به گزارش خبرگزاری حوزه، دکتر کاظم فولادی در ادامه همایش سایبرنتیک، فضای سایبر و هوش مصنوعی با بیان توضیحاتی درباره تاریخچه و مفاهیم این علوم به سخنرانی پرداخت.
وی در آغاز با تشکر از مرکز مدیریت حوزههای علمیه بیان کرد: بر خود لازم میدانم از مرکز مدیریت حوزههای علمیه به دلیل همکاری بسیار خوب و صمیمانه با دبیرخانه چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر تشکر کنم. حجتالاسلام والمسلمین رضایی شورکی پیگیر امور بودند و همچنین از حجتالاسلام محسنی که پذیرفتند بحث ارتباطات حوزوی را پیگیری کنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به نتایج این همکاریها، افزود: الحمدالله به همگرایی نسبتاً خوبی منجر شده و انشاءالله در همایش نتیجه عملیاتی آن کاملاً ظاهر خواهد شد. مجموعه پژوهشهای فرهنگ و اندیشه اسلامی و مرکز زیرمجموعه آن که مرکز هوش مصنوعی و فضای مجازی است، همچنین مرکز مطالعات فضای مجازی و هوش مصنوعی که خود آقای دکتر دبیر آن مجموعه هستند و چندین مجموعه دیگر که در بروشورها و اطلاعرسانیها ذکر شده، الحمدالله پای کار آمدند.
وی با اشاره به اهمیت زمانی برگزاری این همایش، تأکید کرد: برای اینکه بتوانیم یک برنامه علمی بسیار سطح بالا در شأن جمهوری اسلامی ایران برگزار کنیم، به امید خدا این توفیق را داریم که این اتفاق در صدمین سالگرد بازتاسیس حوزههای علمیه در شهر مقدس قم رقم میخورد.
فولادی به تبیین ارتباط این همایش با ایده امام خمینی(ره) پرداخت و گفت: این ایده که بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) در مورد وحدت حوزه و دانشگاه در همان چند روز ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی بیان کردند - احتمالاً دوستان این صحبتها را شنیده باشند - که حضرت امام در سال ۱۳۵۸ از فروردین ماه یک دیداری با دانشگاهیان و حوزویان دارند و در آنجا موضوع وحدتی که مطرح میکنند، میفرمایند که دانشگاه ما و دانشگاه شما؛ یعنی حوزه را به عنوان دانشگاه ما مطرح میکنند و آن دانشگاهی که از مدل غربی در ایران شکل گرفت و توسعه پیدا کرد را به عنوان دانشگاه شما مطرح میکنند.
وی با تشریح مبانی این ایده افزود: با یک تبیینی مبتنی بر معرفت توحیدی، موضوع وحدت حوزه و دانشگاه را تدوین میکنند. من فکر میکنم که یکی از جاهایی که زمینه ظهور و بروز واقعی این ایده فراهم شده، به عنایت الهی همین کنفرانس ملی فضای سایبر است.
این پژوهشگر با اشاره به مشارکت حوزویان در دورههای قبل گفت: دقیقاً از اولین دورهای که برگزار شد، دوستان حوزوی در آن نقش بسیار پررنگی داشتند و این نقش صرفاً یک نقش تشریفاتی نبود. یعنی واقعاً در متن پژوهشها و کارهایی که در زمینه این برنامه نیاز بود حضور داشتند. مقالاتی وجود داشت به طور متعدد که نویسندگان مشترک داشتیم و حوزویان در آن نقش بازی کردند و کار کردند.
فولادی در بخش دیگری از سخنان خود به تبیین ارتباط بین علوم سهگانه پرداخت و بیان کرد: اگر یک مقداری بخواهم وارد بحث اصلی خودم بشوم و از این توضیحات اولیه عبور کنم، میخواستیم توضیح مختصری بدیم که چه ارتباطی بین دانش سایبرنتیک و چیزی که اصطلاحاً به عنوان فضای سایبر شناخته میشود و موضوع بسیار جذاب و بهروز هوش مصنوعی وجود دارد.
