به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام و المسلمین حسینعلی رحمتی در هفتمین جلسه از سلسله جلسات زن، خانواده و فضای مجازی که با موضوع «پیامدهای اخلاقی ضعف سواد خانواده در استفاده از فضای مجازی» برگزار شد، با اشاره به پیامدهای اخلاقی ضعف سواد رسانه در خانواده اظهار داشت: مدعا و مبنای بحث این است که ضعف سواد رسانه ای موجب می شود که خانواده از وصول اهدافی که برایش تعریف شده است بازبماند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث افزود: بخشی از این اهداف اهداف عام است و بخشی از منظر تفکر اسلامی برای خانواده مطرح شده است، اگر خانواده نتواند از فضای مجازی درست استفاده کند هم حق الله و هم حق الناس در حق خانواده تضعیف می‌شود.

وی با اشاره به قتل مادری توسط دختر ۱۴ ساله در اثر اختلاف استفاده از فضای مجازی خاطرنشان کرد: این موضوع اگر چه شاید زیاد نباشد بر عدم توانمندی خانواده ها در استفاده از فضای مجازی دلالت دارد. رصد کردن دنیای امروز نشان می دهد که هر چه زمان جلوتر آمده است میزان استفاده از نرم افزارها و سخت افزارهای مرتبط به فضای مجازی بیشتر شده است تا جایی که امروز شاید میزان تعداد تلفن های همراه یک خانواده از تعداد اعضای آن خانواده بیشتر باشد.

رحمتی با اشاره به اینکه این استفاده از این ابزارها شرایط و تبعات خاص خودش را دارد، تصریح کرد: تعریفی که از سواد رسانه یا سواد مصرف رسانه داریم به طور ساده یعنی اینکه ما با مهارت های استفاده سنجش گرایانه، مدیریت شده و صحیح از فضای مجازی آشنا باشیم، همان طور که هر کاری سواد خودش را می خواهد استفاده از فضای مجازی هم سواد خاص خود را می خواهد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به اهمیت مسئله اخلاق و خانواده افزود: کسانی که در بیرون از خانواده نقش ایفا میکنند همان افرادی هستند که در خانواده رشد پیدا کرده اند و هر رفتاری را در خانواده بیاموزیم برو داد همان را در جامعه هم خواهیم داشت.

وی با اشاره به اینکه ممکن است در آینده فضای مجازی جای پدر و مادر را از نظر میزان تاثیر بگیرد، خاطرنشان کرد: غفلت و نادیده گرفتن فضای مجازی مشکلی را حل نمیکند بهتر این است که ما این واقعیت را بپذیریم و نسبت به آموزش آن مسلط شویم که بدانیم با این پدیده چطور رفتار کنیم اما متاسفانه اغلب خانواده ها به سواد رسانه ای تسلط ندارند و نمیدانند با آن چطور رفتار کنند.

گاهی اندک خانواده در استفاده از فضای مجازی

رحمتی با تاکید بر اینکه والدینی که خودشان از استفاده صحیح از فضای مجازی اطلاع نداشته باشد طبیعی است که نمیتوانند فرزندان خودشان را در این زمینه مدیریت بکنند، خاطرنشان کرد: یکی از عوامل موثر در ضعف مدیریت فضای مجازی کم اهمیت دانستن و بی توجهی به این فضاست، افراد به کف استفاده از فضای مجازی آگاهی دارند اما این پایین ترین استفاده از فضای مجازی است، از منظرهای کلان که بدانیم چطور اخلاقی با این فضا برخورد کنیم و چالش های آن را بشناسیم و بدانیم چطور در دام این چالش ها نیفتم نکته مهم تری است که متاسفانه خانواده ها به آن آگاهی ندارند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به هدف تشکیل خانواده، تاکید کرد: در خانواده به صورت عام و با نگاه دینی اهدافی تعریف شده است اما وقتی که به ضعف سواد رسانه ای دچار باشیم بعضی از این اهداف عملی نمیشود، یکی از آنها آرامش روانی است، تداوم نسلی و الفت، جلوگیری از رذایل اخلاقی و فساد و یکی دیگر از اهداف انتشار آرمان توحید است که این امر تنها در نگاه دینی برای خانواده تعریف شده است.

وی با اشاره به اینکه این ها شرط لازم برای سعادت است اما شرط کافی نیست، عنوان کرد: در منابع دینی ما تاکید شده است که نیمی از دین با ازدواج کامل میشود و  نیم دیگر را باید با تقوا و پرهیزکاری حفظ کرد.

