صحیفه زندگی | آقای مسئول! حواست به افراد زیردستت هست؟

خبرگزاری حوزه | امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه سجادیه، اینگونه از خداوند متعال طلب می‌کند:

«اَللَّهُمَّ إِنیِّ أَعُوذُ بِکَ مِنْ ... سُوءِ الْوِلاَیَةِ لِمَنْ تَحْتَ أَیْدِینَا.» (دعای هشتم)

خدایا! از بدرفتاری با زیردستان به تو پناه می‌‏برم.

شرح:

زندگی و برقراری نظم در جامعه می‌طلبد که عده‌ای در رأس امور باشند و عده‌ای نیز به عنوان زیردست و فرمان‌بردار، امور را پیش ببرند. آنچه که محل توجه است این است که در نگاه دین، نه در رأس امور بودن و نه زیردست بودن، نشانه برتری یا پستی نیست؛ آنچه که محل توجه و اعتنای الهی است، رعایت تقوای الهی است.

از همین رو، یکی از سفارشات اکید دین اسلام، توجه به افرادِ تحت امر است؛ توجهی که می‌تواند قلب کارگر، زیردست و فرمان‌بردار را با مسئول و مدیر، همراه کرده و در نتیجه، نهایتِ صداقت و تلاش خود را در ارائه خدمت و پیشبرد اهداف مجموعه و مدیر، بذل بدارد.

رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در سفارشی اینگونه بیان فرموده‌اند:

«إِخْوَانُکُمْ جَعَلَهُمُ اَللَّهُ تَحْتَ أَیْدِیکُمْ فَمَنْ کَانَ أَخُوهُ تَحْتَ یَدِهِ فَلْیُطْعِمْهُ مِمَّا یَأْکُلُ وَ لْیَکْسُهُ مِمَّا یَلْبَسُ وَ لاَ یُکَلِّفْهُ مَا یَغْلِبُهُ فَإِنْ کَلَّفَهُ مَا یَغْلِبُهُ فَلْیُعِنْهُ.» (بحارالانوار، ج 71، ص 141)

اینان برادران شمایند که خدا آنها را زیردست شما قرار داده و هر که برادرش زیردست او است باید به او از هر چه می‌خورد بخوراند، و از آنچه می‌پوشد به او بپوشاند، و بیش از قدرتش او را تکلیف نکند و اگر تکلیف کرد، کمکش کند.

بیان شد که معیار الهی برای تمییز افراد، تقواست و نه رئیس یا مسئول بودن؛ در زندگی اولیای الهی می‌توان این حقیقت را یافت. شخصی که در سفری همراه با امام رضا علیه‌السلام عازم خراسان شده بود، نقل می‌کند:

«... دَعَا یَوْماً بِمَائِدَةٍ لَهُ فَجَمَعَ عَلَیْهَا مَوَالِیَهُ مِنَ اَلسُّودَانِ وَ غَیْرِهِمْ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَوْ عَزَلْتَ لِهَؤُلاَءِ مَائِدَةً فَقَالَ مَهْ إِنَّ اَلرَّبَّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَاحِدٌ وَ اَلْأُمَّ وَاحِدَةٌ وَ اَلْأَبَ وَاحِدٌ وَ اَلْجَزَاءَ بِالْأَعْمَالِ.» (کافی، ج 8، ص 230)

روزی (امام رضا علیه‌السلام) فرمود سفره پهن کنند و بر سر سفره نیز غلامان سیاه‌پوست و دیگران را دعوت کرد. عرض کردم: جانم به قربانت؛ خوب است برای اینها سفره‌ای جداگانه بیندازی. حضرت فرمود: این سخن را کنار بگذار. خداوند تبارک و تعالی یکی است و مادر و پدر یکی و پاداش آدمیان نیست، مگر به اعمال انسان.

به راستی که توجه به همین مطلب به ظاهر ساده - که بین رئیس و زیردست، هیچ‌گونه تفاوتی در پیشگاه الهی، جز تقوا موجود نیست - می‌تواند ریشه همه غرورها، تعصب‌ها، ظلم‌ها، تبعیض‌ها و بی‌عدالتی‌ها را بخشکاند.

اهمیت حقوق زیردست تا حدّی است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نامه‌ای پرمحتوا خطاب به مالک اشتر، سفارشات فراوانی را پیرامون چگونگی برخورد با زیردست و رعیت ارائه می‌دهند. حضرت (علیه‌‎السلام) در بخشی از این نامه می‌‎نویسند:

«فَإِنَّ فِی النَّاسِ عُیُوباً، الْوَالِی أَحَقُّ مَنْ سَتَرَهَا.» (نامه 53 نهج‌البلاغه)

مردم عیوبی دارند که رهبر امّت (رهبر، مدیر، سرپرست، فرمانده و...) در پنهان‌داشتن آن از همه سزاوارتر است.

پوشاندن عیوب زیردست!!! شاید کمتر مسئولی را بیابیم که نگاهی این‌چنینی به جایگاه مدیریتی خویش داشته باشد.

و سفارشات بسیار فراوان دیگری که در دین مبین اسلام نسبت به رعایت حقوق زیردستان به آن اشاره شده که توجه به آنها شاید انتخاب پُست‌های مدیریتی را برای خیلی از افرادِ مؤمن، با تأمّل بیشتری مواجه سازد.

تهیه شده در سرویس علمی-فرهنگی خبرگزاری حوزه