به گزارش خبرگزاری حوزه، امام محمد تقی (علیهالسلام) مشهور به جوادالائمه، در سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه متولد شدند. ایشان فرزند امام رضا (ع) و در سن ۸ سالگی به امامت رسیدند. دوران امامت امام جواد (ع) ۱۷ سال طول کشید و در سن ۲۵ سالگی به دستور معتصم عباسی در سال ۲۲۰ هجری قمری به شهادت رسیدند.
به مناسبت ایام شهادت این امام بزرگوار با یکی از اساتید حوزه و پژوهشگران تاریخ اسلام به گفتگو نشسته ایم.
در ذیل مشروح گفتگوی ما با حجت الاسلام والمسلمین سروری آمده است.
حوزه/ با تسلیت ایام شهادت امام جواد(ع)، برخی از ویژگی های شخصیتی این امام بزرگوار را بیان کنید.
سیره و سبک زندگانی امام جواد(علیه السلام) به عنوان جوان ترین امام معصوم، بهترین الگو برای همه مردم به ویژه نسل جوان است برای رسیدن قله سعادت دنیا و آخرت .برای نمونه
در زمان حکومت بنی عباس چه در زمان مأمون وچه در زمان معتصم تلاش فراوانی کردند که شخصیت علمی و دینی امام جواد (علیه السلام) را به نوعی تخریب کنند اما حضرت در طول ۱۷ سال امامت خویش چون خورشیدی عالم تاب هدایت ورهبری مردم را مدیریت کردند. ایشان در همان دوران نوجوانی در بسیاری از مناظره ها که با دشمنان متعصب و برخی از ناآگاهان به مقام امامت داشته و به دشوارترین مسائل فقهی و علمی پاسخ داده و پیچیده ترین معادلات علم و حکمت را حل می کردند.
امام جواد(ع) با وجود سن و سال جوانی خود و علیرغم بحران ها و تلاطم هایی که در جامعه آن زمان وجود داشت اما با درایت و مدیریت مطلوب اجتماعی توانستند باعث وحدت و انسجام بیش از پیش شیعه در مقابل دشمنان شوند.
حوزه/ چه بخش هایی از زندگی امام جواد(ع) در دوران انقلاب اسلامی مورد توجه قرار گرفت؟
در دوران اوایل انقلاب با تاسی از امام جواد علیه السلام عمده مدیران و فرماندهان موفق کشور را نسل جوان تشکیل می دادند که با درایت و هوش و شجاعت خود امور را به وجه مناسبی پیش می بردند و انقلاب را تحت هدایت امام راحل از مشکلات عبور می دادند.
بنا براین امروز نیز بُعد الگوپذیری از امام تقی(ع) از این حیث مهم و کلیدی است که جوانان ما به تاسی از ایشان ضمن پرهیز از حالت خمودگی، رکود و نااُمیدی بدانند که با نشاط جوانی در پرتو توکل بر خدای متعال و اعتماد به توانایی های خود می توانند بسیاری از به ظاهر ناممکن ها را ممکن سازند.نمونه آن فعالیت های جوانان کشور در عرصه های مختلف علمی و اخترعاتی وفعالیت چشمگیر در موسسات دانش بنیان است.
امام جواد (علیه السلام) در یک بیان نورانی به تبیین ارکان انقلاب و ایجاد جهانی آرمانی عاری از ظلم است اشاره می کنند که می توان گفت : کانون های فرهنگی هنری مساجد، فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خود در جبهه عدالت در سطح ملی و بین المللی باید بر این محور قرار بدهند.
نکته اول اینکه: خنثی نبودن در برابر دشمن و جبهه باطل ، و دفاع تمام قد از جبهه حق و مجهز بودن در مقابل آنها از هر جهت باید سرلوحه کار همه ی مسلمانان قرار بگیرد.
