست می دهند و از نعمت داشتن پدر و مادر و سرپناه و مسکن محروم و کشته می شوند؛ جایگاه مراکز، موسسات و سازمان های جهانی برای دفاع از حقوق مسلم و اولیه این انسان های مظلوم چیست؟ مگر نه این است که دوستدار آن ها هستند و می خواهند برای سوادآموزی و آموزش آنان قدم بردارند؟ چرا در شعار و عمل خلاف آن را اقدام می کنند؟

بحران ها، خشونت و جنگ ها را یکی از علل بازماندگی از تحصیل و آموزش در کودکان و زنان نام می برند بنابراین باید بیشتر از هر چیز دیگر مورد توجه سازمان ها و موسسات بین المللی و انسان های آزاده قرار گیرند تا بازدارندگی از این تهاجم ها و قتل عام ها صورت گیرد و فضا و محیط هایی امن و با آسایش و آرامش برای زندگی و سوادآموزی با هم فراهم گردد و کاهش بی سوادی را شاهد باشیم.

انسداد مبادی بی سوادی یکی دیگر از مهمترین راه های جلوگیری از بروز و رشد بی سوادی شمرده می شود.کودکان و نوجوانان تارک میان پایه تحصیلی، رجعت به بی سوادی افراد تحصیلکرده، پدیده نو بی سوادی، تولید محتوای آموزش کاربردی، تعیین مرجع و پناهگاهی مطمئن و معتبر برای ساماندهی کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه، دانش آموزان دیرآموز و مرزی از زیربنایی ترین ضروریات با حمایت دولت ها و سیاست گذاران می باشد.

در کنار شعار آموزش برای همه بهتر است شعار همه برای آموزش را  فریاد کنیم و تا باور بر تحقق این شعار نباشد، چه زمانی می توان به آموزش برای همه و ثمرات سوادآموزی دست پیدا کرد؟

با توجه به پیشرفت روز ابزار، امکانات، تکنولوژی، دنیای دیجیتال و رشد فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی رویکرد مردم و جوامع در استقبال از به کارگیری آن ها در حوزه سوادآموزی و آموزش همگانی، بیش از گذشته در زندگی ضروری و لازم می باشد.

جایگاه و نقش آموزشی رسانه ها، رادیو، تلویزیون، روزنامه ها، مطبوعات، لوح های فشرده، نرم افزارها، فضاهای مجازی و فیزیکی، آموزش چهره به چهره و تولید کتاب های گویا و الکترونیکی همه این نسخه ها، ابزارها، امکانات، روش ها، حرف آخر و راه پایان در یادگیری و آموزش نخواهد بود و فقط می توانند برای رشد و ارتقای سطح آموزش ها و سوادآموزی در زندگی درصدی نقش داشته باشند.

البته نکته ای که نباید باعث غفلت سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزش و تعلیم بزرگسالان شود این است که تحصیلات و آموزش هر کدام مقوله ای جدا از هم هستند چه بسا افرادی از تحصیلات و مدرک هم برخوردار باشند اما از آموزش و یادگیری بهره ای ندارند و آموزش مادام العمر بر همین مبنا تعریف شده است و نیاز همیشگی انسان ها شمرده می شود.

آموزش صحیح و جهت دار منجر به چگونه زیستن و زیستن بهتر خواهد شد و سعادت انسان ها را به ارمغان می آورد، نتیجه آموزش ها را می توان مهم تر از گفتار در رفتار انسان ها دید.

در جمهوری اسلامی ایران با عنایت مسئولان با تهیه و تدوین اسناد بالا دستی مانند نقشه جامع علمی کشور، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سیاست های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش، مصوبات جلسات ۵۹۵ و ۷۳۷ شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوبات جلسه ۲۴ شورای عالی پشتیبانی سوادآموزی، اصول سوم و سی ام قانون اساسی، سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران افق ۱۴۰۴ و برنامه ریشه کنی بی سوادی از فعالیت ها و برنامه های سوادآموزی پشتیبانی و حمایت می شود و آن ها را برگرفته از آموزه های دین مبین اسلام و وحی می باشد و آموزش و یادگیری را حقی برای همه می داند.

پیامبر اعظم اسلام حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله می فرمایند: هرکس در پی رضایت من هست دوستم را گرامی بدارد، پرسیدند یا رسول الله دوست شما کیست؟ حضرت فرمودند: دانش آموز دوست من است و او نزد من از فرشتگان محبوب تر است.

حضرت امیر مومنان علی علیه اسلام می فرمایند: خدا از مردمی که نمی دانند عهد و پیمان نگرفت که بیاموزند، تا آن که از دانایان عهد گرفت که آموزش بدهند.

در کلام و نگاه بیانگذار کبیر جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) آمده است که: باید همه قشرهای ملت کمک کنند، چه آن هایی که می خواهند سوادآموزی کنند و چه آن هایی که می خواهند یاد بگیرند و چه سایر افراد کشور، اگر آن هایی که می خواهند آموزش بدهند سستی بکنند، آن هایی که می خواهند آموزش ببینند اهمال کنند و ملت که پشتوانه همه امور است خود را بی تفاوت نشان بدهد، این بار به منزل نمی رسد و از جمله حوائج اولیه برای هر ملتی در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهم تر از آن ها، آموزش برای همگان است.