وی با اشاره به ضرورت وحدت نگاه به این علوم افزود: بالاخره این مباحث خوب است که به درون صحبت بشود چون بعضی اوقات تصور بر این است که اینها فیلدهایی هستند که هر کدام برای خودشان جداگانه دارند پیش میروند و حلقههای تخصصی خودشان را دارند. اما اگر بتوانیم به یک نگاه واحدی برسیم که چارچوبهای علمی مربوط به این تحولات بزرگ را یکپارچه ببینیم، قطعاً همافزاییهایی اتفاق خواهد افتاد.
این استاد دانشگاه به تاریخچه واژه سایبرنتیک اشاره کرد و گفت: اگر از خود سایبرنتیک بخواهیم شروع کنیم، واقعیت این است که این واژه یک واژه اصالتاً یونانی است که از زمان افلاطون در متون و مکتوباتی که باقی مانده دیده میشود. افلاطون این واژه را استعاره میگیرد از اداره شهر، چون اصل واژه به معنی سکاندار کشتی است.
وی در تشریح این استعاره افزود: وقتی افرادی را به این شکل استفاده میکند، در واقع جامعه را به مثابه یک کشتی در نظر میگیرد که آن کسی که در راس جامعه است - حالا فرماندار، رهبر یا در واقع آن حاکمی که حضور دارد - با تصمیماتی که میگیرد و با اقداماتی که انجام میدهد، کشتی جامعه را به سمت یک مقصدی هدایت میکند.
فولادی به سرنوشت تاریخی این واژه اشاره کرد و گفت: این تعبیر به عنوان کوبرنتیز در زبان یونانی به مرور وارد زبانهای لاتینی و به تبع آن انگلیسی و فرانسوی میشود. البته تقریباً دو هزار سال بعد از افلاطون این واژه کاربرد خاصی نداشته و استفاده خیلی مشخصی نداشته که مثلاً در متون ببینیم رایج باشد یا به کار برده شده باشد تا اینکه آقای آمپر که به عنوان یک فیزیکدان بیشتر شناخته میشود - و شاید یک فیلسوف علم بوده - در سال ۱۸۴۳ کتابی در زمینه فلسفه علم مینویسد و در آنجا یک دستهبندی جدیدی از علوم را از دیدگاه خودش معرفی میکند و در آنجا نامی میبرد از دانشی به اسم دانش سایبرنتیک ذیل حوزه سیاست.
سایبرنتیک موتور محرک شکلگیری هوش مصنوعی و علوم شناختی بود
این پژوهشگر حوزه فضای مجازی افزود: آمپر در آن دستهبندی اشاره میکند که آینده علم سیاست و اداره حکومتها با دانش سایبرنتیک رقم خواهد خورد. تقریباً دویست سال پیش آقای آمپر یک دیدگاهی داشته که هدایتگر اتفاقات آینده میتواند تصور شود.
فولادی با بیان دیدگاه آمپر اظهار داشت: اینکه حکومتها از کلیات قلمرو خودشان اطلاع داشته باشند کافی نیست. حکومت باید از جزئیات خبر داشته باشد. مثل اینکه باید بدانیم در خانه مردم چه خبر است، هر کسی در خانه خودش چه چیزهایی دارد، با چه کسانی در ارتباط است و به چه کارهایی مشغول است.
وی به رابطه ایده و فناوری اشاره کرد و گفت: در آن زمان وقتی آن سطح از اشراف اطلاعاتی برای حاکمیت مطرح میشود، در واقع باورناپذیر است که بتوان چنین چیزی را محقق کرد، زیرا در آن زمان تکنولوژی چنین پاسخی نمیتوانست به نیاز مطرحشده ارائه کند. اما همین ایده، موتور محرکی برای تلاش تکنولوژیستها برای ایجاد دنیایی که آمپر تفسیر کرده بود، شد.
این پژوهشگر به ادامه تاریخچه پرداخت و گفت: تقریباً صد سال پس از آقای آمپر، پس از اینکه این ایده مطرح شد، دانش سایبرنتیک توسط آقای نوربرت وینر در ایالات متحده آمریکا به عنوان یک علم پایهگذاری میشود.
فولادی افزود: جنبشی تحت عنوان جنبش میانرشتهای که به عنوان جنبش سایبرنتیک هم معروف است، در دهه ۱۹۴۰ میلادی شکل میگیرد. پس از این تاریخ ما شاهد شکلگیری علوم جدیدی هستیم.
