به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجتالاسلام والمسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، در آیین اختتامیه دومین همایش بینالمللی مطالعات تطبیقی اخلاق در اسلام و مسیحیت، به تبیین نقش آموزههای قرآنی در مدیریت تفاوتها و تقویت وحدت میان پیروان ادیان الهی پرداخت و از دستاندرکاران، بر اهمیت انتشار نتایج علمی همایش برای جامعه نخبگانی تأکید کرد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی از برگزارکنندگان و تمامی شرکتکنندگان در این همایش بینالمللی که به موضوع حساس و محوری "اخلاق تطبیقی" پرداختهاند، تقدیر کرد و اهمیت اینگونه نشستها را در دنیایی که مرزهای فرهنگی و دینی تحت فشارهای متعدد قرار دارند، دوچندان دانست.
اهمیت انتشار نتایج علمی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تأکید کرد: صرف برگزاری همایش کافی نیست؛ بلکه باید خروجیها و دستاوردهای علمی این پژوهشها به شکلی مدون و قابل دسترس به جامعه علمی و نخبگانی جهان عرضه شود. این کار بستری برای گفتوگوهای عمیقتر و شکلگیری ادبیات مشترک میان محققان ادیان فراهم میآورد.
وی اظهارکرد: ما باید زبان مشترک معرفتی را تقویت کنیم تا تفاهمات میاندینی صرفاً در سطح دیپلماتیک باقی نماند، بلکه به سطح پژوهشهای بنیادین راه یابد.
وجه الهی دین واحد است؛ تفرقه ناشی از عوامل انسانی است
حجتالاسلام والمسلمین واعظی با تشریح مبانی کلامی و کلامی ادیان، به ماهیت بنیادین دین و منشأ وحدت میان آنها پرداخت.
ماهیت مشترک ادیان
وی با اشاره به آموزههای قرآنی، بیان کرد: یکی از باورهای مشترک تمامی شریعتهای آسمانی، ماهیت وحیانی دین و اتصال آن به اراده الهی است. وجه الهی دین واحد است. این بدان معناست که پیام اصلی و غایت خلقت در تمامی ادیان الهی یکسان بوده و هدف نهایی، هدایت بشر به سوی کمال و حقیقت مطلق است.
تمثیل وحدت مبنایی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی در توضیح این نکته به سیر پیامبران اشاره کرد و گفت: تمامی ادیان از نوح تا اسلام، حقیقتی یکسان را بیان میکنند؛ تفاوتها بیشتر در شریعت و جزئیات اجرایی است، نه در اصول بنیادین اعتقادی و اخلاقی.
ریشه تفرقه در عامل انسانی
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهارکرد: نقطه کانونی سخنان واعظی، تفکیک میان مبدأ الهی دین و تفسیر بشری آن بود. آنچه در طول تاریخ موجب تفرقه و تکثر میان پیروان ادیان شده، نه ماهیت دین، بلکه ناشی از عوامل انسانی، ستمها، تأویلهای ناصواب و سوءفهمهای بشری است. این تفسیرهای نادرست که اغلب ریشه در دنیاطلبی، قدرتخواهی و تعصبات قبیلهای و قومی دارند، موجب شکلگیری دگمهای فرقهای شدهاند که با روح اصلی دین در تضاد هستند.
دعوت قرآن به وحدت
حجتالاسلام والمسلمین واعظی تأکید کرد: قرآن کریم به صراحت مسلمانان را به سمت مشترکات هدایت میکند، بطوریکه پروردگار متعال در آیه ۶۴ سوره آل عمران می فرمایند؛ «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَیٰ کَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا وَلَا یَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ»، لذا راهحل تقویت وحدت در تعامل خردمندانه و محبتآمیز معرفی میشود که مبتنی بر یافتن نقطههای تلاقی و مشترکات ایمانی است.
چالش درونی دین، ویرانگرتر از تهدیدهای بیرونی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تحلیلی عمیق از ماهیت چالشهایی که دین در طول تاریخ با آن مواجه بوده، ارائه داد و آنها را به دو دسته تقسیم کرد:
۱. چالشهای بیرونی:
این چالشها عمدتاً ناشی از دشمنیهای نظاممند، تبلیغات منفی، و تلاش برای حذف فیزیکی یا فرهنگی پیروان ادیان هستند. این تهدیدها آشکار بوده و موجب ایجاد همبستگی درونی در جوامع دینی میشوند.
۲. چالشهای درونی:
این چالشها شامل انحرافات فکری، تفسیرهای ناروا، قدرتطلبیهای دروندینی، و سوءتفاهمهای ناشی از محدودیتهای فهم بشری است.