امام جواد (علیه السلام)، مبارزه فرهنگی و علمی با کسانی که قصد پوشاندن حق و حقیقت را دارند، آنان که مهر باطل بر صداقت زده اند و حق کشی می کنند، منع کنندگان ترویج سبک زندگی اخلاقی، آنان که ارتکاب به گناه را افتخار می دانند و فساد را در جامعه گسترش می دهند را مورد تاکید قرار می دهند.
حوزه/ از جمله توصیه های فرهنگی امام جواد(ع) به نسل امروز کدام مورد را می توانید ذکر کنید؟
بنا به فرمایش امام جواد (ع) اهالی مسجد باید حامی تقواپیشگان، چراغ راه گمشدگان از مسیر الهی، تقویت کننده جبهه حق، تلاش برای کسادی بازار منکران، دفاع از مظلوم، سیرکننده گرسنگان، غمخوار بی پناهان و حافظ حقوق اهل تقوا بودن.
نکته دوم: نخبه پروری وپرورش شاگردان قوی از سیره ی عملی امام جواد علیه السلام بود. تاسیس مدرسه و تربیت شاگرد ونخبه پروری در دایره وسیع هرچند در دوره امامت امام باقر وامام صادق علیهما السلام شکل گرفته بود ولی در دوره امامت امام جواد علیه السلام به دلیل فشار سیاسی سنگین خلفای عباسی نتوانست درآن وسعت ادامه پیداکند ولی درهمان دایره بسیار محدود امام اقدام به تربیت شاگردان بسیار برجسته وتاثیر گذار نمودند. شیخ طوسی نام ۱۱۳ نفر از اصحاب و راویان آن حضرت را نوشته است که در میان آنان افراد زبده و سرشناسی به چشم می خورد از قبیل: احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی که از اصحاب اجماع است و همگان به فقاهت او اعتراف کرده مرسلاتش را پذیرفته اند.
احمد بن اسحاق قمی که قبر مبارکش در سرپل ذهاب می باشد او از اصحاب امام جواد و امام هادی و همچنین وکیل امام عسکری علیهم السلام در قم بودند و از کسانی است که امام زمان(عج) را در کودکی دیده است ایشان به نمایندگی از سوی مردم به خدمت ائمه می رسیدند و احکام و دستورها را از امامان می گرفت و به مردم ابلاغ می کرد.
ذکریا بن آدم قمی که حضرت جواد علیه السلام برای او دعا کرد و او را در زمره یاران حق شناس و باوفای خویش بشمار آورد. و علی بن مهزیار اهوازی که از وکلای خاص امام بود و آن حضرت برای او دعا کرد و از او به عنوان چهره ای بی نظیر یاد نمود. و محمد بن اسماعیل بن بزیع. وی هرچند از وزرای دربار عباسی بود ولی همچون علی بن یقطین سنگردار و پناهگاه استواری برای شیعیان و مورد اعتماد آنان بود و محضر امام کاظم، امام رضا و امام جواد علیهم السلام را درک کردبنا براین شخصیت های بزرگی مانند: علی بن مهزیار، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، زکریا بن آدم، محمد بن اسماعیل بن بزیع، حسین بن سعید اهوازی، احمد بن محمد بن خالد برقی بودند که هر کدام در صحنه علمی و فقهی، وزنه به شمار می رفتند و حتی برخی تألیفات متعددی داشتند.که همه تربیت یافته های مکتب امام جواد علیه السلام بودند.