وی به نمونههایی اشاره کرد و گفت: خود بحث علوم شناختی کمی بعدتر - تقریباً در همان دوره ۱۹۵۶ - شکل میگیرد. هوش مصنوعی نیز در همین جنبش شکل میگیرد و نامش به عنوان یک علم ثبت میشود. چند سال بعد مفهوم شبکه اطلاعاتی بینالمللی با سازوکاری که دارپا در نظر گرفته بود - یعنی شبکه آرپانت که بعداً به اینترنت تبدیل شد - را داریم.
این پژوهشگر تأکید کرد: به مرور مفهوم فضای سایبر شکل میگیرد و چیزی که امروز ما درباره آن صحبت میکنیم - و عموماً بیشتر به آن علاقه داریم - تحولاتی است که امروز در عصر هوش مصنوعی دارد رقم میخورد. همه اینها ریشه در آن دانش سایبرنتیک دارند.
فولادی به ویژگیهای سایبرنتیک پرداخت و گفت: چه ویژگیهایی در دانش سایبرنتیک وجود داشته که جذابیت ایجاد کرد و توانست همگرایی فکری را در حوزههای مختلف علمی رقم بزند؟ این سوال بسیار مهمی است.
وی نقطه شروع این مباحث را چنین برشمرد: در زمانی که جنبش میانرشتهای شکل گرفته، موضوع در حقیقت مطالعه کارکرد مغز از طریق مدلسازی و تأسیس یک علم جدید که به نوعی بتواند جایگزین روانشناسی باشد، رقم میخورد.
این پژوهشگر به شبکههای عصبی اشاره کرد و گفت: دوستان قطعاً اصطلاح شبکههای عصبی را میشناسند. شبکههای عصبی که اولین نسخه آن را آقای پیس ارائه میکند، ادعایی بود که بتوانیم سلولهای مغزی را مدل کنیم و از کنار هم قرار دادن این مدلها، شبکه پیچیدهای بسازیم که شبیه مغز انسان عمل کند.
فولادی به نقش افراد دیگر اشاره کرد و گفت: افراد دیگری به مرور اضافه میشوند. مثلاً خود آقای آلن تورینگ که بعضاً به عنوان پدر هوش مصنوعی میشناسندش، آقای اشبی در زمینه ذهنی نوربرت وینر کار میکند.
وی به دیدگاه وینر اشاره کرد و گفت: یکی از چیزهایی که در این کتاب به آن اشاره شده این است که آقای جان مککارتی از مواجهه علمی با نوربرت وینر یک نگرانی داشته. آقای وینر خیلی گسترده فکر کرده بود برای سایبرنتیک، به طوری که این رشته با نگاه او این قابلیت را داشت - و همچنان دارد - که تمام رشتههای علمی را در درون خود هضم کند.
سایبرنتیک بدیل مفهومی برای "ولایت" در منظومه فکری غرب است
وی با اشاره به نظرات نوربرت وینر، بنیانگذار این دانش بیان کرد: اگر چند نکته در مورد دانش سایبرنتیک بخواهیم بیان کنیم، یکی این است که در دانش سایبرنتیک تمایز بین انسان و ماشین برداشته میشود. دلیل این امر آن است که اساساً تمام پدیدهها به عنوان یک تولیدکننده و مصرفکننده اطلاعات مورد توجه قرار میگیرند.
این پژوهشگر حوزه سایبری افزود: اینکه تولید و مصرف اطلاعات در یک موجود زیستی مثل انسان رقم بخورد یا در یک پدیده ماشینی اتفاق بیفتد، از نگاه دانش سایبرنتیک تفاوتی ندارد. این دانش به جریان اطلاعات و سازوکار کنترلی که رقم میخورد نگاه میکند.
فولادی با اشاره به جامعیت این دانش اظهار داشت: نکته دیگر در مورد این دانش، بینرشتهای بودن عمیق آن است. اگر دوستان دو کتاب اول نوربرت وینر را بررسی کنند، کتاب اول با عنوان "سایبرنتیک: کنترل و ارتباط در حیوان و ماشین" بیشتر با زبان فنی و ریاضی نوشته شده است.
وی به کتاب دوم وینر اشاره کرد و گفت: کتاب دوم با عنوان "کاربرد انسانی از انسان" با زیرعنوان "سایبرنتیک و جامعه" کاملاً با موضوع علوم انسانی نوشته شده است. این کتاب شامل بحث حقوق، روانشناسی، زبانشناسی، مباحث فلسفی و موضوعات حکومت و سیاست است.
