به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجتالاسلام امیرحسین احمدنیا، معاون اجرایی مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان، در نشست علمی گفتوگوهای پیرامون مشهدالرضا به سمت عدالت که در منزل مرحوم حیدر رحیمپور ازغدی برگزار شد، به تبیین تغییر جایگاه و کارکردهای مساجد در دوره معاصر پرداخت و نقش محوری مسجد در حکمرانی دینی و تمدن اسلامی را تشریح کرد.
نقطه آغاز حکومت اسلامی، تأسیس مسجد بود
حجتالاسلام احمدنیا با اشاره به نخستین اقدام پیامبر اکرم (ص) پس از هجرت، گفت: اولین ابتکار نبی مکرم اسلام پس از ورود به مدینه، تأسیس مسجد بود. بنای مسجد نهتنها یک اقدام عبادی بلکه تأسیس یک نهاد حکمرانی جامع بود؛ این سنت اصیل اسلامی، در همه شهرها و روستاهای اسلامی، محلی چندمنظوره برای اداره جامعه و امور مسلمین بوده است.
وی تأکید کرد: پیامبر اکرم (ص) همه شئونات حکومت خود را از مسجد اداره میکرد و مسجد، پایگاه اداره دین و جامعه بود.
معاون اجرایی مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان افزود: در دوران خلفای سهگانه، برای نخستینبار، بخشی از کارکردهای مسجد از آن جدا شد. آموزش، قضاوت و حتی امور نظامی به خارج از مسجد منتقل شد؛ اما با روی کار آمدن امیرالمؤمنین علی علیهالسلام، همه امور مجدداً به مسجد بازگشت.
وی خاطرنشان کرد: مسجد کوفه در دوران امام علی (ع)، مرکز حکمرانی، قضاوت، آموزش و حتی آموزش نظامی بود. امام علی (ع)، دارالحکومه را به مسجد بازگرداند؛ هرچند جامعه گسترش یافته و نهادهای متعدد شکل گرفته بودند.
در تمدن آینده مسجد، کانون حکمرانی خواهد بود
حجتالاسلام احمدنیا با اشاره به روایات معتبر از امام باقر و امام صادق (علیهماالسلام) درباره حکمرانی حضرت ولیعصر (عج)، اظهار داشت: مطابق این روایات، حضرت حجت (عج) مسجدی در پشت مسجد کوفه خواهند ساخت که آنقدر وسعت دارد که خانههای مردم کوفه تا نهر کربلا را شامل میشود. در آن مسجد، همه ارکان حکومت دینی از جمله دارالملک، بیتالمال و مجلس حکم قرار دارند.
وی گفت: این روایات نشان میدهد که در عصر ظهور نیز، حکمرانی اسلامی در مسجد متمرکز خواهد شد.
انقلاب برای اداره مساجد بود
وی با تأکید بر نگاه ویژه امام خمینی (ره) به کارکردهای مساجد، افزود: امام خمینی (ره) در ابتدای انقلاب اسلامی تأکید میکردند که انقلاب برای اداره مسجد بوده است، نه اینکه با پیروزی انقلاب، مأموریت مساجد پایان یابد.
حجتالاسلام احمدنیا ادامه داد: اگر به صحیفه امام مراجعه کنید، خواهید دید که امام خمینی (ره) در دیدار با ائمه جماعات، گاه با ادبیاتی شبیه خطاب به حکمرانان جامعه سخن میگویند و از آنان انتظاراتی همچون فرماندار و شهردار دارند.
وی با اشاره به دوران دفاع مقدس و شکلگیری نهادهای مردمی چون بسیج، خاطرنشان کرد: فناوری حضرت امام در انقلاب، مردمیسازی نهادهای حکمرانی بود. امام ارتش مردمی، بسیج، کمیته انقلاب اسلامی و نهادهایی مردمی را جایگزین ساختارهای دولتی کرد و مسجد را پایگاه این حرکت قرار داد.
مسجد، پایگاه تمدنسازی است
معاون مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان با بیان اینکه مقام معظم رهبری نیز همین نگاه را ادامه دادهاند، گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی تصریح میکنند که مسجد میتواند پایگاه همه امور نیک، خودسازی، انسانسازی، آبادسازی دنیا، تمدنسازی و حل مسائل اجتماعی باشد.
وی با معرفی کتاب «مسجد؛ هسته مقاومت» که مجموعه بیانات رهبر انقلاب درباره جایگاه مسجد است، افزود: در این کتاب، بیانات رهبر انقلاب بهعنوان متن اصلی و فرمایشات امام خمینی (ره) بهعنوان حاشیهها آمده است و میتوان نگاه حکمرانی دینی به مسجد را از آن استخراج کرد.
دین، برنامه تمدن است؛ مسجد، پایگاه تمدن اسلامی
حجتالاسلام احمدنیا تأکید کرد: رابطه دین و تمدن بهروشنی مشخص است؛ دین، برنامه تمدن است. پایگاه اجرای این برنامه نیز مسجد است؛ ساخت حسینیهها و فاطمیهها در عین قداست، از سوی مردم و متشرعه صورت گرفته اما دستور مستقیم ساخت مسجد از سوی خداوند بوده است.
