به گزارش خبرگزاری حوزه، مهدی تاجیک، مسئول بسیج رسانه قم در گفت و گو با قم نا، به موضوع جامعه خبری و رسانه ای قم و عملکرد بسیج رسانه پرداخته است که متن آن به این شرح است:
شما از چه زمانی وارد فضای رسانه ای و مسئولیت در این صنف شدید؟
در ابتدای بحث روز خبرنگار را به تلاشگران این عرصه به ویژه در قم که واقعا باید کار آنها را مجاهدت دانست، تبریک عرض می کنم و از پایگاه خبری قم‌نا برای ترتیب دادن این گفتگو تشکر می کنم. ورود من به فضای رسانه به ابتدای دهه ۸۰ و دوره پرخاطره دانشجویی با نشریات دانشجویی و بعد وبلاگ نویسی بر میگردد و بعد از اشتغال در مجموعه بسیج هم سالها در بخش های فرهنگی و نشریات دانشجویی و همچنین روابط عمومی و فضای مجازی متولی امور خبری رسانه ای و برگزار کننده دوره های آموزشی رسانه برای دانشجویان بودم. به صورت فردی هم از حدود سال ۸۸ به بعد با روزنامه جوان، پایگاه تبیینی برهان، روزنامه فرهیختگان، خردنامه همشهری، ماهنامه همشهری ماه، خبرگزاری های دانشجو،دفاع مقدس، تسنیم و چند رسانه استانی دیگر همکاری مستقیم رسانه ای داشته یا دارم. از دوم مرداد ۹۷ نیز افتخار مسئولیت بسیج رسانه قم را دارم.
با توجه به اینکه بیش از سه سال در این مسئولیت هستید وضعیت صنف رسانه در قم و جایگاه تشکل صنفی خودتان را چگونه می بینید؟
اول یک نکته در سوال شما را اصلاح کنم و آن اینکه بسیج رسانه یک تشکل صنفی نیست. اصولا رده های قشری بسیج مانند بسیج مهندسین و بسیج دانشجویی و ... تشکل های صنفی نیستند و وظیفه آنها هم ارائه خدمات صنفی نیست. بلکه بسیج در هر جایی هست یک تشکیلات مردمی از جنس مکتبی و فرهنگی است که وظیفه اش در درجه اول حمایت و کمک به برداشتن بارهای بر زمین مانده در جامعه با استفاده از ظرفیت های مردمی خصوصا نیروهای مومن انقلابی است. اگر این بسیجیان نباشند فلسفه وجودی بسیج هم منتفی است. اما اینکه این امر چگونه می تواند بهتر محقق شود محل بحث است که باید در سوال دیگری پاسخ داد.
درباره صنف رسانه هم باید یک چیز را همین ابتدا روشن کنیم. واژه «رسانه» یک مفهوم نسبتا عام است که شامل ابزارهای متعدد و متنوع اطلاع رسانی است و صرفا شامل موضوع خبر و اطلاع رسانی نمی شود.تصویری هم که از بسیج رسانه در اذهان شکل گرفته بسیج خبرنگاران است همانگونه که در بسیاری از مجامع بیرونی اصحاب رسانه را فقط خبرنگاران یا نهایتا خبرنویسان و مدیران رسانه های خبری می دانند. در حالی که ماموریت جذب و حمایت ما در بین اهالی رسانه صرفا به خبرنگاران محدود نمی شود و جامعه مخاطب ما به تولید کنندگان و منتشر کنندگان انواع محتوای رسانه ای گسترش یافته و حتی در حوزه ارتقای عمومی سواد رسانه هم ماموریت مصوبی در قبال سایر اقشار جامعه داریم.
اما درباره صنف رسانه یا بهتر است با همان تعریف جاری بگوییم صنف خبرنگار فارغ از فضای استان قم در سطح ملی یک مشکل اساسی داریم و آن فقدان یک سازمان نظام رسانه ای است. شما الان ببینید سازمان نظام مهندسی و نظام پزشکی و نظام پرستاری چطور یک پله از اصحاب رسانه جلوتر هستند و دارند صنف را با ظرفیت اعضا مدیریت می کنند. اما این موضوع هنوز در بین اهالی رسانه محقق نشده و نیاز به یک تصمیم حاکمیتی دارد یعنی فقدان نظام صنفی رسانه یک کم کاری حاکمیتی است. شاید بپرسید شما برای حل آن چه کرده اید؟ پاسخ این است که ما فقط امکان و ظرفیت بیان و تکرار این مطالبه را داریم که بارها گفتیم و الان در دو قوه مقننه و مجریه کسی نیست که نداند اما به دلیل رفتارهای خاص و متفاوت خبرنگاران حتی در همین قم مسئولین توانسته اند از اقدام و پاسخگویی درباره آن فرار کنند. در همین وضع کنونی نیز متولی قانونی امر خبر و رسانه یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ادارات استانی هم نقش محوری خود را به خوبی ایفا نکرده اند. البته خانه مطبوعات به عنوان یک تشکل صنفی فعالیت می کند و اهالی رسانه هم این توان را دارند که حتی بهتر از صنف های دیگر مسائل خود را مدیریت کنند. پیشکسوتان و اساتید خبری و رسانه ای زحمات زیادی کشیده اند اما این تلاش ها منقطع و ناپیوسته بوده و به دلایل خاصی نتیجه بخش نبوده است و در یک کلام اوضاع خوب نیست.
