خبرگزاری حوزه | خانواده در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی همواره جایگاه ویژهای داشته است؛ نه تنها به عنوان یک واحد زیستی، بلکه به عنوان کانون هویت، اخلاق و انتقال ارزشها میان نسلها. در این بستر، سینما بهعنوان هنری فراگیر و اثرگذار، نقشی دوگانه ایفا کرده است: از یک سو آینهای برای نمایش واقعیتهای خانوادگی و از سوی دیگر جریانسازی برای شکلگیری نگرشها و تغییر رفتارهای اجتماعی.
از نخستین فیلمهای ایرانی تا امروز، خانواده موضوعی پررنگ در روایتها بوده است. آثار سینمایی در بسیاری از موارد با نمایش روابط گرم و عاطفی میان اعضای خانواده، مفهوم همبستگی و ایثار را تقویت کردهاند. فیلمهایی که نشان میدهند چگونه خانواده در دل بحرانها از مشکلات اقتصادی گرفته تا مسائل اجتماعی ـ به پناهگاهی امن برای اعضا تبدیل میشود، توانستهاند به تقویت فرهنگ خانوادهمحور در جامعه یاری رسانند. این همان جریانی است که با ارزشهای بومی و دینی ما همافزایی دارد و به نهاد خانواده روح تازهای میبخشد.
اما در کنار این جریان مثبت، گاه سینما تصویری غلط یا اغراقشده از خانواده ایرانی به نمایش گذاشته است. در برخی آثار، خانواده صرفاً به عنوان محیطی پر از تعارض، خشونت یا بیتفاوتی به تصویر کشیده میشود؛ گویی خانه نه مأمن آرامش، بلکه میدان نزاع است.
چنین نمایشهای یکسویه، اگرچه ممکن است جذابیت دراماتیک داشته باشد، اما فاصلهی زیادی با حقیقت زندگی بسیاری از خانوادههای ایرانی دارد که همچنان بر پایه محبت، احترام متقابل و همبستگی شکل گرفتهاند. این تصویرسازیهای تحریفشده، در بلندمدت میتواند باورهای عمومی را نسبت به نهاد خانواده تضعیف کند و نقش بیبدیلی که خانواده در فرهنگ ما دارد، کمرنگ جلوه دهد.
فرهنگ خانواده ایرانی بر مفاهیمی چون احترام به والدین، پیوند میان نسلها، حمایت عاطفی و اقتصادی، و تربیت دینی و اخلاقی فرزندان استوار است. وقتی سینما این ارزشها را بازنمایی میکند، نه تنها به بازتولید فرهنگی کمک میکند، بلکه نسل جدید را با سرمایههای معنوی و هویتی جامعه پیوند میزند. اما اگر این ارزشها به حاشیه رانده شوند و جای خود را به نمایش صرفاً مشکلات و گسستها بدهند، سینما بهجای جریانسازی مثبت، به ابزاری برای عادیسازی بحران و ناامیدی بدل خواهد شد.
امروز که خانواده ایرانی با چالشهای نوین ناشی از تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فضای رسانهای روبهروست، بیش از هر زمان نیازمند حمایت فرهنگی است. سینما در این میان میتواند نقشی محوری ایفا کند. با روایتهایی امیدبخش، واقعگرایانه و در عین حال الهامبخش، میتوان خانواده را همچنان به عنوان مهمترین پشتوانه فرد و جامعه معرفی کرد.
در نهایت باید گفت که سینما آینهای است که میتواند حقیقت خانواده ایرانی را بازتاب دهد، اما اگر درست به کار گرفته نشود، این آینه تصویر را کج و ناقص نشان خواهد داد. انتخاب با ماست که از سینما چراغی برای تقویت نهاد خانواده بسازیم، یا آن را به ابزاری برای تضعیف این بنیاد ارزشمند بدل کنیم.
الناز موسوی یکتا
پژوهشگر عرصه رسانه و فضای سایبر
نظر شما