وی افزود: امروز نیز باید با نگاه تمدنی به مسجد بنگریم و کارکردهای حکمرانی آن را احیا کنیم تا بتوانیم در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی گام برداریم.
حجتالاسلام احمدنیا با تأکید بر لزوم بازتعریف کارکرد مساجد در دوره معاصر، گفت: امروز در نظام حکمرانی نوین و در مسیر تحقق تمدن اسلامی، باید از نگاه سنتی به مسجد عبور کرده و بهسمت الگویی حرکت کنیم که مسجد را به عنوان یکی از ستونهای اصلی حکمرانی دینی در جامعه مطرح میکند.
مسجد؛ کانون تربیت، فرهنگ و عدالت اجتماعی
وی با بیان اینکه نقش مساجد در گذشته بیشتر محدود به عبادتهای فردی و مراسمهای مذهبی بود، اظهار کرد: امروزه مساجد میتوانند به پایگاهی برای تحقق عدالت اجتماعی، تربیت نیروی انسانی تراز انقلاب اسلامی و شبکهسازی نهادهای فرهنگی، تربیتی، اجتماعی و حتی اقتصادی در تراز گفتمان اسلام ناب تبدیل شوند.
معاون مرکز رسیدگی به امور مساجد خراسان تصریح کرد: اگرچه هنوز برپایی نماز جماعت، برنامههای عبادی و آیینی از ضروریات نقش مساجد است، اما در دورهای قرار داریم که دیگر نمیتوان تنها با این کارکردهای سنتی، نقشآفرینی جدی در جامعه داشت.
وی تأکید کرد: ما نیازمند بازتعریف جایگاه مسجد هستیم؛ مساجد باید به جایگاه واقعی خود به عنوان پایگاه حکمرانی اجتماعی و تمدنی بازگردند.
احمدنیا با اشاره به اینکه در حکمرانی اسلامی، مسجد نه یک نهاد صرفاً عبادی، بلکه قرارگاه حکمرانی مردمی است، ادامه داد: در الگوی تمدنی اسلام، مسجد محل تصمیمسازی، مشارکت مردمی، تربیت اجتماعی و حل مسائل محلی است؛ از این رو باید نگاه خود را به کارکرد مسجد متحول کنیم.
وی با اشاره به اینکه در اسناد بالادستی نظام اسلامی نیز به نقش تمدنی و حکمرانی مسجد توجه شده است، خاطر نشان کرد: رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم و نیز در بیانات مختلف خود بر مسجد به عنوان کانون تحول اجتماعی، تربیت نیروی انقلابی، تقویت معنویت و اخلاق در جامعه و مقابله با چالشهای فرهنگی تأکید کردهاند.
مسجد، هسته مقاومت در برابر جنگ شناختی دشمن
مدیر شبکهسازی مسجد محور با اشاره به تهدیدهای فرهنگی و جنگ نرم دشمن، افزود: در دوره جنگ شناختی، مسجد میتواند قرارگاه مقابله با تهدیدات نرم و جنگ روانی دشمن باشد؛ همانگونه که در دوران دفاع مقدس، مسجد پایگاه فرهنگی و معنوی مقاومت بود، امروز نیز میتواند با تقویت بینش اجتماعی، نقشآفرینی مؤثری داشته باشد.
وی با بیان اینکه باید ارتباط منسجم و هوشمندانهای بین مساجد و نهادهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی برقرار شود، تصریح کرد: در حکمرانی اسلامی، مساجد میتوانند به مراکز هدایتگر و پیشران شبکههای تحول اجتماعی تبدیل شوند، اما این امر نیازمند یک طراحی شبکهای و نظاممند است.
تربیت امامان جماعت تراز انقلاب، کلید تحول مسجدمحور
حجت الاسلام احمدنیا تربیت امامان جماعت در تراز انقلاب اسلامی را یکی از ارکان تحول در حکمرانی مسجدی دانست و گفت: امام جماعت، صرفاً یک فرد روحانی برای اقامه نماز نیست، بلکه رهبر محلی، مصلح اجتماعی، هدایتگر فرهنگی و محور شبکهسازی مردمی است. اگر بتوانیم امامانی را تربیت کنیم که این نقشها را ایفا کنند، شاهد تحول در کارکرد مساجد خواهیم بود.
وی با تأکید بر اینکه حوزههای علمیه باید پرچمدار این تحول باشند، خاطرنشان کرد: نهاد حوزه و روحانیت در امتداد سنت پیامبر و ائمه اطهار (علیهمالسلام) باید پرچمدار بازگشت مساجد به نقش تمدنی و حکمرانی خود باشد؛ اگر حوزه، امامان جماعت و نهاد روحانیت به میدان بیایند، مساجد میتوانند به پایگاههای تمدنساز اسلامی تبدیل شوند.
در پایان این نشست، جمعی از فعالان فرهنگی و اساتید حوزه و دانشگاه، سؤالات و دیدگاههای خود را در قالب بخش پرسش و پاسخ، پیرامون مباحث مطرحشده ارائه کردند.
نظر شما