این دلایل خاص چیست؟ منظورتان نگاه های سیاسی متفاوت و همان موضوع چند قطبی بودن اضلاع و جریانهای قدرت در قم است؟
خیلی زود وارد مباحث سیاسی شدید. اتفاقا این خاص بودن ارتباط چندانی با مسائل سیاسی ندارد و چند وجهی است. به نظر من مسئله ای که در قم و در میان اصحاب رسانه بصورت پررنگ وجود دارد این است که برخی بزرگان و مدیران رسانه ای قم علیرغم اینکه در مقایسه با سایر استانها تجربیات و تخصص خوبی دارند اما کمتر می توانند انرژی خودشان را برای حل یک موضوع صنفی متمرکز و نگاه هایشان را به هم نزدیک کنند. شاید یکی از علل آن تک شهرستانی و کوچک بودن استان باشد به این معنی که همه یکدیگر را می شناسند و قابلیت خود را برای حل مسئله بیشتر می دانند یعنی شاید به دلیل روحیات و اخلاقیات خود عزیزان باشد. ضمن اینکه نزدیک بودن قم به تهران و سهولت تردد و جذب نخبگان قم به تهران و علاوه بر آن قرارداشتن بخش مهمی از ظرفیت های رسانه ای کشور در محیط جغرافیایی قم نیز موثر بوده است که در عین فرصت فردی بودن برای این نخبگان، تهدیدی هم برای انسجام محلی و رشد داخلی این جامعه در استان شده است به این سبب که تعلق خاطر به قم را کمرنگ می کند. از نگاه سیاسی هم اگر بخواهیم اشاره ای کنیم، بیشتر تقصیر متوجه صاحبان نفوذ و قدرت در دو قوه مجریه و مقننه بوده نه خود خبرنگاران. این ها اگر نگاه ابزاری به جامعه خبری را کنار می گذاشتند و به عنوان یک نیروی فعال و موثر در پیشرفت جامعه به اصحاب رسانه نگاه می کردند، الان وضعیت بهتر بود. مثلا کارمند یک اداره دولتی یا عمومی که تا دیروز در بخش دیگری اشتغال داشته و به هر دلیل مدیر روابط عمومی شده طی مدت کوتاهی می شود منبع تغذیه مالی و انواع حمایت ها از تعدادی از افراد آشنا یا دارای دسترسی به رسانه و روابط نامتعارف رسانه ای شکل می گیرد. اینجا دیگر مشکل اصلی به آن نهاد و اداره برمی گردد که با ابزار مالی و قدرت سازمانی سعی در مدیریت افکار عمومی و پوشاندن ضعف دستگاه خود دارد.بسیج می تواند در این اصلاح نگاه و پای کار آوردن مسئولین نقش داشته باشد و به برچیدن این روابط کمک کند. این یکی از همان قصورهایی است که ما هم در آن شریک هستیم و شاید تا به حال از یک طرف امیدی به اصلاح در دولتی ها نبود مثل مسائل کلان دیگر اجرایی استان و کشور و از یک طرف ملاحظه اعتبار و عنوان بسیج را کردیم اما اگر در دولت بعد مدیرانی که ادعای انقلابیگری دارند چنین رویه ای را در پیش بگیرند ما هم حتما راه دیگری را می رویم.
پاسخ شما شفاف نیست و به اصطلاح دیپلماتیک و در عین حال محافظه کارانه است. اگر ممکن است کمی با صراحت بگویید به نظر شما عمده ترین مسائل عمومی اصحاب رسانه قم چیست؟
قبول دارم که به دلیل انتساب به مجموعه بسیج نمی توانم خیلی چیزها را صریح بگویم اما محافظه کاری را قبول ندارم. برعکس من فکر کردم الان شما می گویید فلان اداره دولتی را تهدید به افشاگری کردید! مسئله اصلی خبرنگاران هم همان است که گفتم یعنی نظم و نظام نداشتن صنف. حالا ما چون یک صبغه نظامیگری و افتخار حضور در دفاع سخت نظامی را هم داریم متهم می شویم به دخالت در امور فرهنگی و ورود غیرتخصصی در صنف رسانه و اغلب سکوت می کنیم ولی شما بروید پای درد دل عکاسان و خبرنگاران کف میدان یا به اصطلاح پوششی که در سرما و گرما بیشترین زحمت جامعه خبری را متحمل می شوند بنشینید. دل آنها خون است از مصادره نام خبرنگار توسط بسیاری از افراد که هفته ای یک خبر ساده هم تولید ندارند و در قبال این مصادره بیشترین منافع را می برند. برخی به نام صاحب امتیاز یا نمایندگی فلان رسانه گمنام، برخی به نام پیشکسوت و برخی هم به نام فعال فضای مجازی و از این عناوین. بعضی هم حتی به واسطه همسر فلان صاحب امتیاز بودن یا رفیق فلان مدیر بودن وارد این صنف شده اند! این ناشی از نظم نداشتن صنف نیست؟
شما چقدر با این خبرنگاران پوششی که گفتید ارتباط دارید و چگونه حرف های آنها را می شنوید؟
تعداد عکاسان و خبرنگاران پوششی در قم زیاد نیست که البته خود شما هم بسیاری از آنها را می شناسید چون در اغلب نشست ها و رویدادها همین عزیزان هستند که برای پوشش خبری حضور فعال دارند. اگر دو خبرگزاری حوزوی که مرکزیت آنها در قم است را کنار بگذاریم، تعداد خبرنگاران و عکاسان پوششی قم در حالت خوش بینانه به سی یا نهایتا چهل نفر هم نمی رسد. بنابراین ارتباط گرفتن و شنیدن درددل آنها کار سختی نیست. ما علاوه بر اینکه در بسیج چندین میزگرد و نشست رسمی و غیررسمی با آنها برگزار کرده ایم اگر نگویم بصورت روزانه اما بصورت هفتگی پذیرای دو سه نفر از آنها در بسیج هستیم و حرفهایشان را می شنویم. جالب اینکه این بزرگواران توقعات زیادی هم ندارند و همه هم از انتظارات آنها با خبرند چون بارها گفته شده است. مسائلی مانند عدم ضمانت شغلی، نداشتن بیمه یا خدمات تکمیلی بیمه و حوادث شغلی و همچنین پایین بودن عجیب حق التحریر حرف اغلب آنها در کشور است که متاسفانه در قم نوعی بی نظمی صنفی و عدم رعایت شان و جایگاه خبرنگار هم به آن اضافه شده است. البته از انصاف نگذریم برای این موضوع اخیر در دوره جدید خانه مطبوعات اتفاقات خوبی در حال شکل گیری است.
از خانه مطبوعات نام بردید و دوره جدید آن. نظرتان درباره عملکرد دوره جدید چیست؟
برای قضاوت درباره عملکرد و خصوصا رویکردهای اصلاحی و نظم بخشی به صنف حداقل باید دو سال به هر تیمی فرصت داد، اما طی همین مدت کوتاه شش ماهه هم می توان گفت برقراری ارتباط دو طرفه با اعضا و تشریح و پاسخگویی مسائل و موضوعات به اعضاء به همراه پرکاری و پویایی دو نقطه قوت تیم جدید است. تا جایی که من می دانم علاوه بر نیاز به یک تصمیم حاکمیتی برای تشکیل نظام صنفی رسانه ای، تشکیلاتی بنام خانه مطبوعات کشور هم در اصلاح اساسنامه مشترک کشوری و نظم دادن به صنف موثر است که در واقع روی عملکرد خانه های استانی تاثیر می گذارد.
