به گزارش خبرگزاری حوزه، محمد حسین وکیلی مقدم در همایش نقش روابط بین افراد در شکل گیری نکاح معاطاتی، اظهار داشت: در قانون مدنی ماده ۱۹۱ تصریح می‌کند هر عقدی نیازمند قصد انشا است، اما در مقام ابراز اصولاً می‌توان از افعال استفاده کرد و اختلاف در این است که آیا نکاح را می‌توان به صورت معاطاتی به صورت لفظی محقق کرد یا خیر؟ آنچه در باب ازدواج سفید مطرح است که البته این نوع ازدواج تعریف‌های مختلف دارد که این ازدواج را به رسمیت نمی‌شناسیم.
وی افزود: البته بر اساس مباحثی که در مورد هم خانگی در حقوق غرب بیان می‌شود، می‌توانیم هم خانه بودن و شرایطی که در رابطه طرفین شکل گرفته است را به عنوان اماره قضائی قلمداد کنیم به این فرض بگذاریم که طرفین قصد و شرایط نکاح را مد نظر داشتند این با بحث تجویز نکاح معاطاتی متفاوت است.
عضو هیئت اجرایی و هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س) با اشاره به تصمیم‌های قانون گذار در موارد خاص نکاح گفت: مداخله قانون گذار نوع بیان اراده باید در قالب خاص باشد مسلماً نگاه قانونی و شرعی مبتنی بر یک مبانی و علل توجیهی دارد.
وی ادامه داد: بخشی از این مبانی در خصوص نکاح در کلام امام راحل هم مطرح است که فرمودند نکاح شأنی دارد.
وکیلی مقدم به علل استفاده از تشریفات در انعقاد عقود اشاره کرد و گفت: در نکاح معاطاتی اگر چه اصل بر رضایی بودن عقد است، اما در مواردی خاص قانونگذار صرف تراضی برای انعقاد عقد را کافی نمی‌داند، بلکه قالب و شیوه ابراز اراده را به طریقی خاص الزامی می‌کند.
وی بیان داشت: در هر عقد استفاده از این رویکرد دارای مبانی توجیهی و مزایایی است که در مورد نکاح هم می‌توان بر این اساس الزام در استفاده از لفظ را بر مبنای ادله مبانی فراحقوقی و حقوقی تبیین کرد.
عضو هیئت اجرایی و هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س) اضافه کرد: در مبانی فرا حقوقی زمینه سازی برای ایجاد هویت جمعی می‌شود، نکاح عقدی فرهنگی، مبتنی بر ایجاد هویت جمعی است، شاید از این نظر نکاح در بین قراردادهای عقودی منحصر به فرد است، نکاح ریشه در باورها و آداب و رسوم دارد. نوع نکاح نشان دهنده آداب و رسوم و میراث فکری طرفین و هویت آنها را نشان می‌دهد.
وی تصریح کرد: در مورد نکاحی که در جهان نیز وجود دارد به بازتاب فرهنگی آن توجه شده است از این رو برای اینکه شرایط فرهنگی کشوری و نظام فکری را بفهمیم باید به موضوع نکاح توجه کنیم که هویت جمعی افراد را نشان می‌دهد و سه مؤلفه برای این وجود دارد و نکاح در کنار عباداتی مثل نماز، روزه و حج است.
وکیلی مقدم با بیان اینکه در تمام نظام‌های حقوقی نکاح جز احوال شخصیه است گفت: افراد با تابعیت‌های مختلف تابع قانون کشور متبوع هستند یعنی اگر یک ایرانی هر جای دنیا باشد احوال شخصیه آن تابع کشور ایران است و کشورهای دیگر نیز این را پذیرفته اند.
وی گفت: در سازمان‌های بین المللی تلاش‌هایی می‌کنند مبنی بر هماهنگ سازی در قواعد حقوقی تا نظام‌های حقوقی به یکدیگر نزدیک شوند نمونه موثقی نداریم که نکاح را یکسان پذیرفته باشند و دلیلی هم برای این امر وجود ندارد از این رو نکاح مانند هر مقوله عملی دچار کج کاری می‌شود مانند آداب و رسوم که باعث سختگیری ازدواج‌ها می‌شود و این انحراف‌ها را نمی‌شود با قانون حل کرد چراکه نشأت گرفته از نوع فرهنگ هاست.
