خانم خادمیه مدیر مدرسه علمیه تخصصی رکنالهدی کرمان در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در کرمان، به مناسبت سالروز واقعه به آتش کشیدن مسجد جامع کرمان توسط عوامل رژیم پهلوی، به ابعاد مختلف این واقعه در ۲۴ مهر ۱۳۵۷ پرداخت.
متن گفتوگو به شرح زیر است:
بستر وقوع حادثه در کرمان در مهر ۱۳۵۷ و اهمیت مسجد جامع چه بود؟
این واقعه در اوج مبارزات انقلابی سال ۱۳۵۷ رخ داد. مردم کرمان نیز همگام با سراسر کشور، در برگزاری مراسم بزرگداشت شهدای شهرهای دیگر، مانند شهدای ۱۷ شهریور (جمعه سیاه) تهران و کشتار قم و تبریز، فعال بودند. روز ۲۴ مهر اجتماع بزرگی برای بزرگداشت چهلمین روز کشتار ۱۷ شهریور در مسجد جامع کرمان برگزار شده بود و در آن دوران، مساجد نقش اصلی را در شکلدهی اعتراضات و آگاهیبخشی به مردم داشتند؛ بهویژه در شهری مانند کرمان که بافت سنتی و مذهبی قوی داشت، مسجد جامع مرکز ثقل و نماد اتحاد نیروهای انقلابی به شمار میرفت. هدف قرار دادن این مکان، ضربه زدن به قلب اعتقادی و مبارزاتی مردم بود.
شواهد تاریخی چه کسانی را به عنوان عاملین اصلی آتشسوزی معرفی میکنند؟
بر اساس شواهد تاریخی و اسناد موجود، عاملین اصلی آتشسوزی، عوامل وابسته به رژیم پهلوی و گروهی از افراد مشکوک معروف به «چماقدارها» یا «اوباش طرفدار رژیم» بودند که تحت حمایت نیروهای امنیتی عمل میکردند. این افراد پس از حمله به تجمع و درگیری با مردم، اقدام به آتش زدن زیلوها، وسایل و قرآنهای داخل مسجد کردند تا ضمن ایجاد رعب و وحشت، فضای مقدس مسجد را هتک حرمت کنند و حرکت انقلابی را سرکوب نمایند.
واکنش اولیه و پوشش رسانهای رژیم پهلوی نسبت به این فاجعه چگونه بود؟
واکنش رژیم پهلوی در ابتدا انکار و سپس تحریف واقعیت بود، رژیم سعی کرد عاملین اصلی را افرادی ناشناس یا حتی گروههای متخاصم انقلابی معرفی کند که قصد تخریب وجهه حکومت را داشتند، رسانههای تحت کنترل رژیم، جانبدارانه سعی میکردند این حادثه را یک شورش داخلی یا اقدام خرابکارانه از سوی «اخلالگران» نشان دهند تا از پذیرش مسئولیت حمله دولتی به یک مکان مقدس طفره بروند. هدف رژیم این بود که تظاهرات و تجمعات مذهبی را غیرقانونی جلوه دهد و عاملین دولتی را مبرا سازد.
این واقعه چه تأثیر مستقیمی بر روند مبارزات انقلابی مردم کرمان گذاشت؟
این واقعه تأثیری شتابدهنده و تعیینکننده بر مبارزات مردم کرمان داشت، آتش زدن مسجد که نماد مذهبی شهر بود، خشم عمومی را به شدت افزایش داد. مردم به این نتیجه رسیدند که رژیم حتی برای هتک حرمت مقدسات هم تردید نمیکند، که این امر باعث افزایش بیزاری و تقویت همبستگی بین اقشار مختلف شد، پس از این فاجعه، مردم با مشاهده این خشونت عیان، مصممتر از قبل به صفوف انقلاب پیوستند، این واقعه به زنجیره چهلمها و سالگردها پیوست و هر مراسمی که برای بزرگداشت شهدا برگزار میشد، به نوبه خود به یک راهپیمایی عظیم علیه رژیم تبدیل میگردید.