و پیشنهادتان برای تیم فعلی خانه مطبوعات؟
خوشبختانه همه دوستانی که الان در هیئت مدیره فعلی خانه هستند پیش از آن عضو بسیج رسانه بودند و ارتباط خوبی هم با ما داشتند و به همین دلیل در ابتدای کار این تصور پیش آمد که از ظرفیت بسیج استفاده خواهد شد. ما هم از اولین نهادهایی بودیم که در جلسه ای در خانه مطبوعات که برای عرض تبریک رفته بودیم به مدیر خانه و رئیس هیئت مدیره اعلام آمادگی جهت همکاری کردیم. ضمن آنکه خود دوستان هم دو سه بار پیشنهاد دادند برای شنیدن نظرات، بنده را در یکی از جلسات هیئت مدیره دعوت کنند اما گویا فراموش کردند و این قطعا بخاطر مشغله فراوان دوستان بوده است. اما اخیرا درخواست برگزاری آموزش هایی توسط خانه با مشارکت بسیج دادند که ما هم بی درنگ قبول کردیم و الان تفاهم نامه آن امضا شده است. ان شاءالله بلافاصله بعد از عبور از شرایط حاد کرونایی بصورت حضوری اولین دوره آموزشی را برگزار می کنیم.
اصلی ترین پیشنهاد بنده هم به دوستان این است که در راستای نظم بخشی به صنف ابتدا یک بررسی و پژوهش جامع و در عین حال سریع استانی انجام دهند که در برنامه ریزی به آن آمایش گفته می شود. درست است که همه اعضای این تیم از باتجربه ها و مدیران رسانه هستند اما موضوعاتی مانند تنوع مطالبات اصحاب رسانه و ضرورت اولویت گذاری، سامان نداشتن ورود و خروج افراد به صنف و نداشتن تعلق خاطر که موجب رفتار غیرحرفه ای می شود، بعضا نداشتن آموزش و تخصص، رفتار متفاوت نهادهای حاکمیتی و همان نگاه ابزاری، تلقی و تعریف واحد نداشتن از مفاهیم صنفی اولویت ها و مسائلی از این دست سبب افزایش ضرورت این آمایش و پژوهش و نیاز به تهیه سند چشم اندازی حداقل برای همین سه سال دوره مسئولیت آنها شده است. این کار موجب می شود معضل انقطاع تلاشهای ادوار خانه و رفتار سلیقه ای حل شود. درباره رفع موقت محدودیتهای اساسنامه ای هم مصوباتی که به اتفاق آراء باشد و شفافیت و اعلام عمومی داشته و منشاء آن همین مطالبات و اولویت های حاصل تحقیق باشد، می تواند یک راهکار باشد.
این مسئله بی نظمی که مکرر به آن اشاره می کنید چیست؟ ممکن است بعضی مصادیق آن را بگویید؟
اگر در این جایگاه مسئولیتی نبودم حتما این کار را می کردم البته چیز پوشیده ای هم نیست و من هم غیبگو نیستم یا ادعای پدرخواندگی یا دایه مهربان تر از مادر بودن ندارم. این ها را شما هم به خوبی می شناسید ولی دیگر به حالت طنز در آمده و متاسفانه موضوعی پذیرفته شده است. سربسته بگویم، شما فرض کنید یک نشست خبری توسط یک نهاد یا مجموعه ای متمول برگزار شود که احتمال اهدای هدایایی به حاضرین در آن متصور باشد. ببینید چه افرادی و چند نفر زودتر از همه در آن حاضر می شوند و جالب تر اینکه بسیاری از آنها نه تنها خبرنویسی مقدماتی را هم نمی دانند بلکه از روی سایر رسانه ها هم خبری درباره آن نشست کپی و منتشر نمی کنند! یا وقتی خودشان می گویند به صورت خانوادگی در این نشست ها شرکت کرده اند مشخص می شود هدف آنها صرفا استفاده از امتیازات است و نه هیچ چیز دیگر.
این اتفاق به نشست های خبری هم محدود نمی شود. مثلا اگر فردا اعلام شود قرار است اصحاب رسانه دیداری برای مسائل صنفی با استاندار یا یک شخصیت ملی انجام دهند همین افراد باز حاضر می شوند و همان آش و همان کاسه. مکرر اتفاق افتاده که بدون رعایت اخلاق حرفه ای، بخش زیادی از جلسات را برای موضوعات کوچک و منافع شخصی خود تلف می کنند. حتی ما هم گاهی که می خواهیم نشستی برای بررسی یک موضوع برگزار کنیم وقتی از یک مدیر صاحب نظر و فعال دعوت می کنیم ابتدا می گوید اگر فلانی و فلانی حضور داشته باشند من شرکت نمی کنم چون اینها شان خبرنگاری را رعایت نمی کنند. درست هم می گویند و این را دیگر نمی توان به عنوان نداشتن روحیه کار جمعی تعبیر کرد.
این افراد خاص که نمی خواهم نام ببرم معمولا اصول فنی خبرنویسی را هم نمی دانند یعنی برای سنجش تخصص حرفه خبرنگاری آنها شما همین الان می توانید قبل یا بعد از یکی از این نشست ها یک آزمون ساده خبرنویسی برگزار کنید یا نه اصلا بروید رسانه های آنها را ببینید تا سطح دانش حرفه ای آنها را متوجه شوید. ضمن احترام به همه مشاغل وقتی فردی با مدرک زیردیپلم تا دیروز اداره کننده یک واحد تجاری بوده و با یک سطحی از فهم قدرت رسانه به آسانی توانسته به نام یکی از بستگانش که مدرک تحصیلی دارد یک یا چند مجوز تاسیس رسانه یا نمایندگی رسانه بگیرد و خیلی زود بشود یک کارچاق کن برای روابط عمومی فلان اداره یا نهایتا آگهی بگیر میلیونی و با کمال تاسف گاهی هم متخصص در زورگیری رسانه ای از طریق تیترهای جنجالی و کاریکاتور و یادداشت های آنچنانی با همان ادبیات و روش تجاری سابق خودش این معلوم است یک جای کار می لنگد و در خوشبینانه ترین حالت من اسم آن را بی نظمی می گذارم. این افراد اگر چه کم تعداد هستند اما مانند لکه های سیاه محدودی که بر روی صفحه ای سفید توی ذوق می زنند، به صورت برجسته و مشخص دیده می شوند. البته باز هم تاکید می کنم بخش زیادی از این معضل ضعف حاکمیتی است و ربطی به خبرنگاران و روزنامه نگاران پرتلاش، نجیب و پاکدست ندارد.
