نهج زندگی | بهترین و زیباترین نوعِ حیا

خبرگزاری حوزه | امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه، حارث همدانی را اینگونه مورد خطاب قرار می دهند:

«وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یُعْمَلُ بِهِ فِی السِّرِّ وَ یُسْتَحَی مِنْهُ فِی الْعَلَانِیَةِ.» ۱

از هر کاری که در نهان انجام می شود و در ظاهر شرم آور است حذر کن.

شرح:

یکی از آموزه های مهمی که به عنوان «خُلق اسلام» معرفی شده است، «حیا» است.

«إنّ لِکُلِّ دِینٍ خُلُقا، و إنّ خُلُقَ الإسلامِ الحیاءُ.» ۲

هر دینی را خُلق و خویی است، خوی اسلام شرم است.

در روایت قابل تأمل دیگری از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم این طور آمده است که:

«اَلْإِسْلاَمُ عُرْیَانٌ فَلِبَاسُهُ اَلْحَیَاءُ.» ۳

اسلام، عریان است، پس لباس آن، حیا است.

بنابراین یک مسلمان نمی تواند نسبت به این خوی مهم اسلامی بی توجه باشد؛ چرا که در این صورت، ملبّس و مزیّن به لباس اسلام نخواهد بود.

آنچه که بحث حیا را شیرین تر می کند، روایاتی است که بهترین و زیباترین نوع حیا را معرفی می کنند. طبق این روایات، اگرچه بهترین نوعِ حیا، حیا داشتن نسبت به خداوند متعال است، آنچنان که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

«أَفْضَلُ اَلْحَیَاءِ اِسْتِحْیَاؤُکَ مِنَ اَللَّهِ.» ۴

برترین حیا، حیا کردن از خداست.

چرا که انسانی که در حضور یک کودک مرتکب گناه نمی شود، چگونه می تواند حضور خداوند را نادیده گرفته، بی حیایی کند و آن گناه را مرتکب شود؟

اما زیباترین حیا، حیا داشتن نسبت به خودمان است. امام علی علیه السلام در این باره می فرمایند:

«أَحْسَنُ اَلْحَیَاءِ اِسْتِحْیَاؤُکَ مِنْ نَفْسِکَ.» ۵

زیباترین حیا، حیای تو از خویشتن است.

با توجه به این کلام نورانی حضرت امیر علیه السلام، قدر و منزلت انسانی تا به حدی است که سزاوار است انسان به هنگام خطاها و لغزش ها، حقیقت و جایگاه خویش در عالم را به یاد آورد؛ چرا که شاید همین امر، شرم و حیای او را نسبت به خویشتن برانگیخته و او را نسبت به حقیت و جایگاهش هشیارتر نموده و به تبع، بهترین نوع حیا که حیا داشتن نسبت به خداوند متعال است نیز نصیبت او گردد.

و شاید جمله «از خودت خجالت بکش.» که در میان ما رایج است، برگرفته از همین معنا باشد.

پی نوشت ها:

۱. نهج البلاغه، نامه ۶۹.

۲. رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم/ روضةالواعظین، ج ۲، ص ۴۶۰.

۳. وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۸۴.

۴. عیون الحکم، ج ۱، ص ۱۱۲.

۵. غررالحکم، ج ۱، ص ۲۰۰.

تهیه شده در سرویس علمی-فرهنگی خبرگزاری حوزه