به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری «حوزه»، علامه سید مرتضی حسین، صاحب کتاب مطلع انوار، در روز هجدهم ذیالحجه سال ۱۳۴۱ هجری قمری برابر با یکم اوت ۱۹۲۳ میلادی در شهر لکهنو و در خانوادهای مذهبی دیده به جهان گشود.
پدر ایشان، مولانا سید سردار حسین، فرزند مولانا سید اعجاز حسین نقوی، از علمای برجسته آن روزگار بودند.
علامه سید مرتضی پس از گذراندن آموزشهای ابتدایی، وارد مدرسهی عابدیه و سپس مدرسهی سلطانالمدارس شد. پس از دریافت مدرک «صدرالافاضل»، تحصیلات خود را در مدرسهی ناظمیه ادامه داد و موفق به اخذ درجهی «ممتازالافاضل» گردید. در همان دوران از کالج عربی شیعه، مدارک «عمادالادب» و «عمادالکلام» و از ادارهی آموزش الهآباد مدارک «عالم عربی»، «کامل فارسی» و «قابل اردو» را دریافت کرد. همچنین مدارک «فاضل ادب» و «دبیر کامل» را از دانشگاه لکهنو گرفت و در آزمونهای «مولوی فاضل»، «منشی فاضل» و «اردو فاضل» دانشگاه پنجاب نیز شرکت کرد و پذیرفته شد.
ایشان در سال ۱۹۴۷ میلادی ازدواج کرد و حاصل این ازدواج یک دختر و پنج پسر به نامهای: مولانا سید حسین مرتضی، سید جعفر مرتضی، سید باقر مرتضی، سید عابد مرتضی و سید کاظم مرتضی بودند.
علامه سید مرتضی حسین از محضر استادان بزرگ و علمای نامدار بهره برد که از جملهی آنان میتوان به این بزرگان اشاره کرد:
آیتالله سید ابرار حسین پاروی، نادرهالزمان علامه ابن حسن نونرهروی، مفتی سید احمد علی، علامه سید حامد حسین، ظهیرالملت سید ظہور حسین، آیتالله سید کلب حسین، ناصرالملت آیتالله ناصر حسین، آیتالله سید محسن نواب و مفتی سید محمد علی و دیگران.
ایشان از آیتالله سید شهابالدین مرعشی نجفی، شیخ محمد محسن آقا بزرگ تهرانی، سید محمد حسن لکھنوی و بسیاری دیگر از علمای برجسته، اجازهی روایت دریافت کرده بود.
پس از فراغت از تحصیل، در مدرسهی «رستوگی پاتشاله» و «دانشکدهی شیعه» به تدریس اشتغال داشت و همزمان در منزل خود به تدریس تفسیر و حدیث، فقه، کلام، منطق، فلسفه، تاریخ و ادبیات نیز میپرداخت.
ایشان در ادبیات فارسی و اردو مهارت ویژهای داشت و همعصرانش به توانایی ادبی او غبطه میخوردند. در پژوهشهای مربوط به میرزا غالب نیز تبحر داشت و در سمینار بینالمللی صدمین سالگرد تولد غالب در روسیه، از سوی همهی پژوهشگران به عنوان ادیبی برجسته معرفی شد و گواهی مهارت ادبی به او اعطا گردید.
ایشان سفرهای تبلیغی متعددی به کشورهایی چون عراق، سوریه، لبنان، عربستان، بنگلادش و ایالات متحده داشت. علاقهی فراوانی به کتاب و مطالعه داشت و همواره مشغول خواندن آثار گوناگون بود. در منزل خود کتابخانهای با حدود بیست هزار جلد کتاب تأسیس کرده بود که بعدها آن را به کتابخانهی عمومی «المکتبه المجلسیه» تبدیل نمود. از ویژگیهای این کتابخانه آن بود که هر هفته یا دستکم هر ماه، نشستهای علمی برگزار میشد و در آن علما و اهل علم به گفتوگو میپرداختند.