یعنی اگر این افراد از جامعه خبری قم یا خانه مطبوعات پالایش بشوند مشکلات حل می شود؟
خیر، من چنین چیزی نگفتم و حرفی هم از پالایش نزدم. درباره خانه مطبوعات که نظری ندادم اما بطور کلی این افراد هم اگر خود را با استانداردهای حرفه ای هماهنگ کنند باید بتوانند فعالیت کنند چون در محیط های فرهنگی نگاه قیم مآبانه و حذفی اثر ندارد. همه مشکلات از چند نفر یا چند رسانه نیست بلکه این هم مانند سایر مسائل فرهنگی و اجتماعی چند وجهی است. ابتدا باید بپذیریم برای اصلاح اتمسفر اجتماعی یا محیط یک صنف از خودمان و اطرافیانمان شروع کنیم. درست مثل این است که گفته می شود اگر یکایک افراد و آحاد جامعه و سپس نهاد خانواده اصلاح شود بخش زیادی از مسائل عمومی اجتماعی حل می شود. درباره صنف هم همینطور است اگر تخصص نداریم دنبال تحصیل آن برویم. اگر مدعی اخلاق و شئونات هستیم هم رعایت آن را از خودمان شروع کنیم یا اینکه خودمان روحیه کارجمعی و تشکیلاتی و کوتاه آمدن از برخی خواسته هایمان را داشته باشیم.
شما از خودتان شروع کردید؟
بله. با اینکه شخصا تجربه کار عملی در رسانه های بسیاری را داشتم اما از ابتدای ورود رسمی به این صنف در حوزه های تخصصی خبرنگاری و سواد رسانه و فقه رسانه و ... دوره های کوتاه مدت دانشگاهی را گذراندم و بخاطر علاقمندی به حوزه رسانه الان دهها کتاب و منبع معتبر درباره آن را گردآوری کرده و مطالعه می کنم چون این را یک ضرورت برای کار خودم می دانم. به صورت سازمانی هم هرمجموعه فرهنگی یا رسانه ای از ما درخواست کار مشترک داشته از آن استقبال کرده و با تمام توان کمک کردیم. مثل جشنواره رسانه ای که مشترکا با چند نهاد درباره اربعین برگزار شد یا جشنواره های رسانه ای که قرارگاه روایت جهاد و شهرداری برگزار کردند. همینطور دوره های آموزشی که سازمان سراج و دفتر تبلیغات برگزار کردند بدون اینکه برای کسی شرط بگذاریم یا بعد از برگزاری انتظاری داشته باشیم. در جمع های خبرنگاران هم تا جایی که بتوانم حاضر می شوم و مدتی است که عضو خانه مطبوعات هم هستم.
و کلام آخر شما درباره جامعه خبری و رسانه ای قم؟
چون روز خبرنگار است و در واقع جشن سالیانه این صنف پرتلاش، ضرورتی ندارد که بیش از این آسیب شناسی کنیم و اگر شما تمایل داشتید در فرصتی دیگر سایر مسائل را هم بررسی مفصلی می کنیم. اما با توجه به ارتباطی که با سایر استانها دارم و تجربه سه سال خدمتگزاری که به این صنف داشتم با اطمینان عرض می کنم توانمندی بالقوه جامعه رسانه ای قم برای رشد و تعالی بسیار زیاد است. من به پرورش نسل جدید و موفق خبرنگاران قم امید زیادی دارم و حتی به ساماندهی همین وضعیت فعلی به شرط این که اصحاب رسانه قم خودشان بخواهند و بتوانند روحیه کار جمعی را در خود تقویت کنند. به طور مثال فرهنگ گفت‌وگو و بحث درباره مسائل صنفی آن هم در فضای حقیقی را باید گسترش دهند. متاسفانه الان اغلب گفت‌وگوها در فضای مجازی است که هم سوء تفاهم در آن زیاد است و هم امکان پنهان سازی هویت افراد به راحتی فراهم است. در کنار همه این ها ویژگی مهم محوریت داشتن قم در مسائل دینی و انقلابی هم می تواند یک فرصت برای تسریع در رسیدن این توانمندی بالقوه به شکوفایی و بالفعل شدن آن باشد.
رسالت بسیج برداشتن بارهای برزمین مانده است
تاجیک در بخش دوم از گفت و گوی خود به فعالیت سه ساله خود در بسیج رسانه پرداخته است:
موافقید وارد مباحثی درباره بسیج رسانه شویم؟
حتما. چیزی که شما از ابتدا برای مصاحبه به بنده گفتید همین موضوع بسیج رسانه بود اما وارد مسائل دیگر شدیم
اگر ممکن است ابتدا تصویری از نهادی بسیج رسانه که شما مسئولیت آن را به عهده دارید برای مخاطبان ما ارائه کنید.
بسیج رسانه یکی از سازمان های تخصصی سازمان بسیج مستضعفین است که بر پایه حضور مردمی و داوطلبانه اصحاب خبر و رسانه ایجاد شده و به استانها نیز گسترش یافته است. ما وظیفه داریم علاوه بر ثبت نام و جذب این داوطلبان از ظرفیتهای آنان برای نقش آفرینی بهتر این صنف تخصصی در عرصه های مورد نیاز کشور و انقلاب استفاده کنیم. این وظیفه بخشی با شناسایی و سازماندهی وآموزش اتفاق می افتد و بخشی با حمایت های میدانی بیشتر در تولید و انتشار محتوا
یعنی شما بخش تولید و انتشار محتوا دارید؟
خیر. در ساختار خود سازمان چنین بخشی نداریم. بسیجیان که اعضای کانون های ما هستند خودشان در رسانه ها و موسسات یا گروههای مردمی محتوا را تولید و منتشر می کنند. سه کانون هم که در ساختار ما تعریف شده در واقع یک سازماندهی فرضی تخصصی است نه فیزیکی که داری نیروی موظفی و اتاق و رایانه و ... باشد.
