خبرگزاری حوزه / اقتصاد مقاومتی، یکی از سیاست‌های کلی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اساس بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، ابلاغ کردند و ذیل این سیاست، تأکید کردند« قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصه‌های مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند تا به فضل الهی حماسه اقتصادی ملت بزرگ ایران نیز همچون حماسه سیاسی در برابر چشم جهانیان رخ نماید».
خبرگزاری حوزه در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین میرمعزی، اقتصاددان حوزوی و نویسنده کتاب«اقتصاد مقاومتی» و مسئول مرکز بررسی‌های راهبردی و مطالعات حوزه و روحانیت به بررسی وظایف دولت آینده در برابر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی پرداخته است.
متن زیر حاصل این گفت‌وگو است:
بحث اقتصاد یکی از مباحث روز جامعه است، راهبرد اقتصادی دولت آینده باید به چه صورت باشد و برای رفع دغدغه‌های مردم چه باید کرد؟
ابتدا باید ببینیم پیشینه بحث اقتصاد مقاومتی چیست؟ باید معلوم شود هر دولتی که انتخاب شود چه مسئولیتی در مورد اقتصاد مقاومتی دارد.
باید به عقب برگردیم و پیشینه را بکاویم. بیش از ده سال است که مقام معظم رهبری شعار سال را شعارهای اقتصادی قرار می‌دهند. من این موارد را در کتابی با عنوان اقتصاد مقاومتی آورده‌ام.
ایشان سال ۸۸ را سال اصلاح الگوی مصرف نامید. سال ۸۹ را سال همت و کار مضاعف نامیدند و برای اولین بار تعبیر اقتصاد مقاومتی را در شهریور ۸۹ و در جمعی داشتند و فرمودند:«باید یک اقتصاد مقاومتی واقعی در کشور به وجود بیاوریم».
سال ۹۰ سال جهاد اقتصادی بود و سال ۹۱ سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی. سال ۹۲ سال حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی بود. در ۲۹ بهمن ۱۳۹۲ ایشان سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی را ابلاغ فرمودند و در مقدمه این سیاست‌ها تکلیف قوا را تعیین کردند.
در سال ۹۳ فرمودند اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی. در سال ۹۵ فرمودند اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل و در ۹۶ اقتصاد مقاومتی تولید اشتغال.
در سال ۹۷ گفتند حمایت از کالای ایرانی، سال ۹۸ را سال رونق تولید نامیدند، در سال ۹۹ جهش تولید را مطرح کردند و در سال ۱۴۰۰ «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها»را طرح کردند.
ایشان در ابتدای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و در مقدمه فرموده‌اند لازم است قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص اقدام به اجرای آن کنند. ایشان اقتصاد مقاومتی را یک جهاد مقدس می‌دانند. وقتی سیاست از طرف مقام معظم رهبری ابلاغ می‌شود قانون می‌شود و اجرای آن قانونی است. این امر حکم حکومتی است و تبعیت از آن واجب است. وقتی ایشان در سال ۹۲ این سیاست‌ها را ابلاغ کردند برای اینکه این سیاست‌ها در چهارچوب ادبیات اقتصاد سرمایه‌داری تفسیر نشود سخنرانی‌های متعددی قبل و بعد از ابلاغ این سیاست‌ها داشتند و اقتصاد مقاومتی را تعریف کردند و اهداف و اصول آن را و الزامات این شیوه را بیان کردند. تنها راه خروج کشور ما از معضلات اقتصادی عمل به اقتصاد مقاومتی است. و بارها و بارها آقا از این شکایت کردند که اقتصاد مقاومتی آن‌طور که مورد نظر ما بود اجرا نشده است.
تعریف صحیح و درست اقتصاد مقاومتی چیست؟
روح و تعریف اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که در بحران‌ها و چالش‌ها نه تنها مقاومت می‌کند بلکه رشد می‌کند و نه تنها رشد می‌کند بلکه در اقتصاد جهش می‌کند و به جایی می‌رسد که در مقابل دشمنان خودش و رقبای خودش قدرت برتر باشد.