نکته سوم: شرکت در مناظره با سلاح علم وآگاهی امروز یک ضرورت است، یکی از مواضع سنجیده امام جواد حضور در مناظره ها بوده است که توسط مأمون شکل می گرفته است و امام علیه السلام از فرصت به دست آمده استفاده لازم درتثبیت امامت خویش می نمودند ازهمین رو درتاریخ گزارش شده است: مأمون از طوس به بغداد آمد، نامه ای برای حضرت جواد علیه السلام فرستاد و امام را به بغداد دعوت کرد. البته این دعوت نیز مثل دعوت امام رضا به طوس، دعوت ظاهری و در واقع سفر اجباری بود. حضرت پذیرفت و بعد از چند روز که وارد بغداد شد، مأمون او را به کاخ خود دعوت کرد و پیشنهاد تزویج دختر خود ام الفضل را به ایشان کرد. امام در برابر پیشنهاد او سکوت کرد. مأمون این سکوت را نشانه رضایت حضرت شمرد و تصمیم گرفت مقدمات این امر را فراهم سازد. او در نظر داشت مجلس جشنی تشکیل دهد، ولی انتشار این خبر در بین بنی عباس انفجاری به وجود آورد: بنی عباس اجتماع کردند و با لحن اعتراض آمیزی به مأمون گفتند: این چه برنامه ای است؟ اکنون که علی بن موسی از دنیا رفته و خلافت به عباسیان رسیده باز می خواهی خلافت را به آل علی برگردانی؟! بدان که ما نخواهیم گذاشت این کار صورت بگیرد، آیا عداوتهای چند ساله بین ما را فراموش کرده ای؟!
مأمون پرسید: نظر شما چیست؟ گفتند: این جوان خردسال است و از علم و دانش بهره ای ندارد. مأمون گفت: شما این خاندان را نمی شناسید، کوچک و بزرگ اینها بهره عظیمی ازعلم و دانش دارند و چنانچه سخن من مورد قبول شما نیست او را بیازمایید و مرد دانشمندی را که خود قبول دارید بیاورید تا با این جوان بحث کند و صدق گفتار من روشن گردند.
عباسیان از میان دانشمندان، یحیی ابن اکثم را (به دلیل شهرت علمی وی) انتخاب کردند و مأمون جلسه ای برای سنجش میزان علم و آگاهی امام جواد ترتیب داد، درآن مجلس یحیی روبه مأمون کرد و گفت: اجازه می دهی سؤالی از این جوان بنمایم؟ مأمون گفت: از خود او اجازه بگیر.
یحیی از امام جواد(ععلیه السلام) اجازه گرفت. امام فرمود: هر چه می خواهی بپرس. یحیی گفت: درباره شخصی که مُحْرِم بوده و در آن حال حیوانی را شکار کرده است چه می گویید؟ یکی از اعمالی که برای اشخاص در حال احرام، در جریان اعمال حج یا عمره حرام است شکار کردن است. در میان احکام فقهی، احکام حج، پیچیدگی خاصی دارد، ازینرو افرادی مثل یحیی بن اکثم، از میان مسائل مختلف، احکام حج را مطرح می کردند تا به پندار خود، امام را در بن بست علمی قرار دهند!
امام جواد (ع) فرمود: آیا این شخص، شکار را در حِلّ (خارج از محدوده حرم) کشته است یا در حرم؟ عالم به حکم حرمت شکار در حال احرام بوده یا جاهل؟ عمدا کشته یا بخطا؟ آزاد بوده یا برده؟ برای اوّلین بار چنین کاری کرده یا برای چندمین بار؟ شکار او از پرندگان بوده یا غیر پرنده؟ از حیوانات کوچک بوده یا بزرگ؟ باز هم از انجام چنین کاری اِبا ندارد یا از کرده خود پشیمان است؟ در شب شکار کرده یا در روز؟ در احرام عمره بوده یا احرام حج؟!
یحیی بن اکثم از این همه فروع که امام برای این مسئله مطرح نمود، متحیّر شد و آثار ناتوانی در چهره اش آشکار گردید و زبانش به لُکنت افتاد، به طوری که حضّار مجلس ناتوانی او را در مقابل آن حضرت نیک دریافتند.
در پی آن مأمون به بستگان و افراد خاندان خود نظر انداخت و گفت: آیا اکنون آنچه را که نمی پذیرفتید دانستید؟!