پس حمایت شما چیست؟ پول و امکانات می دهید؟
اگر داشتیم و در اختیار آنها می گذاشتیم خوب بود. مخصوصا برای نوجوانان بسیجی و اصطلاحا آماتورهای با انگیزه در رسانه های جدید و فضای مجازی که گاهی اوقات با ذوق و شوق چنین تصوری از بسیج رسانه دارند و به ما مراجعه می کنند. ولی بسیج همیشه ثابت کرده است با پول و امکانات کم هم می شود کارهای بزرگ و موثر انجام داد.
خیلی شعاری شد! شما اگر برای نوجوان بسیجی علاقمند به کار رسانه ای پول و امکانات نداشته باشید، دیگر چه حمایتی از او می توانید بکنید؟
اجازه بدهید بخشی از تجربیات عینی خودم را بگویم. شاید بیش از ده بار برای من پیش آمده که دیگر مسئولین رده های مختلف بسیج درخواست کرده اند فلان گروه فعال رسانه ای آنها را حمایت کنم. من هم همیشه استقبال می کنم. بعد از برگزاری چند جلسه مشورتی و بعضا جلسات آموزشی با کارشناسان و اساتید که آنها هم از اعضای بسیج رسانه هستند و هیچ توقعی جز انگیزه انقلابی ندارند و زمان زیادی را صرف این امر می کنند، همین گروه ها از مرحله اولیه توجیهی و آموزشی عبور کرده و وارد میدان حرفه ای می شوند. حالا در این میان اگر هم هزینه ای بشود عدد بالایی نیست و امکانات حداقلی را هم می توان تامین کرد.
برای فعالان حرفه ای چه برنامه یا حمایتی دارید؟
برای افراد حرفه ای در بخش های مختلف خبر و رسانه مانند خبرنگاران شاغل در رسانه ها و مدیران و کارشناسان این صنف علاوه بر خدمات عمومی بسیج بصورت خاص برای آنها آموزش برگزار می کنیم. مثلا در سال ۹۹ با وجود شرایط کرونایی شش کارگاه آموزشی برگزار کردیم که مجموعا بیش از ۱۰۰ نفر در آن ها شرکت کردند و اغلب اساتید در سطح ملی بودند و طبق نظرسنجی از شرکت کنندگان میزان رضایت در سطح مطلوبی بود. در هیچ کارگاهی حتی یک ریال دریافت نکردیم و گواهی آموزشی هم به شرکت کنندگان اهدا کردیم. محوری ترین برنامه ما که هر سال به صورت منظم انجام می شود جشنواره ابوذر است که بحمدالله شش سال پیاپی این اتفاق افتاده است. طی دو سال اخیر هم هر سال یکی از برگزیدگان استان قم در مرحله کشوری صاحب رتبه شده است. دیگر اینکه اگر شرایط کرونایی اجازه بدهد برنامه های فرهنگی، ورزشی مانند نشست های کارشناسی رسانه ای، دورهمی های دوستانه و مراسم مذهبی و ملی برای آنها داریم. این برنامه ها برخی بصورت مشارکتی و برخی هم توسط خودمان انجام می شود. مثلا در سال گذشته سه نشست کارشناسی برای بسیج دانشجویی با حضور رسانه ها برگزار کردیم یا اینکه افتخار خادمی در بخش رسانه از هیئت هنر و رسانه را داریم که با محوریت اساتید هنر و رسانه مراسم مذهبی برگزار می کند. بعد از بروز کرونا که نامناسب شدن وضع اقتصاد رسانه بیشتر شده و به دلیل اینکه نام و اعتبار ما از عنوان مقدس بسیج است، ما محل مراجعه و درخواست های زیادی برای حل مشکلات خبرنگاران هستیم که این از توفیقات ماست. از همان اوایل سعی کردیم به نحوی شایسته و بدون اینکه اعلام فراخوان عمومی بکنیم برخی از عزیزان رسانه ای را مورد حمایت قرار دهیم و تاکنون سه مرحله بسته معیشتی تهیه و توزیع کرده ایم. البته در سومین مرحله که در ماه مبارک رمضان امسال بود طوری برنامه ریزی شد که افراد هم از بسیج رسانه و هم از خانه مطبوعات دریافت نکنند تا شامل افراد بیشتری شود. بعضی برنامه ها هم چون نیاز به صرف وقت بیشتر افراد به صورت داوطلبانه دارد افراد کمتری از آن استقبال می کنند. مثل اعزام به مناطق محروم تحت عنوان یک گروه جهادی رسانه ای که به نام «قاب خاکی» ثبت شده است. طی سال ۹۹ این گروه دو مرحله برای ماموریت رسانه ای به خارج از استان اعزام شد که ما حتی یک ریال به آنها هزینه ندادیم. با اینکه خیلی پیگیری کردیم اما تامین نشد ولی امسال هم خیلی ها اعلام آمادگی کردند و تاکنون یک مورد اعزام داشته اند. تنها حمایت ما هم هماهنگی های اداری بوده است. یا مثلا یکی از آسیب های عمومی جامعه بحث پایین بودن سطح سواد رسانه است. ما درخواست های متعددی داریم مبنی بر برگزاری کلاس های سواد رسانه. به همین دلیل پس از جلسات اندیشه ورزی متعدد و تهیه سرفصل و محتوای آموزشی، تعدادی از اعضای بسیج که عمدتا سردبیران و مدیران رسانه هستند را آماده و هماهنگ می کنیم و به عنوان اساتید به مساجد و مدارس و پایگاههای بسیج معرفی می کنیم. این نوعی خدمت رسانی تخصصی است که از صنف یا قشر دیگری برنمی آید و شاید کمتر دیده شود.
آماری از کلاس ها یا نشست های سواد رسانه ای برگزار شده دارید؟
آمار دقیقی ندارم چون در برخی مقاطع سال افزایش دارد. اما بطور متوسط هر ماه حدود پنج جلسه است.
این مواردی که گفتید را اغلب بسیجیان کانون ها انجام می دهند. پس نیروهای شما در سازمان چه ماموریتی را پیگیری می کنند؟
کدام نیروها؟
همکاران شما در سازمان بسیج رسانه!