رحمتی بااشاره به تاثیرات منفی فضای مجازی بر خانواده، عنوان کرد: وقتی که اعضای خانواده ندانندکه چطور باید از فضای مجازی استفاده کنند دو دسته از تاثیرات عام که ناظر بر همه اعضای خانواده است و یک دسته تاثیرات خاص که ناظر بر بعضی از افراد خانواده است به وجود می آید.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به تاثیرات عام ضعف سواد رسانه، عنوان کرد: یکی از این تاثیرات کاهش سنجشگری ، لازمه سواد رسانه ای این است که یک نگاه انتقادی داشته باشیم و قبل از اینکه اقدامی در فضای مجازی انجام دهیم نگاه سنجشگرانه داشته باشیم که تبعات کار را بسنجیم.

وی ادامه داد: وقتی این نگاه سنجشگرایانه نباشد و با انتشار هر پستی به راحتی آبروی دیگران را می بریم و با توجه به اینکه فضای مجازی شرایط خاص خودش را دارد دیگر نمیتوانیم آن را جبران کنیم.

رحمتی با اشاره به اینکه پیامد دیگر ضعف سواد رسانه تهدید سلامت اخلاقی جامعه است، افزود: اگر خانواده متاثر از شرایط فضای مجازی دچار ضعف اخلاق شود جامعه هم از پیامدهای آن متاثر میشود چرا که جامعه از خانواده ها جدا نیستند. فردی که درخانواده در ذیل استفاده نادرست از فضای مجازی رشد پیدا میکند و این ارزش گذاری اخلاقی اش را عوض میکند این فرد در هر شغلی که قرار بگیرد آنجا هم این پیامدها را با خودش می برد.

اعتیاد اینترنتی

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث به اعتیاد اینترنتی به عنوان پیامد دیگر استفاده نادرست از فضای مجازی اشاره کرد و گفت: ممکن است خود فرد هم از این اعتیاد خبر نداشته باشد شاید تبعات بدتر و بیشتر از اعتیادهای دیگر داشته باشد اما چون ظاهر ژولیده به همراه ندارد کسی هم متوجه نمیشود.

وی با بیان اینکه فردی که به اعتیاد اینترنتی دچار است با ترک آن دچار استرس و اضطراب میشود و انگار چیزی را از دست داده است، خاطرنشان کرد: وقتی اعضای خانواده به اعتیاد اینترنتی دچار شود اتلاف عمر پیش می آید که خودش یک کار غیراخلاقی است و در کنار آن اسراف سرمایه و بازماندن از وظایف خانوادگی و امثال این ها پیش می آید.

رحمتی با اشاره به تهدید امنیت اخلاقی و سلامت روانی خانواده در نتیجه عدم سواد رسانه ای افراد، تاکید کرد: افراد خانواده از نظر فکری در این شرایط از هم جدا میشوند و طبیعتا آرامشی که هدف تشکیل خانواده بود هم محقق نمیشود.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به اینکه این نوع استفاده رفتارهایی مانند تجمل گرایی را میتواند افزایش بدهد، افزود: چیزهایی که در اولویت زندگی نیستند مهم می شود و این الگوی مصرف سالم را بهم میزند.

وی با اشاره به اینکه در نتیجه استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی افراد از کارهای عادی خودشان باز می مانند، عنوان کرد: این بر رو درآمدهای اقتصادی هم تاثیر میگذارد و خود این موضوع فقر و نادارایی میتواند نتایجی منفی بر روی خانواده داشته باشد در کنار آن آسیب های جسمی استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی هم بسیار متداول است در حالی که حفظ سلامتی خودش یک امر اخلاقی است و هر چیزی که به سلامت انسان ضرر بزند غیراخلاقی است.

ایجاد خانواده‌های مجازی و کنترل ناپذیر

رحمتی به تشکیل خانواده های مجازی و کنترل ناپذیر در فضای مجازی اشاره کرد و گفت: ما خانواده های مجازی را در خانواده خودمان تشکیل می دهیم، وقتی که در گروهی چندین ماه مراوده داشته باشیم و با افرادی ارتباط داشته باشیم یک نوع شبکه ارتباطی روحی روانی ایجاد میشود و اعضای گروه میتوانند ارزش های اخلاقی را به دیگر اعضا منتقل بکنند و انگار یک نوع خانواده جدید شکل میگیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به اینکه مشکل خانواده های مجازی این است که قابل شناسایی و کنترل نیستند، خاطرنشان کرد: پیامد دیگر عدم سواد رسانه ای نقض حریم خصوصی است، فقط عکس های پروفایل افراد میتواند اطلاعات زیادی در مورد زندگی شخصی و اطلاعات خصوصیشان به دست آورد.

وی ادامه داد: شرکت هایی که تحلیل داد میکنند به این نتیجه رسیدند که اگر ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلیک فردی بررسی شود تمام اطلاعات او را میتوان به دست آورد.