این کارشناس حوزه سایبری تأکید کرد: منطق فکری وینر در کتاب اول و دوم یکسان است. یک دانش و یک سازوکار است، اما حوزه موضوعی آن بسیار گسترده است. در مورد حیوان و انسان صحبت میکند، در مورد ماشین صحبت میکند و در کتاب سوم در مورد جامعه نیز بحث میکند.
فولادی با اشاره به کتاب پایانی وینر گفت: چند سال آخر عمرش، وینر کتابی با عنوان "God and Golem" تألیف کرد که در آن به صورت بسیار جسورانهای به حوزه دین نیز میپردازد. البته لزومی ندارد با دیدگاههای وینر موافق باشیم.
وی به قابلیت توسعه این دانش اشاره کرد و افزود: بحث سر این است که این دانش این ظرفیت را داشته که خود را از موضوعات کاملاً تکنیکال و فنی تا موضوعات فوق استراتژیک مثل حوزه دین گسترش دهد.
این پژوهشگر به طبقهبندی علوم پرداخت و بیان کرد: بسیاری از علوم در طبقهبندی دانشهای روشمحور و دانشهای موضوعمحور دستهبندی میشوند. در دانشهای روشمحور مثل ریاضیات، روشها مهم هستند و اصالت دارند.
فولادی با اشاره به ویژگی منحصر به فرد سایبرنتیک گفت: اما سایبرنتیک طبق تعریف وینر، هم روشمحور است و هم موضوعمحور. همین دلیل گستردگی آن است.
وی به نکته محوری اشاره کرد و اظهار داشت: نکته دیگر در مورد سایبرنتیک این است که اگر ما این را با اندیشههای قرآنی و اسلامی خود تطبیق دهیم، به شکل عجیبی میبینیم که آنها تلاش کردهاند با دانش سایبرنتیک یک بدیل برای مفهوم ولایت در قرآن ایجاد کنند.
این کارشناس حوزه سایبری با اشاره به جایگاه ولایت در اسلام تأکید کرد: این یک پروژه بزرگ است. ولایت در مفاهیم اسلامی مفهوم کلیدی و بنیادینی است. روایتی داریم که میفرماید: به هیچ چیزی بیشتر از ولایت در اسلام اشاره و دعوت نشده است.
فولادی به تقابل روششناختی اشاره کرد و گفت: از لحاظ روشی نیز نکته جالبی وجود دارد. سایبرنتیک روش عملکردش کنترل است، یعنی با روش علمی کنترل کار را پیش میبرد و آن چیزی که در ولایت اصالت دارد به عنوان روش، روشی به اسم هدایت است.
وی در با اشاره به ضرورت این شناخت خاطرنشان کرد: شناخت سایبرنتیک یعنی ورود به نگاهی که غربیها برای کل عالم به نوعی در نظر گرفتهاند. اگر بخواهیم با این دیدگاه مقابله کنیم از طریق اندیشه اسلامی، باید بدانیم که طرف مقابل چگونه فکر میکند.
دکتر فولادی از ارائه ۷۸ مقاله علمی در کنفرانس سهروزه سایبرنتیک خبر داد
کاظم فولادی در ادامه همایش سایبرنتیک، فضای سایبر و هوش مصنوعی با اشاره به دیدگاه مارتین هایدگر، فیلسوف شهیر غربی گفت: زمانی که مباحث سایبرنتیک را آغاز کرده بودم، از یکی از دوستان که مطالعه کرده بودند مطلبی را مشاهده کردم که بسیار متعجب شدم. هایدگر به عنوان یکی از برجستهترین فیلسوفان غربی که خود غربیها معتقدند پس از او فیلسوف خاصی ندارند، در مصاحبهای با مجله اشپیگل در اواخر عمرش به مصاحبهکننده میگوید که مأموریتی که به عهده فلسفه بود، از این پس به عهده حوزه سایبرنتیک است.
وی افزود: من عمق این جمله را نمیگذارم و قطعاً دوستان باید به ما یاد بدهند که منظور چیست، اما این نقل قولی از یک فیلسوف مطرح است که معتقد است مأموریت فلسفه به انفورماتیک واگذار شده است. مصاحبهکننده بسیار تعجب میکند که چرا هایدگر چنین چیزی میگوید و تلاش میکند این جمله را اصلاح کند، اما هایدگر مقاومت میکند و تأکید میکند که این یک نوع جدیدی از تفکر است که جایگزین سبک قدیمی رایج فلسفه خواهد شد.