این هم از جمله تصورات بیرونی اهالی رسانه است که فکر می کنند ما تعداد قابل توجهی نیرو و اتاق و امکانات و خودرو و بودجه داریم. تنها همکار من در سازمان که البته ورود چندانی به امور تخصصی رسانه ندارد، مدیریت سامانه ثبت نام و پاسخگویی به مراجعات آن و امور دبیرخانه ای و اداری را به عهده دارد و در اجرای برنامه هایی مانند آموزش ها و جشنواره و نشست ها کمک می کند. ضمن اینکه مانند همه رده های بسیج تعدادی هم برنامه ابلاغی سالیانه داریم که موظف به اجرا و گزارش آن به رده های بالادستی هستیم. درخواست های مکرری هم از رده های داخلی بسیج داریم برای امور رسانه ای که بیشتر سعی می کنیم آنها را به روابط عمومی ارجاع دهیم. اما سخت ترین و پرتعدادترین مشغله ما شرکت در جلسات اداری و ستادی است که هنوز چاره ای برای آن پیدا نکرده ایم. اینها بخش زیادی و گاهی بیش از نصف زمان مفید ما برای ارتباط داشتن و خدمت بیشتر به جامعه مخاطب را سلب می کند.
و بودجه و امکانات؟
امکانات خوبی داریم چون با رفاقت و صمیمیت و روحیه بسیجی دوستانمان می توانیم هر چه در موسسات مرتبط و دفاتر رسانه ها هست و حتی دوربین و رایانه های شخصی اعضا را برای بسیج به کار بگیریم! ضمنا خودروهای دوستان هم در اختیار ماست.
یعنی حتی یک خودروی سازمانی ندارید؟
تا یکی دو ماه قبل داشتیم. اما به دلیل هزینه استهلاک بالا تحویل دادیم در طول سه سال اخیر هم نهایتا ده بار از آن استفاده کردیم. درباره بودجه هم فقط این را بگویم اعتبار مالی که دوستان ما در خانه مطبوعات فقط طی همین شش ماه در اختیار داشتند و با آن خدمت رسانی کردند حداقل چهار برابر مجموع سه سالی است که ما در بسیج رسانه داشتیم.
خانه مطبوعات هم که ردیف بودجه مصوبی ندارد. تلاش می کنند و از جاهای مختلف جذب می کنند. شما چرا این کار را نمی کنید؟
به خاطر تفاوتی که ماهیت و ماموریت و همچنین مقررات داخلی دو مجموعه دارد.
همه می دانیم که خبرنگاران از طیف های مختلف سیاسی هستند. شما با این مسئله چطور برخورد می کنید؟
تفاوت در سلایق سیاسی مخصوص خبرنگاران و اهالی رسانه نیست. همه جای بسیج همینطور است.
اما در میان خبرنگاران این ویژگی برجسته تر است
بله. اصحاب رسانه چون مرتبا تولید و انتشار محتوا دارند گرایش سیاسی خود را علنی و رسانه ای می کنند. این کار ما را سخت می کند. در واقع هم باید بتوانیم شرایط عضویت و همکاری آنها را فراهم کنیم و هم پاسخگوی مواضع سیاسی آنها باشیم. در حالی که مواضع سیاسی آنها ربطی به عضویتشان در بسیج ندارد. معمولا هم از دو طرف تحت فشار هستیم. یک دسته نیروهای ارزشی و انقلابی که از ویژگی های فضای رسانه ای اطلاع ندارند و با داشتن حسن نیت نسبت به حضور و همکاری سلایق دیگر به ما انتقاد می کنند و معمولا با تشریح شرایط و ضرورت ها قانع می شوند یک دسته هم بخشی از افراد به اصطلاح بیرون گود نشسته که با هیچ استدلالی قانع نمی شوند و کار خودشان را می کنند. یعنی در گروهها و مجامع مجازی و حقیقی علیه ما حرف می زنند. اینها یک ویژگی مشترک دارند و آن هم این است که هیچگاه کار موفق و جدی تشکیلاتی و جمعی در کارنامه خودشان ندارند. البته این را هم بگویم اینطور نیست که بسیج روی ورودی تشکل خود هیچ نظارتی نداشته باشد.
منظور من هم همین بود. از لحاظ سیاسی چه معیارهایی برای عضویت یا فعالیت در بسیج مهم است؟
معیار سیاسی تعریف شده یا دستورالعملی در این خصوص نداریم. دستورالعمل ها عمومی و دارای معیارهای حداکثری است. رهبر معظم انقلاب بارها نکات متعددی درباره اینکه چه کسانی بسیجی هستند فرموده اند و بر همین اساس ما هم قریب به اتفاق جامعه رسانه ای را بسیجی می دانیم حتی اگر ثبت نام و فرم عضویت نداشته باشند. اما استثناهایی هم هست که سعی می کنیم مراقبت کنیم. مثلا وقتی که رهبر انقلاب بحث شکل گیری آنتی تز انقلاب از قم را بیان کردند قطعا برخی از همراهان این جریان فعال در فضای رسانه ای قم هستند. کما اینکه بصورت مصداقی هم وقتی دقت می کنیم می بینیم افرادی هستند که در رسانه خودشان به اصطلاح پاس گل های متعددی به بی بی سی و اینترنشنال می دهند و مثل یک بچه بیش فعال مرتب در حال شیطنت علیه ارزشهای دینی و انقلابی هستند. یا افرادی که با استفاده از سعه صدر نظام مکرر در شبکه های اجتماعی بصورت مستقیم و غیرمستقیم تصمیمات و بیانات رهبر انقلاب را تمسخر می کنند و بعضا ارتباطشان با شبکه های نفوذ محتمل یا قطعی هست. اینها را که البته تعداد بسیار کمی هستند و امیدی به اصلاحشان نیست، با هیچ معیاری نمی توان بسیجی نامید حتی اگر سوابق رزمندگی و ایثارگری داشته باشند. ما هم قطعا نوعی مرزبندی با اینها داریم اگر چه ناگفته و نانوشته باشد.