هدف قرار دادن یک مکان مقدس (مسجد) چه تأثیر روانی بر جامعه مذهبی کرمان داشت؟
تأثیر روانی این اقدام بسیار عمیق و ویرانگر بود، حمله به مسجد، تابوی مصونیت اماکن مذهبی را شکست. این اقدام برای جامعهای با ایمان قوی، یک توهین مستقیم و غیرقابل بخشش به اعتقاداتشان بود و این عمل رژیم بیشتر به مقاومت و نفرت منجر شد، مردم این حمله را نه فقط به یک ساختمان، بلکه به هویت و ایمان خود قلمداد کردند، هتک حرمت به قرآنها و فرشهای مسجد، روحانیت و اقشار مذهبی را به جبهه مخالف رژیم سوق داد و آنها را برای دفاع از دین خود، به خیابانها کشاند.
آیا آمار دقیقی از شهدا و مجروحان آن روز در دست است؟
ارائه آمار دقیق در مورد شهدا و آسیب دیدگان حوادث آن دوران، بهویژه در مورد واقعه مسجد جامع کار دشواری است، زیرا رژیم پهلوی از انتشار آمار دقیق و شفاف خودداری میکرد، اما بر اساس گزارشهای مردمی و تاریخنگاری انقلاب، از محمد باقدرت جوپاری و غلامررضا یزدانشناس به عنوان دو شهید این حادثه یاد شده است، اما در حقیقت این واقعه بیشتر از آنکه یک کشتار باشد، یک فاجعه تخریبی و هتک حرمت بود و تعداد مجروحان و آسیبدیدگان بسیار بیشتر از آمار شهدا گزارش شده است.
نقش روحانیون برجسته کرمان در مدیریت بحران و سازماندهی پس از آتشسوزی چه بود؟
روحانیون کرمان، نقشی حیاتی در مدیریت بحران ایفا کردند؛ آنها در لحظات درگیری و آتشسوزی تلاش کردند تا مردم را دعوت به آرامش کرده و تلفات را به حداقل برسانند. پس از واقعه، روحانیون برجسته شهر، به سرعت این حادثه را محکوم کردند و از آن برای سازماندهی تجمعات و راهپیماییهای اعتراضی بزرگتر استفاده کردند. آنها با سخنرانیهای خود، ابعاد هتک حرمت مسجد را برای عموم مردم تبیین کرده و خشم عمومی را به یک نیروی سازمانیافته علیه رژیم تبدیل نمودند.
از دیدگاه شما، این اقدام خشونتآمیز نشانه استیصال سیاسی رژیم بود؟
بله، این اقدام را میتوان یکی از نشانههای واضح استیصال سیاسی رژیم پهلوی در آن مقطع دانست. رژیم در مواجهه با موج فزاینده انقلاب، ابتدا از روشهای نرمتر مانند اصلاحات صوری یا وعدهها استفاده کرد که به شکست انجامید، لذا وقتی که تظاهرات کنترلناپذیر شد، رژیم به خشونتهای شدید روی آورد، هدف قرار دادن یک مکان مقدس نشان میداد که رژیم دیگر هیچ خط قرمزی برای خود قائل نیست و تنها راه حفظ قدرت را در ایجاد رعب و وحشت حداکثری میدید. این خود اعتراف به ناکامی سیاسی و رسیدن به بنبست در مدیریت بحران بود.
جایگاه واقعه آتشسوزی مسجد جامع در حافظه جمعی و تاریخ معاصر کرمان امروز چیست؟
واقعه آتشسوزی مسجد جامع کرمان جایگاهی محوری در حافظه جمعی و تاریخ معاصر شهر دارد، این واقعه بهعنوان یکی از نقاط عطف اصلی و شتابدهنده انقلاب در کرمان شناخته میشود. همچنین به نمادی از مقاومت، مظلومیت و پایداری مردم کرمان در برابر استبداد تبدیل شده است. هر ساله این روز گرامی داشته میشود و یادآور هزینههای سنگینی است که مردم برای پیروزی انقلاب پرداختند.
انتهای پیام. /
نظر شما