تفاوت اقتصاد مقاومتی با اقتصاد ریاضتی در چیست؟
این تعریف تفاوت بین اقتصاد مقاومتی و اقتصاد ریاضتی را نشان می‌دهد. اقتصاد ریاضتی اقتصادی است که مردم با صرفه‌جویی و تحمل فقر بحران را پشت سر می‌گذارند در اقتصاد مقاومتی با کار و تلاش مضاعف و حرکت جهادی بحران را و تهدید را تبدیل به فرصت می‌کنند و از همین تهدید برای قوت و تقویت اقتصاد استفاده می‌کند تا حدی که دشمن دیگر تصور تهدید اقتصادی ما را به ذهن نراند.
در زمان جنگ همه دنیا علیه ما بودند و ما هم از نظر نظامی توان کمی داشتیم. با یک حرکت جهادی و با قصد قربت برای خدا و با تمام توان کارکردیم یکی از مشخصات حرکت جهادی این است که اولاً با قصد قربت حرکت شود و با تمام توان و با بصیرت حرکت شود. و با ایثار جان و مال همراه است. در عرصه نظامی حرکت جهادی کردیم و نه تنها دشمن را عقب راندیم بلکه به نقطه‌ای رسیدیم که دشمنان ما تصور تهدید از راه نظامی را به ذهن راه نمی‌دهند. ما در صحنه اقتصاد نیز چنین هدفی داریم و می‌خواهیم چنین چیزی را ظاهر کنیم. و در شرایطی که از همه طرف تهدید می‌شویم با تکیه بر ظرفیت‌های داخل کشور و با حرکت جهادی این تهدید را برای رشد و جهش تولید به فرصت تبدیل کنیم.
آقا نفرمودند رشد تولید بلکه فرمودند جهش تولید. یعنی یک رشد غیر منتظره.
بنابراین اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که تهدید را به فرصت تبدیل می‌کند و از جهت اقتصادی به قدرتی برتر از قدرت رقیب می‌رسد. رمز تبدیل تهدید به فرصت عملکرد جهادی و روحیه جهادی است. در حقیقت کلید کار این است و باید مورد توجه باشد اگر اقتصاد مقاومتی را بدون این رمز موفقیت اجرا کنیم آن نتیجه‌ای که آقا از اقتصاد مقاومتی می‌خواهد نتیجه کاملی نخواهد بود.
اصول و زیربنای اقتصاد مقاومتی چیست؟
اقتصاد مقاومتی با این تعریف اصولی دارد که اولین اصول آن این است که اقتصاد مقاومتی الگویی الهام‌بخش از نظام اسلام است یعنی اسلام بنیان است و بر اساس اسلام و مطابق با احکام اسلام و آموزه‌های اسلامی جلو می‌رود. نکته دوم این است که عدالت بنیان است. یعنی تمام تلاش‌ها و الگوهایی که در این اقتصاد اجرا می‌شود باید بر اساس عدالت باشد اگر عدالت در آن خدشه پیدا کند جزو الگوهای اقتصاد مقاومتی نیست. اقتصاد مقاومتی باید مردم بنیاد باشد و بر مردم تکیه کند و مردم در اقتصاد مقاومتی مشارکتی تام داشته باشند. دولت باید نقش مکمل و حمایت کننده را داشته باشد دولت نباید بیاید و در میان اقتصاد تصدی کند و کار مردم را انجام بدهد.
اقتصاد باید دانش‌بنیان باشد. درون‌زا باشد یعنی بر استعدادها و نیروی انسانی و ظرفیت‌های داخلی تکیه کند و در رشد نگاه به بیرون نداشته باشد یعنی برای رشد تولید و جهش تولید به دشمن امید نبندد و به درون تکیه کند درون‌زا و برون‌گرا باشد یعنی دستاوردهای اقتصادی و تولیدهای اقتصادی خود را به همه جهان صادر کند و با همه جهان تعامل کند. این خصوصیاتی است که اجمالاً در اقتصاد مقاومتی در ذهن دارم.