شما چند بار از نقش آفرینی در عرصه های مورد نیاز کشور و انقلاب صحبت کردید. مثلا چه مواردی مد نظر شماست؟
بعضی از این عرصه ها دائمی و قابل پیش بینی هستند مثل همان بحث ارتقای سواد رسانه مردم و خانواده ها یا انتخابات یا مسئله آسیب های اجتماعی و بعضی هم مقطعی هستند مثل بحران سیل و زلزله و کرونا و امثال آن. خوشبختانه بافت و فضای کلی حاکم بر جامعه رسانه ای قم یک فضای نخبگانی است و روحیه انقلابی و دینی هم در آن غالب است. به این معنی که بسیاری از انتظارات نقش آفرینی در این عرصه ها را بسیجیان و جامعه رسانه ای قم بدون اینکه ما بخواهیم جلوتر از ما هستند و ما باید از آنها درس بگیریم. اما برخی عرصه ها گاهی به دلایل مختلف مورد غفلت قرار می گیرد. مانند بحث سواد رسانه در اقشار مختلف مردم. یا برخی مطالبات رهبر معظم انقلاب مثل مشارکت حداکثری در انتخابات. بالاخره قم یک شهر و استان سیاسی است و شاید در ایام انتخابات هر بخشی از جامعه رسانه ما به دنبال تلاش برای گزینه اصلح مدنظر خود برود اما کمتر کسی به فکر تولید محتوا و جهت دهی افکار عمومی برای مشارکت حداکثری باشد. این یکی از مواردی است که با عنوان بار بر زمین مانده و مغفول می توان اشاره کرد و هر میزان که تولید محتوا بشود و تلاش بشود ممکن است دیده نشود یا مشخصا به نام کسی ثبت نشود. مورد دیگر هم مسئله رونق تولید و رفع موانع بود که به سهم خودمان سعی کردیم با برگزاری تور بازدید خبرنگاران از صنایع وضعیت آنها را در رسانه ها منعکس کنیم و اتفاقا این کار هم مورد رضایت خبرنگاران بود و هم صنایع و با گذشن چند ماه هنوز هم از ما تشکر می کنند ولی ای کاش می توانستیم بیشتر برگزار کنیم. در مورد بحران ها هم وضعیت به همین شکل است. در مواردی مانند کرونا چون همه آحاد جامعه با آن درگیری مستقیم و عینی داشتند اصحاب رسانه قم خودشان قرارگاه رسانه ای تشکیل دادند و تلاش های موفقی را رقم زدند اما در همین موضوع اتفاقی که مقداری مغفول بود بحث قم هراسی و هجمه ناجوانمردانه و شدیدی بود که رسانه های غربی و غربگرا به خاستگاه انقلاب و نماد تدین و مذهب یعنی قم وارد کردند. ما سعی کردیم در این موضوع ورود کنیم که خود شما هم در این عرصه ورود موفقی داشتید. در سیل و زلزله هم وضعیت به همین شکل است هم خود دوستان رسانه ای ورود داوطلبانه و شخصی یا از طریق رسانه متبوع خود دارند و هم ما از طریق گروه جهادی یا بسیج سازندگی و هماهنگی های اداری دوستان را برای ورود تخصصی رسانه ای حمایت می کنیم.
موافقید بخش آخر درباره جشنواره ابوذر باشد؟
موافق که نیستم اما ناگزیرم بپذیرم چون با یک خبرنگار طرف هستم
چرا جشنواره ابوذر نتوانسته جایگاه شایسته ای در میان اهالی رسانه قم پیدا کند؟
- خط کش و معیار شما برای تعریف این جایگاه شایسته چیست؟
نظر اهالی رسانه
این هم از ادعاهایی است که بحث درباره آن فرصت زیادی می طلبد و من بطور مطلق آن را رد نمی کنم اما فکر می کنم اگر بخواهیم معیاری عینی برای موفقیت یا عدم موفقیت یک حرکت فرهنگی تعیین کنیم اول باید اثرگذاری آن را بسنجیم و بعد با شاخص های کمی آن را با حرکت های مشابه مقایسه کنیم. طی شش دوره برگزاری منظم و سالیانه جشنواره ابوذر در قم شاخص های کمی آن همواره در حال رشد بوده و در دوره اخیر به بالاترین آمار خود رسید. در مقایسه با سایر جشنواره های رسانه ای استان هم که دیگر هیچ حرفی نمی ماند. ما در سال ۹۹ در ادامه روند خوب و صعودی سالهای قبل برای اولین بار بدون اینکه ضوابط جشنواره در تعداد اثر ارسالی را افزایش دهیم از رکورد ۱۰۰۰ اثر دریافتی عبور کردیم و تعداد شرکت کنندگانی که اثر آنها پذیرش شد هم به حدود ۱۴۰ نفر رسید. شما ببینید در سال ۹۷ جشنواره رسانه ای معتبر دیگری در قم برگزار شد که ۱۵ نهاد و دستگاه در آن مشارکت کردند و چند برابر جشنواره ابوذر جایزه نقدی توزیع شد. در سال ۹۸ از لحاظ آماری چه اتفاقی برای آن افتاد و در سال ۹۹ هم که برگزار نشد. نکته دیگر اینکه نگاه ما این نیست که حالا یک فراخوانی تنظیم شود و اعتباری از نهادهای مختلف جذب و توزیع شود. این همان بحث مهم اثرگذاری است. جشنواره ابوذر در هر سال سعی می کند محورهای آثار خود را نسبت به موضوعات روز و مورد نیاز جامعه تنظیم کند و در آخرین مرحله هم به این نقطه رسیدیم که تلاش کنیم خبرنگاران را به تولید اثر برای موضوعات اعلامی تشویق کنیم نه اینکه آثار آرشیوی با موضوعات کلی و احیانا غیرمرتبط خود را بفرستند.
در این هدف موفق بودید؟
از حدود ۱۰۰۰ اثر دریافتی ۵۰ اثر تولیدی پس از برگزاری بازدیدها یا کارگاههای جانبی جشنواره بود. برای اولین سال خیلی خوب بود و تعجب خیلی از مسئولین را برانگیخت که در اختتامیه هم به آن اشاره کرده و درخواست ادامه این روش را داشتند. چون این آثار عمدتا در قالب گزارش هستند موجب ارتقای سطح کیفی روزنامه نگاری می شوند.