دبیر کنفرانس ملی فضای سایبر خاطرنشان کرد: این موضوع جای بحث زیادی دارد و اساساً میزان تطابق با دیدگاههای ما در حوزه فلسفه اسلامی و حکمت قابل مطالعه است، اما موضوعات مربوط به سایبر ورود به حوزههای گسترده و پیچیدهای دارد که آثار کاربردی وسیعی هم دارد.
فولادی به تشریح برنامههای کنفرانس ملی فضای سایبر پرداخت و گفت: کنفرانس ملی فضای سایبر قلبی دارد که قلب آن مقالات پذیرفته شده در کنفرانس هستند. مقالاتی که از طریق سامانه کنفرانسهای دانشگاه تهران دریافت شده و توسط کمیته علمی کنفرانس که امسال به حدود شصت و پنج نفر رسیده، داوری شدهاند.
وی افزود: داوریها معمولاً حداقل هر مقاله با دو داور انجام شده و اگر داوران نظرات متمایزی داشتند، داور سومی نیز بررسیها را تکمیل کرد. الحمدالله نظام داوری بسیار منسجمی درباره مقالات وجود دارد و امسال نزدیک به هفتاد و هشت مقاله ارائه میشود.
دبیر کنفرانس ملی فضای سایبر درباره شیوه ارائه مقالات توضیح داد: ارائه مقالات برای اینکه کل کشور بتوانند استفاده کنند و همچنین به دلیل پراکندگی نویسندگان در اقصی نقاط کشور و برای کاهش زحمت رفت و آمد، به صورت مجازی صورت میگیرد.
فولادی به برنامههای حضوری کنفرانس اشاره کرد و گفت: کنفرانس سه روز در روزهای سهشنبه، چهارشنبه و پنجشنبه هفته آینده برگزار میشود. روز چهارشنبه برنامه به صورت مجازی است، اما دو روز حضوری داریم. مراسم افتتاحیه صبح روز سهشنبه در قم در محل تالار فرهنگ دانشکده فارابی دانشگاه تهران برگزار میشود.
وی افزود: در مراسم افتتاحیه ضمن معرفی کنفرانس و سخنرانی مهمانان ویژه، یک سخنران کلیدی خواهیم داشت که مباحث خود را ارائه میدهند. همچنین مراسم تقدیر از پژوهشگر برگزیده در همین روز برگزار میشود.
دبیر کنفرانس ملی فضای سایبر درباره نشستهای تخصصی گفت: بعد از نماز و ناهار در دو بازه زمانی سیزده و سی دقیقه تا پانزده و سی دقیقه و پانزده و سی دقیقه تا هفده و سی دقیقه، در هر کدام از این بازههای زمانی حدود هفت نشست تخصصی یا کارگاه آموزشی همزمان داریم.
فولادی تأکید کرد: تنوع این نشستها و کارگاهها بسیار خوب است. دوستانی که به موضوعات فلسفی علاقهمند هستند، دوستانی که به مباحث حقوقی علاقه دارند، همینطور بحثهای فنی و مباحث امنیتی، هر کدام نشست خود را دارند.
وی درباره برنامههای روز پایانی گفت: روز پنجشنبه برنامه کاملاً در شهر تهران در پردیس مرکزی دانشگاه تهران در خیابان انقلاب برگزار میشود. در صبح روز پنجشنبه تا ساعت حدود دو و نیم، نه نشست تخصصی و کارگاه آموزشی در سه بازه زمانی تقسیمبندی شده است.
دبیر کنفرانس ملی فضای سایبر در پایان خاطرنشان کرد: برنامههای کنفرانس به مراسم اختتامیه ختم میشود که امسال تدارک ویژهای برای آن دیده شده و از شخصیتهای برجسته و مسئولان مهمی دعوت به عمل آمده که هم از پژوهشگران و هم از برگزیدگان کنفرانس تقدیر کنند. همچنین در میانه برنامه در قم و تهران، نمایشگاه آثار پژوهشی و تولید محصولات برخی از مجموعهها به صورت نمایشگاه جانبی کنفرانس وجود دارد.
انتهای پیام/
نظر شما