ایشان سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را ابلاغ کردند در مقدمه فرمودند اقتصاد متکی به دانش و فن‌آوری عدالت بنیان درون‌زا برون‌گرا پویا پیشرو و الگویی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام. و در حدود ۲۴ سیاست را ابلاغ می‌کنند.
بحثی وجود دارد هرکدام از این سیاست‌ها را باید در چارچوب تعریف و اهداف و اصول اقتصاد مقاومتی تفسیر کرد. مثلاً در بند ۱۷ سیاست‌ها گفته شده اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی این در چهارچوب عدالت بنیانی و احکام اسلام و مردم بنیادی کار بشود نباید هر طرحی برای اصلاح بودجه دولت داده شود. طرحی که داده می‌شود باید این چهارچوب‌ها را حفظ کرده باشد. بسیاری این چهارچوب‌های اقتصاد مقاومتی را می‌گیرند و در حوزه اقتصاد سرمایه‌داری تفسیر می‌کنند و مدل می‌دهند و اجرا می‌کنند. چهارچوب سیاست سرمایه‌داری نه عدالت بنیان و نه مبتنی بر اسلام و نه مردم بنیاد است.
سیاست‌های کلی دو نوع هستند یک بخش زمان‌دار هستند مثل سیاست‌های برنامه ششم توسعه امروز کشور در آستانه تدوین برنامه هفتم توسعه است. این سیاست‌های کلی زمان‌دار است ولی سیاست‌های کلی وجود دارند که آقا ابلاغ می‌کند و زمان ندارند. مثل سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و سیاست‌های کلی نظام اداری و سیاست‌های کلی جمعیت و امثالهم. این سیاست‌های کلی سند برنامه‌ریزی‌های کشور در همه زمان‌ها است و باید رعایت شود. هر سیاستی باید ذیل این سیاست‌های کلی نوشته شود حتی سیاست‌های کلی زمان‌دار باید ذیل این سیاست‌های کلی نوشته شوند. نمی‌توانیم برای سیاست‌های کلی برنامه هفتم سیاستی را بگوییم که ناقض سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی باشد بنابراین این سیاست‌های کلی اسناد بالادستی همه برنامه‌های کشور هستند و باید برنامه‌های ما بر اساس آن نوشته شوند.
برنامه‌ریزی در کشور به این صورت است که ما ابتدا سند چشم‌انداز داریم بعد به سیاست‌های کلی برنامه می‌رسد بعد به برنامه ۵ ساله می‌رسد و بعد به برنامه و بودجه. سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی باید در این مسیر حاکم باشد. یعنی کل جریان برنامه‌ریزی کشور در جهت برنامه‌ریزی اقتصاد مقاومتی باشد. من این را در عرصه اقتصاد می‌گویم.
امروز در جو انتخاباتی کشور به دلیل ملاحظاتی که وجود دارد ما ذکری از اقتصاد مقاومتی نمی‌بینیم و این را حمل بر این می‌کنیم که این ترفندی انتخاباتی است و فکر می‌کنند اگر برنامه ما این است که صفرتا صد اقتصاد مقاومتی را آن‌طور که آقا فرموده اجرا کنیم به هر دلیلی در این مرحله صلاح نمی‌دانند که چنین چیزی را بگویند ولی واقعیت این است که همه و هر دولتی و هر شخصی که رئیس‌جمهور شود مکلف است سیاست‌های اقتصاد مقاومتی را اجرا کند کسی نمی‌تواند بگوید طرح من این است که تولید را و تورم را چه و چه کنم؟! شما باید بیایید و بگویید طرح شما در مورد فلان بند از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی چیست؟
بند اول می‌گوید تأمین شرافت و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به‌منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق و همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقا درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط. شما باید بگویید برنامه شما برای تحقق همه این امور چیست؟
در بند دو فرموده‌اند پیشتازی اقتصاد دانش‌بنیان و پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی مقاومت و نامزدها باید بگویند برنامه آن‌ها در این مورد چیست؟ در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نسبت به همه بخش‌های اقتصادی کشور یک سیاست وجود دارد و همه بخش‌های اقتصادی را پوشش می‌دهد و چیزی جا نمانده که کسی بگوید من حرفی می‌زنم که در سیاست‌ها نیست. سیاست‌ها مسیر را کاملاً روشن کرده‌اند.
سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومت در سال ۹۲ ابلاغ‌شده و امروز در سال ۱۴۰۰ هستیم یعنی به اندازه دو دولت زمان گذشته است چرا ما در بحث اقتصاد کشور روز به روز با مشکلات بیشتری روبرو می‌شویم؟
اقتصاد مقاومتی ابلاغ‌شده ولی متأسفانه اجرا نشده است. اگر دولت‌هایی که از سال ۹۲ در مسند قدرت بودند دل می‌دادند و از مقام معظم رهبری اطاعت می‌کردند و این سیاست‌ها را آن‌طور که ترسیم می‌کنند و در آن نظام مفهومی اقتصاد مقاومتی که مبتنی بر نظام اقتصادی اسلام است تلقی و تفسیر و اجرا می‌کردند مسئله به این صورت نبود. آن‌ها گفتند اقتصاد مقاومتی همان چیزی است که ما در فلان کتاب نوشته‌ایم و در حقیقت تلقی اقتصادی سرمایه‌داری را به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تحمیل کردند. سپس اقداماتی انجام شد و گفته شد ما بنا بر اقتصاد مقاومتی عمل می‌کنیم. مثلاً اصلاح نظام مالی در پارادایم اقتصاد غرب به‌صورت دیگری جواب می‌دهد و در پارادایم اقتصاد اسلامی جواب دیگری می‌دهد این‌ها آن را وارد آن نظام مفهومی و چهارچوب می‌کنند. چون این سیاست‌ها را در چارچوب مفهومی خود فهم و اجرا نکرده‌اید این سیاست‌ها عمل نکرده است. آقا از درون جایی حرف زد ولی نگاه دولت نگاه به بیرون بود. رهبری در ۸ سال گذشته در موقعیت‌های مختلفی تصریح فرمودند که کارها و اقداماتی شده ولی آنچه ما می‌خواستیم تحقق پیدا نکرده است.
ما امیدواریم با یک دولت انقلابی ولایی که در آینده مردم انتخاب خواهند کرد این دولت به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در همان چهارچوب مفهومی که مقام معظم رهبری ترسیم کرده‌اند تمکین کند و تمام اقتصاددانان انقلابی و اسلامی و ولایی ما هم‌افزا شوند و ذهن روی ذهن بگذارند و تفکر کنند تا برنامه اقدام و عمل متناسب با این سیاست‌ها را تدوین و اجرا کنند.
ما عقیده داریم اگر از زمانی که این سیاست‌ها ابلاغ شد دولتی که بر سر کار بود تمکین می‌کرد و این سیاست‌ها را اجرا می‌کرد ما امروز مشکلات امروز را هرگز نمی‌داشتیم و وضعیت زندگی آحاد مردم ما این‌طور در فقر و سختی نبود و این مشکلات فعلی برای مردم ما ایجاد نمی‌شد. امروز نیز امید داریم و درخواست می‌کنیم و از نامزدها مطالبه داریم که گفتمان اقتصاد مقاومتی را احیا کنند و در مورد سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تفکر کنند و برنامه‌های تفسیری خود را برای چگونگی احیا این سیاست‌ها اعلام کنند.
تنها این نیست که مقام معظم رهبری فرموده‌اند و چون ولی‌فقیه هستند ما باید اطاعت کنیم آنچه فرموده‌اند بعد زا مشاوره فراوان با اقتصاددانان مختلف بوده است و هرکسی که دشمنان ما را می‌شناسد و شرایط ایران را در جهان درک می‌کند باور دارند که ما راهی جز اقتصاد مقاومتی نداریم و امیدواریم دولت آینده دل بدهد و با عزم جزم ورود کند و اقتصاد مقاومتی را اجرا کند.