برای جشنواره هفتم در سال ۱۴۰۰ چه برنامه ای دارید؟
من نگاه بسیج رسانه در جلوبردن برنامه ها با اعتبارات حداقلی و استفاده حداکثری از ظرفیت ها را گفتم. با قبول نقص ها و تلاش برای رفع آنها ان شاءالله با قوت به همین مسیر ادامه خواهیم داد. اما مسائل دیگری هم هست. برگزاری جشنواره یکی از مواردی است که اعتبارات حداقلی جواب نمی دهد. مثلا وقتی یک نهاد عمومی که وضع اعتباری خوبی دارد جشنواره مشابهی برگزار و سه میلیون تومان جایزه می دهد دیگر شما نمی توانید حتی با استفاده از عنوان بسیج کمتر از یک میلیون تومان جایزه بدهید. یا وقتی داور معتبر و شناخته شده داخل استان می گوید همان نهاد برای داوری ۲۰ اثر دو میلیون پرداخت کرده است شما نمی توانید برای داوری ۵۰ اثر به او ۵۰۰ هزار تومان بدهید. بخاطر اینکه ما قائل به شفاف سازی بوده و اغلب اسامی داوران را هم اعلام کرده ایم و از طرف دیگر در قم همه اهالی رسانه یکدیگر را می شناسند و تعداد اساتید داور محدود است دیگر نمی توانیم سطح داوری را تغییر بدهیم. بنابراین فارغ از سایر هزینه ها فقط برای همین دو مورد یعنی داوری و جوایز نیاز به مبالغ کلانی داریم که قطعا چنین اعدادی در اعتبارات بسیج نیست. پس ناگزیر هستیم یا سراغ سایر نهادهای دولتی و عمومی برویم یا حامیان بیرونی. هر کدام از آنها هم در قبال این مشارکت مالی ضوابط و توقعات خودشان را دارند. مثلا همین دوره اخیر یک نهاد عمومی که شاید فکر کنید عدد مشارکت بالایی هم داشت حتی یک ریال نقد برای تامین جوایز و هزینه داوری به جشنواره پرداخت نکرد. با همه این توضیحات، برگزاری جشنواره ابوذر از لحاظ شکلی به صورت قبل ممکن هست ولی به صلاح نیست. یعنی به احتمال زیاد از لحاظ شکلی تغییراتی خواهد داشت و اثرگذاری بیشتر مدنظر خواهد بود. در قبال این تغییرات در جشنواره هم سعی می کنیم برنامه های دیگر مثل کارگاه های آموزشی که طبق تجربه خوب سال ۹۹ هم برای خبرنگاران واقعی جذاب تر و مطلوب تر بود و هم اثربخشی درازمدت بیشتری در ارتقای سطح خبرنگاری و روزنامه نگاری حرفه ای دارد را افزایش بدهیم.
شما از شفافیت در داوری گفتید. پس چرا جشنواره ابوذر این همه اعتراض و حاشیه همراه داشته است؟
اگر شما یک جشنواره یا حتی یک مسابقه کوچک فرهنگی برگزار کرده باشید می دانید که هیچگاه همه شرکت کنندگان از نتیجه راضی نخواهند بود. حالا بعضی به کیفیت اثر و عملکرد خود نگاه می کنند و بعضی به عملکرد داوری. درباره ابوذر هم اولا این همه اعتراض را از کجا آوردید؟ در طول سه دوره برگزاری ابوذر که زمان مسئولیت بنده اجرا شده تعداد اعتراض ها به داوری به ده مورد هم نمی رسد که هر بار به همه آنها پاسخ کامل داده شده است و البته شاید برخی هم قانع نشده باشند. از جمله یکی از دوستان حرفه ای که همواره رتبه آورده ولی فقط با رتبه اول قانع می شود. خوب ما که نمی توانیم در داوری دخالت کنیم. در همین دوره اخیر بنده شخصا نظارت کردم کلیه آثار بجز آثار ویدئویی که صاحب اثر بعضا در آن مشخص بود حتما بدون هیچگونه نشانی از تولید کننده به دست داور برسد. برای تمام قالب ها هم صورتجلسه داوری تنظیم و امضا شد و همان نتایج هم اعلام شد. اما باز هم دو سه نفر اعتراض داشتند. البته برخی از این اعتراضات هم ناشی از عدم دقت در متن فراخوان و ضوابط اعلامی بود که حل شد. مثلا می گفتند فلانی اصلا خبرنگار نیست و هیچکس او را نمی شناسد. در حالی که فعالان رسانه و اهل قلم هم می توانند اثر بفرستند یا اینکه فلان رسانه برای قم نیست در حالی که طبق ضوابط اگر صاحب اثر ساکن قم باشد کافی است و الزامی ندارد رسانه برای قم باشد. ذکر این مطلب هم ضروری است که دوستان فکر نکنند جشنواره ابوذر را سازمان بسیج رسانه برگزار می کند. جشنواره را همین خبرنگاران و مدیران رسانه قم خودشان با نظر جمعی برگزار می کنند. چه در ۵ دوره اول تا پنجم که زحمت کار را جناب آقای اشرفی کشیدند و چه در دوره ششم که زحمت بر عهده آقای رضایی بود هم دبیری، هم شورای سیاستگذاری، هم داوری و هم تیم اجرایی جشنواره اغلب از بین خبرنگاران شناخته شده قم انتخاب شد و دبیران و متولیان جشنواره نه تنها هیچ دستمزدی نگرفتند بلکه عدد قابل توجهی هم از خودشان هزینه کردند و بسیاری اوقات از اعتبار و وجهه خود هم برای پیشبرد کار استفاده کردند که بنده در برابر آنها شرمنده هستم.
و جمله پایانی شما
در پایان ضمن تبریک مجدد روز خبرنگار عرض می کنم که بسیج رسانه برای شما خبرنگاران و اهل رسانه است و سرمایه اصلی ما دغدغه مندی، احساس مسئولیت و در میدان بودن همه اهالی رسانه با همان نگاه حداکثری است. بنده اگر نتوانستم طی این سه سال از همه ظرفیت های بسیج و بسیجیان برای پیشبرد اهداف کشور و انقلاب استفاده کنم حتما ایراد از خودم بوده است و عذرخواهی می کنم و اگر مجموعه بسیج رسانه هم موفقیتی داشته حتما عنایت خدا، برکت نام و اعتبار شهدای عزیز و از اخلاص و پای کار بودن بسیجیان بوده است. از همه اصحاب رسانه اعم از خبرنگاران و مدیران رسانه، اساتید و پیشکسوتان، عکاسان خبری و مستندسازان، فعالان فضای مجازی و مطبوعات، تولید کنندگان محتوای تصویری و ... درخواست می کنم با همراهی و همکاری خودشان بسیج رسانه را یاری کنند.