رهبر فرزانه و حکیم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه ای مدظله العالی، ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش را با تاکید بر ریشه کن کردن بی سوادی شمرده اند و می فرمایند: رشد و توسعه کشور با بازوهای اجرایی باسواد، به مراتب سریع تر و آسان تر از توسعه به وسیله گروهی است که بخش عظیمی از آن ها بی سواد باشند و نیز بی سوادی یک آفت و لکه ی ننگی برای یک ملت است و وسیله حرمان فرد، از تمام معارفی است که انسان می تواند از طریق خواندن به دست بیاورد. وقتی انسان از سواد محروم بود، از یک دریای عظیم و از یک عالمی محروم است.

در آستانه روز جهانی سوادآموزی سال ۱۳۹۹ برای شتاب بخشی به حرکت عظیم و آینده ساز سوادآموزی، اعتقاد داریم که رشد سوادآموزی و یادگیری در جهان به ویژه در دوران شیوع ویروس کووید ۱۹ و بعد از آن، تشنه کار جهادی و بسیجی و عزم راسخ انسانی با حمایت دولت ها به دور از کاغذ بازی می باشد و باید بر این باور باشیم که آموزش و یادگیری سواد و دانستن، حق همه می باشد و همه باید برای آموزش و یادگیری سواد باشیم!

با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراکز آموزشی و علمی با تهیه، تولید و اشتراک گذاری کلیپ و فیلم های آموزشی با نوآوری و ابتکارات توسط مدافعان آموزش و فرهنگ یعنی معلمان و آموزش دهندگان دلسوز با تلاش های خلاقانه و ارزشمند و با سلیقه و خوش ذوق می باشد که جریان آموزش را در کشور فعال و پویا نگه داشتند! در این مسیر هرچند ممکن است ضعف ها و کاستی هایی هم باشد و رضایت ما و مخاطبان را جلب نکند و البته شاید بسیاری هم طبیعی است؛ اما تجربیات و ابداعات آموزشی مانا خواهد بود که با ساعت ها دوره آموزشی و فنون تدریس که سالیانی در کتب علمی و تخصصی و در کلاس دانشگاه بود کسب نمی شد و قطعا وضعیت این دوره و اتفاقات آن، رویدادی بزرگ در روش های نوین تدریس مراکز علمی جهان می باشد و فصل جدیدی در سر فصل علوم و کتب مجموعه ها و مراکز علمی و مباحث و منابع تدریس نوین وارد شده است. با این نوید که دانش و علوم خود را باید به روز رسانی کنیم و به عبارتی با دقت و هوشیاری و همه جانبه نگری، فرزند زمان خود باشیم. و قوی شویم و با تجربیات کسب شده برای آیندگان نیز معلم باشیم.

خیل کثیر و عظیمی از معلمان فداکاری که تعطیلی فضای فیزیکی کلاس ها را نادیده گرفتند و دلیلی برای عدم تلاش و فعالیت آموزشی ندیدند و به سوی دانش آموزان و دانشجویان خانه نشین خود شتافتند. معلمانی که بیش از نگرانی در برابر شیوع ویروس منحوس کرونا، به شیوع جهل و بی سوادی نگران شدند و با مسئولیت پذیری و عاشقانه با روحیه بسیجی و جهادی به هر طرقی که توانستند به کمک دانش آموزان و دانشجویان و سوادآموزان حتی در دورترین نقاط شتافتند و حتی آموزش دهندگان و فعالین عرصه سوادآموزی و آموزش بزرگسالان نیز در این آزمون خوب درخشیدند و قدری از خسارت های آموزشی و فرهنگی پیش گیری کردند! آنان دوستدار وطن و پیشرفت کشور در تمام ابعاد هستند و لحظه ای از آموزش دریغ نورزیدند و آموزش برای همگان را یک حق و اصل می دانند و فداکاری و ایثار را معنا کردند! فعالیت در فضاهای مجازی و شبکه های اجتماعی، ارتباط تلفنی و صوتی و گاه با حضور درب خانه دانشجویان و دانش آموزان و سوادآموزان و بذل مال؛ به تعهد و رسالت خود جامه عمل پوشاندند! درس ایمان، روحیه و نشاط و امید را با ایجاد انگیزه به فرزندان محصل هدیه دادند و در قوی سازی کشور کوتاهی نداشتند.

این تجربیات و نوآوری و ابتکارات باید برای دوران بعد از کرونا توسط مراکز علمی، پژوهشگران، محققان و اساتید و صاحبان نظر و آینده پژوهان و رسانه ها در مجموعه هایی جمع آوری و مستندسازی شود و با تولید محتوا، واحدهای جدید آموزشی و تخصصی تعریف گردد و به جبران کاستی ها و نیازها بپردازند. در اینجا لازم است از تمامی کسانی که در عرصه مقدس تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش و سوادآموزی قدم برداشته اند تقدیر و تشکر شود.