خبرگزاری حوزه| به مناسبت هفته دولت، که فرصتی برای تأمل در رسالتها و آرمانهای قوه مجریه است، بازخوانی اندیشههای بنیانگذار جمهوری اسلامی، امام خمینی (ره)، راهگشاست.
اندیشه ایشان درباره دولت، یک نظریه کاملاً عملی و ناظر به نیازهای زمانه بود که هم با نگاه سنتی مبتنی بر انفعال در عصر غیبت تفاوت داشت و هم مدلهای حکومتی غربی را رد میکرد. ایشان مدلی را ارائه دادند که در آن، دین نه تنها در حاشیه، بلکه در متن و بطن جامعه و حکومت حضور دارد و هدف اصلی آن، اجرای عدالت و خدمت به مردم است.
از دیدگاه امام خمینی (ره)، اسلام یک دین جامع است و احکام آن صرفاً به عبادات فردی محدود نمیشود. بخش بزرگی از قوانین اسلام، مانند احکام اقتصادی، قضایی و دفاعی، ماهیت اجتماعی دارند و اجرای آنها بدون یک ساختار قدرتمند اجرایی، یعنی «دولت»، غیرممکن است.
ایشان تشکیل حکومت را نه یک انتخاب، بلکه یک «واجب شرعی» برای پیادهسازی کامل قوانین الهی و حفظ استقلال و کیان جامعه اسلامی در برابر تهدیدات داخلی و خارجی میدانستند. در نگاه ایشان، حکومت وسیلهای برای تحقق اهداف دین است.
مهمترین رکن اندیشه حکومتی امام (ره)، نظریه «ولایت فقیه» است. بر این اساس، در زمان غیبت امام معصوم (عج)، مسئولیت اداره جامعه بر عهده فقیهی است که سه شرط اساسی را دارا باشد: علم کامل به قوانین اسلام (فقاهت)، عدالت و تقوای فردی، و توانایی مدیریت و درک مسائل روز (کفایت و درایت).
ولایت فقیه به معنای حاکمیت قانون الهی است، نه حکومت فردی و استبدادی. امام خمینی (ره) بارها تأکید داشتند که «حکومت اسلامی، حکومت قانون است» و خود ولی فقیه نیز تابع همان قانونی است که دیگران هستند.
امام خمینی (ره) با انتخاب هوشمندانه نام «جمهوری اسلامی»، پیوندی عمیق میان دین و اراده مردم برقرار کردند. بخش «جمهوری» نظام، نشاندهنده نقش کلیدی مردم در تعیین سرنوشت خود از طریق انتخابات است.
ایشان به پشتوانه مردمی ایمان داشتند و جمله معروفشان که «میزان رأی ملت است» بر همین اساس بود. بخش «اسلامی» نیز به این معناست که تمام قوانین و سیاستگذاریهای کشور باید در چارچوب شریعت اسلام باشد. بنابراین، این مدل، یک دموکراسی دینی است که در آن مردم مسئولان را انتخاب میکنند و این مسئولان موظفند بر اساس اصول اسلامی عمل کنند.
در اندیشه امام راحل، دولت یک هدف نهایی نیست، بلکه ابزاری برای خدمتگزاری است. اصلیترین وظیفه دولت اسلامی، حمایت از محرومان و «مستضعفین» و مبارزه با فقر، فساد و تبعیض است. ایشان همواره بر سادهزیستی مسئولان و توجه به طبقات ضعیف جامعه تأکید داشتند و جمله «من یک موی کوخنشینان را به همه کاخنشینان ترجیح میدهم» بیانگر همین رویکرد است.
علاوه بر عدالت اجتماعی، تحقق استقلال کامل کشور در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و ایستادگی در برابر قدرتهای سلطهگر (استکبار) از دیگر اهداف بنیادی دولت در نگاه ایشان بود.
امروز و در آستانه هفته دولت، بازگشت به این اندیشههای راهبردی میتواند چراغ راهی برای دولتمردان و برنامهریزان کشور باشد. چراکه مدل حکمرانی دینی امام خمینی(ره) نه یک نظریه صرفاً تاریخی، که طرحی نو و زنده برای اداره جامعه اسلامی است؛ طرحی که تحقق «عدالت»، «استقلال» و «خدمترسانی» را در گروی عمل صادقانه به احکام نورانی اسلام و اعتماد به رأی و اراده مردم میداند. آرمانی که با تکیه بر ظرفیتهای بومی و ایمان به ارزشهای اسلامی، همچنان میتواند الگویی مترقی برای حکومتداری در جهان معاصر ارائه دهد.
الناز موسوی یکتا
پژوهشگر عرصه رسانه و فضای سایبر
نظر شما