رحمتی با بیان اینکه فضای مجازی بستر بسیار متنوعی است که میتواند به اتلاف عمر منجر شود، خاطرنشان کرد: با یک گوشی و یک بسته اینترنتی شما به اقیانوسی از اطلاعات میتوانید دسترسی پیدا کنید که میزان شمارش آن در روز و ساعت و دقیقه ممکن نیست و به همین خاطر بر اساس ثانیه بیان می شود.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به ضایع شدن حق الناس به عنوان پیامد دیگر فضای مجازی، بیان کرد: هر کدام از نقش های خانواده ممکن است وظایف خود را در در قبال دیگر اعضا ایفا نکنند. بیرون خانواده هم هر کدام وظایفی داریم که ممکن است در نتیجه فضای مجازی از آن باز بمانیم و علاوه بر آن ممکن است حق الله را هم تضییع کنیم و فضای مجازی ما را به دام گناه بیاندازد.

وی با اشاره طلاق عاطفی  تضعیف انسجام خانواده به عنوان یکی دیگر از عدم سواد رسانه ای افزود: اعضای خانواده همگی زیر یک سقف هستند اما ارتباطی با هم ندارند و نهایتا با هم سر یک سفره می نشینند و افتادن در دام بی اخلاقی دیگران هم  میتواند به وجود بیاید.

رحمتی ادامه داد: یکی از پیامدهایی که استفاده بدون سواد رسانه از فضای مجازی میتواند به وجود بیاید ایجاد شکاف دیجیتالی بین نسلی است، اطلاعات دو نسل والدین و فرزندان از فضای مجازی با هم متفاوت است و والدین از فرزندان استفاده از فضای مجازی را یاد می گیرند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به اینکه از بین رفتن حریم و حرمت بین فرزندان از جمله پیامدهای استفاده نادرست از فضای مجازی است خاطرنشان کرد:  ارتباط های غیراخلاقی خارج از روابط خانواده از جمله  مسائلی است که در راستای عدم استفاده صحیح از فضای مجازی ایجاد شده است و البته کم هم نیستند که در نهایت منجر به افزایش طلاق نیز می شود.

فضای مجازی و تاثیر بر روابط زناشویی

وی با اشاره به اینکه رابطه زناشویی و اخلاق جنسی همسران میتواند در نتیجه فضای مجازی تحت تاثیر قرار بگیرد، افزود : در مورد فرزندان هم دوست های خطرخیز و رفتارهای غیراخلاقی را ایجاد میکند و ممکن است بلوغ جنسی زودرس را برای آنها ایجاد کند چرا که دسترسی به محتوای غیراخلاقی در فضای مجازی آسان است.

رحمتی با اشاره به راهکارهای استفاده درست از فضای مجازی خاطرنشان کرد: مجموعه از وظایف برای نهادهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی برای این امر وجود دارد که اگر این دو بخش با هم همکاری و فکری داشته باشند و ارتباط درست در درون خانواده و برون خانواده شکل بگیرد میتواند سواد رسانه را در درون خانواده افزایش بدهد و آسیب های فضای مجازی را تا حدودی کنترل کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث با اشاره به اینکه آموزش به روز یکی از الزامات لازم برای مقابله با آسیب های فضای مجازی است، افزود: فضای مجازی جز لاینفک جامعه امروز است و باید آن را پذیرفت،  مانند کوهی است که سر آن تنها از آب بیرون زده است و اگر ما آمادگی نداشته باشیم ما را با شگفتی های بسیاری مواجه می کند و لذا راهش این است که شروع به آموزش دادن بکنیم. تولید محتوا بر عهده نهادهای آموزشی است و ارائه محتوا باید توسط متخصصان امر تبلیغ صورت بگیرد.

وی با اشاره به تدوین رژیم مناسبت برای مصرف رسانه ای خاطرنشان کرد: تقویت خود پالایش گری و نظارت درونی است، ‌نباید به فیلترینگ دلخوش کنیم، فیلترینگ قابل دور زدن است و باید این نظارت را از دورن برای افراد ایجاد کنیم.

رحمتی با تاکید بر اینکه نظارت بیش از اندازه بر اعضای خانواده پیامدهایی مانند فاصله بین افراد ایجاد میکند، افزود: رشد تفکر انتقادی یکی دیگر از راهکاری رشد سواد رسانه ای است، هر فرد باید قبل از هر اقدامی در فضای مجازی نگاه سوال گرایانه ای نسبت به اقدام خود داشته باشد و این باید تربیت شود.

عضو هیئت علمی پژوهشکده قرآن و حدیث ادامه داد:  ایجاد قوانین ساده و قابل اجرا میتواند یکی دیگر از راهکارهای مدیریت استفاده از فضای مجازی باشد مانند اینکه هنگام صرف شام کسی نباید گوشی در دست داشته باشد.

۳۱۳/۶۱پ