حکم کلی شکار برای فرد مُحْرِم: آن گاه پس از مذاکراتی که در مجلس صورت گرفت، مردم پراکنده گشتند و جز نزدیکان خلیفه، کسی در مجلس نماند. مأمون رو به امام جواد(ع) کرد و گفت: قربانت گردم خوب است احکام هر یک از فروعی را که در مورد کشتن صید در حال احرام مطرح کردید، بیان کنید تا استفاده کنیم.
امام جواد(ع) فرمود: بلی، اگر شخص مُحرم در حِلّ (خارج از حرم) شکار کند و شکار از پرندگان بزرگ باشد، کفّاره اش یک گوسفند و اگر در حرم بکشد کفّاره اش دو برابر است؛ اگر جوجه پرنده ای را در بیرون حرم بکشد کفّاره اش یک برّه است که تازه از شیر گرفته شده باشد، و اگر آن را در حرم بکشد هم برّه و هم قیمت آن جوجه را باید بدهد؛ و اگر شکار از حیوانات وحشی باشد، چنانچه گورخر باشد کفّاره اش یک گاو است و اگر شترمرغ باشد کفّاره اش یک شتر است و اگر آهو باشد کفّاره آن یک گوسفند است و اگر هر یک از اینها را در حرم بکشد کفّاره اش دو برابر می شود.
اگر شخص مُحرم کاری بکند که قربانی بر او واجب شود، اگر در احرام حج باشد باید قربانی را در منی ذبح کند و اگر در احرام عمره باشد باید آن را در مکه قربانی کند. کفّاره شکار برای عالم و جاهل به حکم، یکسان است؛ ولی در صورت عمد، (علاوه بر وجوب کفّاره) گناه نیز کرده است، اما در صورت خطا، گناه از او برداشته شده است.
کفّاره شخص آزاد بر عهده خود اوست و کفّاره برده به عهده صاحب او است و بر صغیر کفّاره نیست، ولی بر کبیر واجب است و عذاب آخرت از کسی که از کرده اش پشیمان است برداشته، اما آن که پشیمان نیست، کیفر خواهد شد.
نکته چهارم: پرهیز از از به کار گرفتن انسان های غیر متخصص درمسائل مدیریتی ، امام جواد علیه السلام فرمود : مَنْ عَمِلَ عَلی غَیْرِ عِلْمٍ ما یُفْسِدُ اَکْثَرَ مِمّا یُصْلِحْ. هـر کس بـدون آگاهی کـار کـند، بیش از آنکه درست کند، خراب می کند. یک قاعده بسیار مهم، علم گرایی ومدیریت علمی است .امام جواد می فرمایند: هر شخص یا تشکیلاتی ، هر ملت یا دولتی که بدون علم وبه روش غیر علمی یک عملی را ولو عمل درست ومفید ولازمی هم باشد
به روش غیر علمی انجام بدهد مَنْ عَمِلَ عَلی غَیْرِ عِلْمٍ بر اساس غیر علم عمل کند علمی عمل نکند تخصصی وآگاهانه ، برنامه ریزی شده وهدفمند عمل نکند ما یُفْسِدُ اَکْثَرَ مِمّا یُصْلِحْ بار تخریب وخرابکاریش وصدماتی که انجام می دهد بیشتر از خدمت اوست.می خواهد اصلاح کند افساد می کند.این یک اصل از آموزهای مهم امام جواد هست که در مسائل شخصی ملی بین لملی مطرح است.
نکته پنجم: امام جوادعلیه السلام می فرمایند: هر انسانی با داشتن سه ویژگی پسندیده می تواند به مقام خشنودی ورضای پروردگار مهربان عالم برسد؛ اول اینکه زیاد طلب آمرزش واستغفار داشته باشد ، دوم این که نرمخو و اهل مدارا با مردم باشد و سوم آن که زیاد صدقه بدهد.
انتهای پیام
نظر شما