به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام و المسلمین سید سبطحسن نقوی، معروف به خطیب اعظم هند، در سال ۱۲۵۸ شمسی در شهرستان «جائس» از توابع بخش «رای بریلی» در ایالت اوتار پرادش هند چشم به جهان گشود. پدر وی سید وارثحسین نام داشت. تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود به پایان رساند و سپس برای ادامهٔ تحصیل به مدرسه ناظمیه لکهنو رفت. در آنجا تحت نظر آیتالله نجمالحسن (ره) به فراگیری علوم دینی پرداخت و موفق به اخذ مدرک ممتازالافاضل گردید. پس از آن در سلطانالمدارس از محضر آیتالله باقرالعلوم بهره برد و مدرک صدرالافاضل را به دست آورد. همچنین از دانشگاه پنجاب مدرک مولوی فاضل دریافت نمود.
استعداد ذاتی، پشتکار فراوان، توجه استادان دلسوز و در نهایت توفیق الهی، موجب شد تا این گوهر تابناک در عرصهٔ علم و ادب درخشش ویژهای پیدا کند. وی در زبانهای فارسی و عربی مهارتی مثالزدنی داشت و در شیوههای سخنوری، الگوی اهل بیان بهشمار میرفت. در نظم و نثر اردو، فن خطابه و تألیف، از بزرگان زمان خویش بود و به سبب همین شایستگیها، بهعنوان مدرس مدرسه ناظمیه انتخاب شد.
او در موضوعات گوناگون مانند تفسیر، حدیث، فلسفه و کلام بهصورت جامع و عمیق سخن میگفت و آثار متعددی در این زمینهها نگاشت. خطابههایش چنان تأثیرگذار بود که دانشمندان و اندیشمندان شیفتهٔ سخنش میشدند. در ادبیات و آفرینش نکات بدیع چنان مهارت داشت که علما از هنر او شگفتزده میشدند. شهرت سخنرانیهایش سراسر هند را فراگرفت.
از آنجا که علمای لکهنو نمیخواستند از وجود پربرکت او محروم شوند، کمتر اجازه میدادند به شهرهای دیگر سفر کند. بهگونهای که در سال ۱۲۹۶ شمسی در شهر «رامپور» ده شب متوالی سخنرانی میکرد و هر روز از لکهنو به آنجا میرفت و بازمیگشت. سال بعد نیز به همین ترتیب عمل نمود. در شهر «جانست» نیز مجالس وعظ او برگزار میشد که نهتنها مسلمانان، بلکه هندوها نیز در آن شرکت میکردند.
در جلسه انجمن جعفریه مظفرنگر در آذر ۱۲۸۶شمشی، علامه سبطحسن با محوریت آیهٔ شریفهی «إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللّٰهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ» بیاناتی در باب تقوای الهی ایراد نمود . سخنان وی چنان زیبا و تأثیرگذار بود که همگان، از مسلمان و هندو گرفته تا عالمان و اندیشمندان، مجذوب بیانات وی شدند. پس از پایان سخنرانی، مجلس با تشویق و تحسین ممتد حاضران همراه بود. برخی از مستمعان گفتند که وی با سخنان خود ایمان را در دلها زنده کرد.
در پی این مجالس و سخنرانیهای درخشان، لقب خطیب اعظم به وی اعطا گردید. در سال ۱۳۰۴شمشی، از سوی حکومت هند لقب رسمی شمسالعلماء به او داده شد. افزون بر آن، از او با عناوینی چون بلبل بوستان خطابت و عالم شیوابیان نیز یاد میکردند.
حجت الاسلام و المسلمین سبطحسن با وجود اشتغالات علمی و تبلیغی فراوان، به تألیف علاقهای ویژه داشت و آثار گرانبهایی از خود بر جای گذاشت، از جمله:
معراجالکلام (چاپشده)،
ترجمهٔ محیطالدائره،
واقعهٔ غدیر،
الکاظم (زندگینامه امام موسی کاظم علیهالسلام)،
خطاب فاضل (ترجمهٔ میزان عادل)،
جواهرالکلام (مجموعه ده خطابه)،
هدمالاساس فی حدیث قرطاس (به زبان اردو).
علاوه بر اینها، دیوان اشعاری از او به زبانهای فارسی، اردو و عربی وجود دارد که تاکنون به چاپ نرسیده است.
این خطیب برجسته هندوستان در فعالیتهای اجتماعی نیز پیشگام بود و در امور خیریه و ساخت مراکز علمی، از جمله دانشکدهٔ شیعهٔ لکهنو، نقش چشمگیری داشت. در زمان تأسیس مدرسه الواعظین توسط والی محمودآباد در ۱۲۹۷ شمسی وی بهعنوان نخستین مدرس آن انتخاب شد.
خداوند به ایشان سه فرزند پسر به نامهای منظر، محمد موسی و وارثحسین عطا نمود.
سرانجام این عالم ربانی و خطیب بزرگ در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۱۴ شمسی در شهر لکهنو دار فانی را وداع گفت. خبر درگذشت او بهسرعت در سراسر هند منتشر شد و تمام روزنامههای کشور شمارهای ویژه به درگذشت وی اختصاص دادند. عالمان و دانشوران از مذاهب مختلف، از شیعه و سنی گرفته تا هندو و مسیحی، در مراسم تشییع جنازهٔ او حضور یافتند.
پیکر پاکش در کنار رود «گومتی» غسل داده شد و نماز بر پیکرش به امامت آیتالله نجمالحسن در پارک «کتوریه» برگزار گردید و سپس در حسینیهٔ غفرانمآب در صحن مقابل مسجد به خاک سپرده شد.
منابع: نجومالهدایه، تألیف و تحقیق: سید غافر رضوی فَلَک چُهُلسی و سید رضی زیدی پھندیروی، ج ۵، ص ۴۵، دهلی، ۱۴۰۱ش
ارائه دهنده: دانشنامه اسلام، مرکز بین المللی میکروفیلم نور دهلی
نظر شما