ایشان علاقهی وافری به نگارش داشت و با وجود اشتغالات فراوان، نزدیک به سیصد اثر تألیف کرد که نام ۲۲۵ عنوان از آنها مشخص است. از این میان حدود صد کتاب چاپ شده، نزدیک به ۱۰۲ اثر هنوز منتشر نشده و بیستوسه کتاب مفقود گردیده است.
او از دوران نوجوانی قلم به دست گرفت و در زمینههای گوناگون ادبی، دینی، تاریخی و علمی کتابها و مقالات بسیاری نگاشت. در شانزدهسالگی حاشیهای اجتهادی بر کتاب ریاض المسائل نوشت و کتاب معالم الاصول را به زبان اردو ترجمه و شرح کرد؛ به سبب همین دو اثر از سوی استادانش بسیار تحسین شد.
کتاب مطلع انوار را به عنوان تذکرهی علما تألیف کرد که سبب شهرت گستردهی او شد. از دیگر آثار ارزشمندش میتوان به تفسیر مرتضوی، تاریخ تدوین حدیث و محدثان شیعه، خطیب قرآن، جهاد حسینی، تذکره ریاض الفردوس، انتخاب آتش، انتخاب ذوق و اوصاف الحدیث اشاره کرد.
افزون بر این، مقالات علمی، ادبی و مذهبی بسیاری از او در مجلات مختلف منتشر شده و در دائرةالمعارفها به زبانهای اردو، عربی و انگلیسی ثبت گردیده است. ایشان تا واپسین روزهای عمر، از نوشتن دست نکشید.
در سال ۱۹۵۰ میلادی، پس از تقسیم هند، به پاکستان مهاجرت کرد و در شهر لاهور اقامت گزید. در آنجا نیز فعالیتهای سیاسی، اجتماعی، علمی و دینی خود را ادامه داد و با درک کمبود مراکز دینی، در تأسیس مدارس «جامعهالمنتظر لاهور»، «جامعهی امامیه» و «مدرسهالواعظین» نقش مؤثری داشت. همچنین در بنیانگذاری و گسترش «امامیه میشن لاهور»، «ادارهی معارف اسلام پاکستان» و «حسینی میشن راولپندی» سهم بزرگی ایفا نمود.
او در لاهور کتابخانهای دیگری داشت که در آن ۵۵۰۰ جلد کتاب چاپی و ۳۰۰ نسخهی خطی نگهداری میشد.
این عالم ربانی در روزهای پایانی عمر خود، در بیمارستان میو لاهور، هنگام نگارش آخرین اثرش یعنی تفسیر مرتضوی، در روز بیستوهفتم ذیالحجه سال ۱۴۰۷ هجری قمری برابر با ۲۳ اگوست میلادی، دار فانی را وداع گفت.
خبر درگذشت ایشان از رادیو و تلویزیون پاکستان پخش شد و شخصیتهای برجستهی دینی، سیاسی و علمی از پاکستان و کشورهای دیگر، از جمله رئیسجمهور و نخستوزیر پاکستان، پیام تسلیت فرستادند.
در مراسم تشییع و نماز جنازه، جمعیت انبوهی از مردم و علمای شیعه و اهلسنت حضور یافتند و نماز میت به هر دو صورت شیعه و سنی برگزار شد و بعدا پیکر ایشان در قبرستان معروف شاه کمال لاهور به خاک سپرده شد.
منبع: نجومالهدایه، تحقیق و تألیف: مولانا سید غافر رضوی فلکؔ چهولسی و مولانا سید رضی زیدی پهندیروی، جلد ۳، ص ۸۹؛ دانشنامهی اسلام، مرکز بینالمللی نور میکروفیلم، دهلی ۲۰۲۲ م.
ارائه دهنده: دانشنامه اسلام، مرکز بین المللی میکروفیلم نور دهلی
نظر شما