به گزارش خبرگزاری حوزه از مشهد، هیئت اندیشه‌ورز هنر و رسانه معاونت پژوهش این حوزه در راستای تبیین هنر دینی و ارتباط آن با تمدن اسلامی، نشست تخصصی چهل و یکم را با عنوان «هنر دینی و تمدن اسلامی؛ مکتب هرات در دوره تیموریان»را باهدف تربیت طلاب علاقه‌مند در راستای فراگیری مبانی هنر و رسانه در موضوعات مختلف هنر دینی، برگزار کرد.
دکتر سید حسین مجتبوی، عضو هیئت‌علمی و سرپرست سابق دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی در این نشست که در سامانه اسکای روم برگزار شد، هنر دینی را از ودیعه‌های خداوند متعال دانست که به انسان عنایت کرده است و در تبیین مفهوم هنر، آن را خلق زیبایی برای بیان احساسات بشری دانست و گفت: هنر، تلاش و کوششی برای به وجود آوردن و نمایاندن زیبایی به‌کاررفته در خلقت است. هنر در تجربه انسانی، روش خاص بیان حقایق زندگی است که بر عنصر تخیّل استوار است.
وی با بیان اینکه هنر وقتی با صفتی همراه گردد، متصف به همان صفت می‌شود، لذا هنر مسلمانان بخشی از هنر اسلامی یا هنر دینی است، افزود: می‌توان ادعا کرد که هنر دینی فقط به آیین اسلام اطلاق نمی‌شود و هنر اسلامی عناصر سکولاری را که در دین اسلام حرام نشده است را نیز شامل می‌شود.
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه، با اشاره به اینکه کشورهایی هستند که ذاتاً اسلامی نیستند، اما عناصر تمدن اسلامی در آنجا ظهور و بروز دارد، ابراز داشت: بخشی از هنر اسلامی ترکیبی است که مسلمانان برای گسترش فرهنگ خود از آن کمک گرفته‌اند. این امر در مقولاتی مانند هنر مسیحی یا هنر ایرانی نیز وجود دارد.
وی در تبیین هنر اسلامی تشریح کرد: در تعالیم قرآن و نبی اکرم(ص) موارد مختصری از هنر وجود دارد. مسلمانان برای پرهیز از گرفتار شدن در حرمت بت‌پرستی از شکل‌ها و شمایلی که به بت‌پرستی نزدیک بود، دوری گزیده و به سبک‌های نو و انتزاعی روی آوردند. بنابراین هنر اسلامی طیف وسیعی از هنرها را در خود جای‌داده است.
مجتبوی با طرح این پرسش که «آیا هنر در تمدن اسلامی جایگاهی دارد؟»، در اهمیت ارتباط هنر و تمدن، تشریح کرد: هنر عنصری تعیین‌کننده در تمدن به شمار می‌آید و مطالعه هنر در تمدن از جایگاه والایی برخوردار می باشد و البته بشر در طول تاریخ از هنر لذت برده است.
وی با اشاره به اینکه هنر اسلامی زبان گویای تمدن بزرگی است و جایگاه آن با تفکر غرب تفاوت دارد، منظور از هنر دینی را هنری دانست که با مؤلفه‌های دین عجین شده باشد و مفهوم ایدئولوژیک را یدک کشد. این نوع هنر می‌تواند در آثار مختلفی ظهور یابد که از این رو، در تمدن اسلامی نیازهای بشر و باورهای او در آفرینش علم و فرهنگ و حتی در گسترش آن اثرگذار بوده است.
عضو هیئت علمی و سرپرست سابق دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی با اشاره به اینکه هنر در هرات از جلوه‌های تمدن اسلامی است، در تبیین هنر دوره تیموری به‌عنوان نمادی از هنر تمدن اسلامی، گفت: مسلمانان بخشی از شاخصه‌های هنری را با آشنایی تمدن‌ها خصوصاً فرهنگ و تمدن ایرانی به دست آوردند. حملات مغولان به ایران ضربات مهلکی به فرهنگ و تمدن وارد کرد و در اواخر دوره ایلخانان، ایران بین طوایف مختلف تقسیم شد. این پراکندگی قدرت و نبود حکومت متمرکز سبب ظهور تیمور شد و سرکوب حکومت‌های محلی توسط تیمور، سبب شد تا هنرمندان جان سالم به در برند و تیمور آن‌ها را به هرات منتقل کرد. ازاین‌پس هرات زمینه‌های رشد فرهنگ و تمدن را به دست آورد و دوره جانشینان تیمور خصوصاً دوره شاهرخ و سلطان حسین بایقرا از پیشرفته‌ترین ادوار تاریخ ایران به شمار می‌آید.
وی با بیان اینکه اعتقاد شدید شاهرخ و بایقرا به دین اسلام، ائمه شیعه، مشایخ صوفیه و... سبب رشد تمدن و هنر در دوره تیموری را فراهم آورد و سیمای زندگی دینی و دنیوی مردم توسط آثار هنری تغییر یافت، ابراز داشت: هرات آن دوره به گواهی محققان از برجسته‌ترین ادوار تاریخ ایران به لحاظ علمی و فرهنگی است که هزاران دانشجوی علمی را در خود جای‌داده بود. سیاست تسامح، تساهل و احترام به عقاید فرق مختلف و در کنار آن رفاه اقتصادی از جمله عوامل این رشد بوده و فرهنگ و هنر رایج در این دوره جلدسازی، لاک سازی، فرش‌بافی، موسیقی، فلزکاری، منسوجات، تهذیب، طلاکاری، کتابت، خطاطی و... بوده است.
مجتبوی در پایان گفت: دستاوردهای هرات دوره تیموری در حوزه تمدنی تأثیر فراوانی در تمدن ایران و اسلام داشته و "رنه گروسه" عهد سلطان بایقرا را رنسانس تیموری نامیده است.
انتهای پیام/۳۱۳/۲۵