اگر باز دولتی بر سر کار بیاید که به اقتصاد مقاومتی و اجرای آن اعتقادی نداشته باشد چه آینده‌ای برای کشور متصور می‌شوید؟
همان چیزی که در ۸ سال گذشته رخ داد ادامه پیدا می‌کند ما عقیده داریم کسانی که در چهارچوب دانش اقتصاد غرب مسائل را تحلیل می‌کنند و با یک دلدادگی به غرب و قبول حاکمیت غرب در عرصه اقتصاد به دنبال راه‌حل مشکلات می‌گردند قطعاً شکست می‌خورند و وضعیت کشور ما از اینکه هست بدتر خواهد شد همه رنج‌هایی که امروز مردم ما در عرصه اقتصاد متحمل می‌شوند از همین تفکر غرب‌زده وابسته به قدرت‌ها است که راه را به ما درست نشان نمی‌دهد ما می‌خواهیم به سمت استقلال و عزت و قدرت و... پیش برویم و این یک اقتضایی دارد ولی این‌ها ما را به سمت وابستگی و اطاعت از غرب می‌کشاند تجربه دنیا نشان می‌دهد که کشورهایی که این مسیر را پیموده‌اند از جهت اقتصادی وضع بهتری پیدا نکردند و حتی وضع آن‌ها بدتر هم شده است و هر چه وابسته‌تر شدند زخایر آن‌ها بیشتر به غارت رفته و فشار بیشتری را تحمل می‌کنند. اگر دولتی بیاید که ادامه مسیر دولت قبلی را پیش ببرد وضع ما بهتر از این نخواهد شد.
یک‌طرف دولت است و یک‌طرف مجلس و قوه قضا و رهبر و از همه مهم‌تر مردم هستند در ۸ سال گذشته نیز آنچه این کشور و اقتصاد را نگه داشت رهنمودها و راهبری‌های رهبر و مردم آتش به اختیاری بود که در ذیل این راهبری رهبر حرکت کردند و اطاعت کردند و در صحنه اقتصاد حرکت‌های خوب مردمی انجام شد. در ۸ سال آینده اگر دولت بعدی بخواهد مسیر ۸ سال گذشته را ادامه دارد باز راهبری و تحمل مردم وجود دارد ولی ما این مشکلات را خواهیم داشت چون دولت با تمام سرمایه‌های خود وارد عرصه عملکرد اقتصاد مقاومتی نشده است.
در صورت تلاش دولت رد مسیر عملیاتی کردن سیاست‌های اقتصاد مقاومتی آیا چشم‌اندازی برای بهبود وضعیت اقتصادی متصور هستید یا نه؟
قطعاً برآورد و استدلال ما این است که اگر دولت پاک دست و مطیع رهبری و در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی عمل کند ما نه تنها در بلندمدت بلکه در کوتاه‌مدت در کمتر از یک سال می‌بینیم که این حرکت اقتصادی جامعه بهبود پیدا می‌کند و مردم عزیز ما لذت پیشرفت و توسعه را خواهند چشید.
در آخر اگر نکته‌ای هست، بفرمایید!
در اقتصاد مقاومتی محور همه اقدامات و سیاست‌ها و برنامه‌ها رشد تولید و جهش تولید است. به نظر من تمام سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به این منظور است که تولید در کشور جهش پیدا کند قدرت در اقتصاد به این معنا است یعنی ما بتوانیم در تولید جهشی داشته باشیم و قدرتی داشته باشیم که از طریق دشمنان خودمان تهدید نشویم و تحریم فایده‌ای برای دشمن ما نداشته باشد و احساس کند که با تحریم باعث رشد بیشتر ما می‌شود. تقویت تولید ملی مسئله اصلی دولت‌ها است و همه دولت‌ها و دولت آینده نیز باید به این امر توجه کند.
متشکرم از اینکه وقتتان را در اختیار خبرگزاری حوزه گذاشتید.
