به گزارش خبرگزاری حوزه، أمیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در نهج البلاغه نکاتی درباره «اهمیت کسب علم و حکمت» بیان می کنند که تقدیم شما فرهیختگان می شود:
حکمت ۸۰:
« الْحِکْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَخُذِ الْحِکْمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ.»
ترجمه:
حکمت گمشده مؤمن است، پس حکمت را فراگیر گر چه از اهل نفاق باشد.
شرح:
دانش گمشده مؤمن است:
آنچه در این کلام گهربار آمده است شبیه چیزی است که در کلام قبل آمد; اما به تعبیر و به شکل دیگر. امام(علیه السلام) برای این که نامحدود بودن منبع علم را روشن سازد تشبیه زیبایی کرده می فرماید: «علم و دانش گمشده مؤمن است، بنابراین دانش را بگیر، هرچند از اهل نفاق باشد»; (الْحِکْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ، فَخُذِ الْحِکْمَةَ وَلَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ).
روشن است هرگاه انسان گمشده پرارزشی داشته باشد دائماً به دنبال آن می گردد و آن را نزد هرکس ببیند از او می گیرد; خواه آن شخص مؤمن باشد یا کافر، منافق باشد یا مشرک، نیکوکار باشد یا بدکار. این سخن در واقع نشان می دهد که صاحبان اصلی علم و دانش افراد باایمان اند و منافقان و فاسدان غاصبانه از آن استفاده می کنند و چه بسا آن را وسیله ای برای رسیدن به اهداف سوء خود قرار می دهند، بنابراین، صاحب حقیقی آن که مؤمنان اند هر جا که آن را بیابند به آن سزاوارترند.
شبیه چیزی که به صورت گسترده تر در قرآن مجید آمده است; در سوره «اعراف»، آیه ۳۲ می خوانیم: «(قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللّهِ الَّتی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَالطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذینَ آمَنُوا فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا خالِصَةً یَوْمَ الْقِیامَةِ کَذلِکَ نُفَصِّلُ الاْیاتِ لِقَوْم یَعْلَمُونَ); بگو چه کسی زینت های الهی را که برای بندگان خود آفریده و (همچنین) روزی های پاکیزه را حرام کرده است. بگو اینها در زندگی دنیا از آن کسانی است که ایمان آورده اند (هرچند دیگران نیز از آن استفاده می کنند ولی) در قیامت خالص برای مؤمنان خواهد بود. این گونه آیات خود را برای کسانی که آگاهند شرح می دهیم».
گرچه آیه ناظر به مواهب مادی است; ولی مواهب معنوی را به طور مسلم شامل می شود. در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید آمده است که روزی «حجاج» خطبه خواند و در ضمن آن گفت: «إنَّ اللّهَ أمَرَنا بِطَلَبِ الاْخِرَةِ وَکَفانا مَؤنَةَ الدُّنْیا فَلْیَتَنا کُفینا مَؤنَةُ الاْخِرَةِ وَأُمرْنا بِطَلَبِ الدُّنْیا; خداوند ما را به طلب آخرت دستور داده و روزی دنیوی ما را ضمانت کرده. ای کاش آخرت را برای ما تضمین می کرد و ما مأمور به طلب دنیا بودیم». حسن بصری این سخن را شنید و گفت: «هذهِ ضالَّةُ الْمؤمِنْ خَرَجَتْ مِنْ قَلْبِ الْمُنافِقِ; این همان گمشده مؤمن است که از قلب منافقی خارج شده است»(۱). (۲)
پی نوشت:
(۱). شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۱۸، ص ۲۲۹.
(۲). سند گفتار حکیمانه: در کتاب مصادر نهج البلاغه آمده است از جمله کسانی که قبل از سیّد رضی این سخن حکمت آمیز را در کتاب های خود نقل کرده اند، ابن قتیبه در عیون الاخبار و ابو علی قالی در امالی و ابن عبد ربه در عقد الفرید و مسعودی در مروج الذهب است. بعضی از راویان حدیث آن را به این صورت نقل کرده اند: «الْحِکْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤمِنِ فَلْیَطْلُبَها وَلَوْ فی أیْدی أهْلِ الشِّرْکِ» و بعضی: «وَلَوْ فی أیْدی أهْلِ الشَّرِ» که مضمون همه با یکدیگر نزدیک است». (مصادر نهج البلاغه، ج ۴، ص ۶۷). در کتاب تمام نهج البلاغه نیز این گفتار حکمت آمیز در ضمن اندرزهایی که امام به فرزندش «محمد بن حنفیه» فرمود آمده است. (تمام نهج البلاغه، ص ۶۹۹).
منبع: کتاب پیام امام امیر المومنین (علیه السلام)، شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه
نظر شما