عضو هیئت اجرایی و هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س) با اشاره به اینکه موضوع نکاح تماماً حقوقی نیست گفت: از این رو این موضوع مدنظر فقها بوده است که یک هویت جمعی در نکاح ایجاد شود و نکاح را بر اساس صیغه و لفظ بیان می‌کنند.
وی گفت: ما در باره نکاح احادیثی و آموزه‌هایی داریم که نکاح دارای ویژگی‌هایی است که در رأس آن پیامبر فرمودند نکاح از سنت‌های من است از این رو علت نکاح نوعی تقرب به خداوند است و بیهوده نیست که در فقه مواجهه با نکاح مانند شبه عبادت محسوب می‌شود.
وکیلی مقدم بیان داشت: تحقیق‌هایی انجام شده است که نشان می‌دهد افرادی که در جلسه نکاح شرکت می‌کنند وقتی صیغه و آداب نکاح اجرا می‌شود حالت معنویت و تقرب به خداوند ایجاد می‌شود پس نکاح را تنها با منطق صرف قراردادی نمی‌توان، بیان کرد چراکه صیغه نکاح موجب محبت بین زوج‌ها می‌شود و اثر شرعی باب شده است که در عقود دیگر چنین نگاهی وجود ندارد.
وی با اشاره به مبانی حقوقی گفت: جلوگیری از ایجاد دور با استفاده از لفظ می‌شود یعنی اضافه کردن عنصری به ایجاب و قبول یا تعیین اعتبار مبرزی خاص به این معنی است که عقد بدون مؤلفه یا بدون استفاده از شیوه تعیین شده محقق نخواهد شد. از این رو با پذیرش اعتبار نکاح معاطاتی عمل در مقام ابراز قصد باعث تحقق و انعقاد عقد شده است.
عضو هیئت اجرایی و هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س) گفت: فعل مزبور موجب اعتبار عقد خواهد شد در عین حال خود آن فعل نیز باید معتبر و از نظر فقهی و حقوقی مجاز باشد، چراکه فعلی غیرمجاز و ممنوع نمی‌تواند مبنای ایجاد رابطه حقوقی مجاز شود در نتیجه عملی شکل گرفته که همان فعل باعث اعتبار خود شده است در حالی که چنین اشکالی در مورد به کارگیری لفظ نیست.
به گفته وی، عملی برای اینکه قانونی باشد نیاز به عامل شرعی دارد یعنی نکاح شکل نمی‌گیرد مگر اینکه عمل انجام شود، اگر عمل خاصی را مبنای شکل گیری نکاح بدانید به این معنی می‌شود که نکاح بدون آن عمل شکل نمی‌گیرد و جزو ماهیت آن است عمل معاطات عمل نزدیکی است.
وکیلی مقدم خاطر نشان کرد: پرونده‌هایی داریم که زن و مرد ازدواج کردند و بعد از برگشت از تالار مرد فوت می‌کند که به زن ارث می‌رسد از این رو ایجاد نکاح همان لفظ است و نمی‌توان هیچ عملی را جزو ذات نکاح قلمداد کرد.
وی با بیان اینکه نکاح مهمترین عقدی است که افراد در طول حیات خود منعقد می‌کنند گفت: نکاح باعث ایجاد نسب و محرمیت می‌شود و حتی در فقه شیعه که قدرت نظریه فقها در اوج است به نظریه نکاح می رسند توجه به احتیاط و نسب اهمیت پیدا می‌کند حتماً باید از نظر حقوقی در مورد شکل گیری نکاح معیار منجز به کار رود.
عضو هیئت اجرایی و هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه (س) گفت: ۹۹ درصد پرونده‌ها برای اعلام وقوع نکاح از سوی بانوان است و در همه این موارد زوج هم منکر است زوج را الزام به ثبت نکاح کرده است که مواردی داریم که زوجه نمی‌تواند اثبات وقوع نکاح کند و این امر باعث ایجاد و افزایش میزان اختلافاتی شده و از نظر فقهی و حقوقی دچار مشکل است.
وی با تاکید بر اینکه سند نکاح یک سند رسمی لازم الاجراست گفت: زن می‌تواند برای اجرای تعهدات به اداره ثبت مراجعه کند و از مزایای دیگر استفاده کند.
وکیلی مقدم افزود: در نکاح معاطاتی، نکاح با این اهمیت به عقدی تبدیل شده است که راحت اثبات نمی‌شود و بسیار سخت است در نکاح باید به سمت به کارگیری معیار دقیق رفت که لفظ بهترین است.
۳۱۳/۶۱
