حسن وزیرزاده، مستندساز در گفتوگو با خبرگزاری حوزه گفت: واقعه عاشورا تنها یک رویداد تاریخی نیست، بلکه زنجیرهای از مفاهیم انسانی و ارزشهای ماندگار است که در طول تاریخ تکرار شدهاند. وقتی به رویدادهای مختلف جهان نگاه میکنیم، ردپای مبارزه حق علیه باطل را در اشکال مختلف میبینیم، اما هیچکدام به عظمت و عمق عاشورا نرسیدهاند. این واقعه به تنهایی شامل تمام ابعاد وجودی انسان میشود؛ از فداکاری و ایثار گرفته تا حقیقتجویی و مقاومت در برابر ظلم.
وی با اشاره به جریانهای مقاومت معاصر ادامه داد: امروز وقتی به مبارزات مردمی در نقاط مختلف جهان نگاه میکنیم، میتوانیم نشانههایی از روحیه عاشورایی را ببینیم. در فلسطین، یمن و دیگر نقاط جهان که مردم در برابر ظلم میایستند، همان ارزشهایی تجلی پیدا میکند که در صحرای کربلا ظهور کرد. البته باید توجه داشت که این مقایسه به معنای یکسان دانستن این رویدادها نیست، بلکه اشاره به اشتراکات ارزشی و انسانی آنهاست.
وزیرزاده با نگاهی انتقادی به تولیدات موجود گفت: متأسفانه بسیاری از آثاری که درباره عاشورا تولید میشوند، نتوانستهاند عمق این واقعه را منتقل کنند. بخشی از این مشکل به عدم شناخت کافی سازندگان از فلسفه عاشورا برمیگردد. ما نیازمند پژوهشهای عمیقتر و نگاههای تحلیلیتری هستیم. مستندساز عاشورایی باید هم تاریخدان باشد، هم جامعهشناس و هم فیلسوف تا بتواند ابعاد مختلف این واقعه را به درستی بازنمایی کند.
این مستندساز با اشاره به نمونههای عینی توضیح میدهد: در سالهای اخیر شاهد تولید انبوهی از مستندهای مربوط به اربعین بودهایم که متأسفانه بسیاری از آنها صرفاً به ثبت تصاویر سطحی از راهپیمایی بسنده کردهاند. در حالی که این آیین باشکوه، ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، عرفانی و حتی اقتصادی دارد که کمتر مورد توجه قرار گرفتهاست. یک مستندساز حرفهای باید بتواند لایههای پنهان این رویداد عظیم را کشف و به تصویر بکشد.
وزیرزاده با ارزیابی آثار نمایشی تصریح کرد: در حوزه دراماتیک، به جز معدود آثاری مانند «مختارنامه» که توانست تا حدی به روحیه عاشورایی نزدیک شود، کار شایستهای که بتواند عظمت این واقعه را به درستی تصویر کند، تولید نشده است. مشکل اصلی اینجاست که بسیاری از سازندگان به جای پرداختن به عمق ماجرا، به جنبههای احساسی و سطحی قضیه تکیه میکنند.
وی با اشاره به مستند «حاشیه فرات» که از تولیدات خودش است، تصریح کرد: در طول فیلمبرداری این مستند با صحنههای تأملبرانگیز بسیاری روبرو شدیم. مثلاً پیرمردی را دیدیم که هر سال بدون هیچ چشمداشتی، یک گوسفند را نذر حضرت ابوالفضل(ع) میکرد و آن را میان نیازمندان توزیع میکرد. یا دختر بچه کوچکی که به کودکان زائر آب میداد. این داستانها میتوانند اساس آثار عمیق مستند و نمایشی قرار گیرند.
این کارگردان با تأکید بر جنبه جهانی عاشورا میگوید: عشق به امام حسین(ع) محدود به مرزهای جغرافیایی یا مذهبی خاصی نیست. در راهپیمایی اربعین شاهد حضور زائرانی از تمام نقاط جهان هستیم؛ از اروپا و آمریکا گرفته تا آفریقا و آسیا. این نشان میدهد که پیام عاشورا میتواند با قلب همه انسانهای آزاده در هر کجای جهان ارتباط برقرار کند.