سهمگین بودن چالش درونی
حجتالاسلام والمسلمین واعظی تأکید کرد: این چالش درونی بسیار سهمگینتر و گستردهتر از چالشهای بیرونی است. دلیل این امر آن است که تهدید بیرونی، ماهیت دشمن را آشکار میسازد، اما تهدید درونی، از قلب ساختار معرفتی نشأت میگیرد و تشخیص آن دشوارتر است.
وی با ذکر مصادیق تاریخی، این موضوع را تبیین کرد و افزود: نمونههای تاریخی: جنگهای سیساله در اروپا که ریشه در اختلافات فرقهای مسیحی داشت، یا جریانات تکفیری معاصر در جهان اسلام که مبتنی بر قرائتهای افراطی و منسوخ از متن دین عمل میکنند، همگی ریشه در همان فهمهای محدود و ناصواب از دین دارند.
استاد حوزه و دانشگاه هشدار داد: اگر نتوانیم این تفسیرهای ناصواب انسانی را پالایش کنیم، پتانسیل تخریب درونی دین بسیار بیشتر از هرگونه فشار خارجی خواهد بود.
شروط اساسی گفتوگوی موفق: عقلانیت و محبت
برای غلبه بر چالشهای درونی و ایجاد پل ارتباطی با دیگران، حجتالاسلام والمسلمین واعظی دو رکن اساسی در تعاملات بینادیانی را بر اساس سیره نبوی(ص) «عقلانیت و محبت» معرفی کرد و افزود: ۱. محوریت عقلانیت (خردورزی): گفتوگو باید مبتنی بر عقلانیت محض باشد، نه احساسات کور یا تعصبات از پیش تعیین شده. جستجوی حقیقت باید هدف اصلی باشد، و پذیرش استدلالهای منطقی، حتی اگر منجر به تعدیل برخی دیدگاههای شخصی شود، ضروری است.
وی تصریح کرد: گفتوگو زمانی ثمربخش است که طرفین، ابزارهای تعصب را کنار بگذارند و با نگاهی نقادانه، اما متعهد به حقیقت، به تبادل نظر بپردازند.
حجت الاسلام والمسلمین واعظی محور دوم را «محبت (رأفت و انصاف) » دانست و افزود: در کنار عقلانیت، عنصر محبت و رحمت، بنیان تعاملات اخلاقی است. دین در ذات خود، دعوت به عشق و مهربانی است.
استناد به سیره پیامبر (ص) در طائف
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به واقعه دردناک طائف اشاره کرد و آن را الگویی کامل از تعامل معرفی کرد و اظهارداشت: به یاد آوریم که پیامبر اسلام (ص) در طائف، مورد شدیدترین تعرضات فیزیکی و کلامی قرار گرفتند. با این حال، واکنش ایشان خشم، انتقامجویی یا نفرین نبود؛ بلکه درخواست هدایت برای آزاردهندگان بود. این نمونه بیبدیل، تلفیقی از عقلانیت (عدم واکنش احساسی و تلافیجویانه) و محبت (دعا برای هدایت دشمنان) را به نمایش میگذارد که باید راهنمای همه مذاکرات بینادیانی باشد.
جمعبندی و چشمانداز نهایی
حجتالاسلام والمسلمین واعظی جمعبندی نهایی را ارائه داد و مسیر پیش رو را با نگاه به قرآن و سنت ترسیم کرد و گفت: راهبرد قرآنی: آموزههای قرآن و سنت پیامبر (ص) راهبرد روشنی برای تمرکز بر مشترکات اعتقادی و اخلاقی ارائه میدهند و چارچوبی برای تعامل سازنده فراهم میسازند.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: با توجه به مطالبی که گفته شد، هدف از برگزاری این همایشهای تخصصی و بینالمللی، چیزی فراتر از تبادل آکادمیک است؛ هدف، گسترش گفتوگوی عقلانی و محبتآمیز میان پیروان ادیان الهی است.
وی افزود: تبدیل اخلاق به مطالبه جهانی: نهایتاً، امید آن است که تلاشهای مشترک در حوزه اخلاق تطبیقی بتواند صدای اخلاق متعالی و معنویت اصیل را به یک مطالبه جهانی تبدیل کند و زمینهساز صلح پایدار باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تشکر مجدد از حاضران، ابراز امیدواری کرد که نتایج این همایش، گامی مؤثر در جهت زدودن سوءتفاهمهای تاریخی و فعالسازی ظرفیتهای اخلاقی ادیان در حل معضلات جهان امروز باشد.
۳۱۳/۱۷
نظر شما