وزیرزاده با مقایسه دو نوع تولید توضیح میدهد: در سالهای اخیر هم شاهد تولیدات سازمانی بودهایم و هم آثاری که برآمده از دغدغههای شخصی سازندگان بودهاند. تجربه نشان داده که مستندهایی که از دل برمیآیند و ناشی از عشق و ایمان شخص سازنده هستند، تأثیرگذاری بسیار بیشتری دارند. این به معنای نفی تمام تولیدات سازمانی نیست، اما معمولاً آثاری که از روی تعهد قلبی ساخته میشوند، ماندگارتر خواهند بود.
وی به مشکلات عملی تولید اشاره میکند: فیلمسازی مستقل در عراق و به ویژه در مسیر راهپیمایی اربعین با ناهماهنگیهایی بسیاری مواجه میشود که کار را برایش بسیار دشوار میکند. معمولاً فقط گروههایی که پشتیبانی رسمی دارند میتوانند در این زمینه فعالیت کنند که این خود محدودیتهای خاص خود را ایجاد میکند.
این مستندساز ادامه داد: مشکل دیگر، سطحینگری است که منجر به تولید آثار شعاری و کممایه میشود. برخی فکر میکنند همین که تصاویری از راهپیمایی بگیرند و با موسیقی حماسی ترکیب کنند، یک مستند خوب ساختهاند. در حالی که برای خلق آثار ماندگار باید به پژوهش عمیق و نگاه تحلیلی مجهز بود. باید پرسید که چرا مردم با این شور و اشتیاق در این راهپیمایی شرکت میکنند؟ ریشههای تاریخی و اجتماعی این حرکت کجاست؟
وزیرزاده در تحلیل اربعین میگوید: راهپیمایی اربعین پدیدهای منحصر به فرد است که ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و عرفانی دارد. این رویداد فراتر از یک مراسم مذهبی صرف است و میتواند از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار گیرد. یک مستندساز حرفهای باید بتواند این ابعاد مختلف را شناسایی و به درستی بازنمایی کند.
وی با اشاره به برخی تولیدات ارزشمند توضیح میدهد: در سالهای اخیر آثاری تولید شدهاند که توانستهاند پیوند عمیق مردم با امام حسین(ع) را به خوبی به تصویر بکشند. این آثار که معمولاً حاصل ماهها تحقیق و زندگی در میان مردم هستند، توانستهاند روایتهای اصیلی از این پیوند ناگسستنی ارائه دهند. چنین آثاری میتوانند الگوی خوبی برای مستندسازان جوان باشند.
این کارگردان پیشنهاد کرد: به جای تکرار مکررات، باید به سراغ سوژههای ناب و کمتر دیده شده برویم. هر گوشه از این راهپیمایی عظیم میتواند منبع الهام برای خلق آثار بدیع باشد. از داستانهای فردی زائران گرفته تا تأثیرات اجتماعی این رویداد بر شهرهای مسیر. حتی میتوان به بررسی اقتصادی این رویداد یا تأثیرات فرهنگی آن بر روابط بینالملل پرداخت.
وزیرزاده بر نیاز به آموزش تأکید کرد: متأسفانه در دانشگاهها و مراکز آموزشی ما، واحدهای تخصصی برای مستندسازی مذهبی و عاشورایی وجود ندارد. باید کارگاههای عملی با حضور پیشکسوتان این عرصه برگزار شود تا جوانان هم با فلسفه عاشورا آشنا شوند و هم روشهای حرفهای روایت آن را بیاموزند. این یک سرمایهگذاری ضروری برای آینده فرهنگ عاشورایی است. در کلام علم همراه دین شود.
وی در پایان اظهار کرد: با وجود همه چالشها، آینده مستندسازی عاشورایی را روشن میبینم. استقبال نسل جدید از محتوای معنوی و رشد مستندسازان متعهد نویدبخش خلق آثاری ماندگار است. امیدوارم شاهد روزی باشیم که مستندهای ایرانی درباره عاشورا در جشنوارههای معتبر جهانی حرفهایی تازه برای گفتن داشته باشند و پیام انسانساز حسینی را به تمام جهانیان برسانند.
انتهای پیام
نظر شما