حجتالاسلام مهدی راسخی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، در تبیین اهمیت انتخابات پیشروی عراق اظهار کرد: علت اهمیت این انتخابات آن است که عراق، صرفاً یک کشور معمولی در منطقه نیست، بلکه جایگاهی استراتژیک و قلب تپنده معادلات سیاسی خاورمیانه به شمار میرود و همواره مهمترین رویداد سیاسی عراق، انتخابات پارلمانی بوده است و سرنوشت بسیاری از تصمیمات کلان این کشور در همین عرصه رقم میخورد.
کارشناس گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی(ره) در ادامه با اشاره به ساختار نظام سیاسی عراق تصریح کرد: در جهان معمولاً نظامهای سیاسی یا جمهوری هستند یا پارلمانی که در نظام پارلمانی، محوریت تصمیمگیری با مجلس است و پارلمان نقشی اساسی در تعیین مناصب کلیدی دارد و در عراق نیز این قاعده حاکم است و مهمترین پست اجرایی کشور، یعنی ریاست وزرا، بهصورت عرفی به جامعه شیعه واگذار میشود که این مسئله هرچند در قانون اساسی ۲۰۰۵ عراق تصریح نشده است، اما در عرف سیاسی کشور تثبیت شده است.
به گفته این تحلیلگر سیاسی، در عراق توزیع قدرت بر پایه توافقات قومی و مذهبی صورت میگیرد؛ مطابق این عرف سیاسی، رئیسجمهور از میان کردها، رئیس مجلس از اهل سنت و نخستوزیر از میان شیعیان انتخاب میشود و با توجه به اینکه حدود ۶۰ درصد از جمعیت عراق را شیعیان تشکیل میدهند، این تقسیمبندی نوعی توازن شکننده سیاسی را ایجاد کرده است.
استاد گروه بین الملل جامعه المصطفی با اشاره به ویژگیهای اجتماعی و قبیلهای عراق، عنوان کرد: عراق جامعهای عمیقاً عشیرهای دارد و همین ساختار سنتی، انتخابات را پیچیدهتر و هزینهبرتر میکند و از سوی دیگر، با توجه به شرایط فعلی منطقه، این انتخابات اهمیتی مضاعف یافته است؛ چراکه قدرتهای منطقهای نظیر ترکیه، قطر و امارات بهصورت جدی در این روند ورود کردهاند و بهنوعی میتوان گفت شاهد یک جنگ سیاسی منطقهای در قالب انتخابات عراق هستیم و هدف عمده این مداخلهها نیز محدود کردن نفوذ ایران و تضعیف جریان مقاومت در عراق است.
استاد و پژوهشگر گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی(ره) در ادامه به ساختار امتیازدهی سیاسی در عراق اشاره کرد و گفت: در قانون اساسی و عرف سیاسی عراق دو سازوکار مهم وجود دارد؛ یکی المحاصه به معنای سهمیهبندی توافقی، و دیگری نظام النقاط به معنای سیستم امتیازدهی که بر اساس نظام النقاط، هر دو کرسی در مجلس معادل یک امتیاز است و هر شخصی که بخواهد نخستوزیر یا رئیسجمهور شود باید دستکم ۱۵ امتیاز کسب کند و این یعنی باید حمایت ۳۰ نماینده را جلب کند. همچنین برای تصدی وزارتخانههای کلیدی مانند نفت، خارجه یا دارایی، داشتن حداقل ۵ امتیاز الزامی است.
کارشناس گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی(ره) با نگاهی تاریخی به روند سیاسی عراق افزود: پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و تدوین قانون اساسی در سال ۲۰۰۵، چند جریان اصلی سیاسی شکل گرفتند؛ حزب الدعوه به رهبری نوری مالکی، مجلس اعلای اسلامی به رهبری سید محمدباقر حکیم و سپس عبدالعزیز حکیم و بعدها عمار حکیم، و همچنین سازمان بدر به رهبری هادی العامری از جمله مهمترین جریانهای تأثیرگذار بودهاند.
به گفته این تحلیلگر، با این حال، انتخابات پیشرو میتواند نقطه آغاز یک مرحله پرچالش دیگر در سیاست عراق باشد، چراکه رقابتهای داخلی و نفوذ بازیگران منطقهای ممکن است توازن شکننده کنونی را بر هم بزند.
صحنه انتخابات عراق در حقیقت بازتابی از تقابل جبهههای منطقهای است
حجت الاسلام راسخی اذعان کرد: صحنه انتخابات عراق در حقیقت بازتابی از تقابل جبهههای منطقهای است، اگرچه ظاهراً رقابت میان احزاب داخلی جریان دارد، اما در باطن، نبردی سیاسی میان قدرتهای منطقهای و بینالمللی برای شکلدهی آینده محور مقاومت در جریان است که از اینرو، این انتخابات نه تنها برای مردم عراق بلکه برای کل منطقه، انتخاباتی سرنوشتساز تلقی میشود.
کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا ادامه داد: بهطور کلی در عرصه انتخابات عراق سه جریان اصلی فعال هستند؛ جریان شیعی، جریان اهل تسنن و جریان کردها که هر سه جریان در مناطق خاص خود نقشآفرینی مؤثری دارند و در برخی مناطق نیز رقابت میان آنان بهصورت مستقیم و تنگاتنگ جریان دارد.
کارشناس گروه علوم سیاسی مؤسسه امام خمینی(ره) با تمرکز بر جریانهای شیعی اظهار کرد: در میان شیعیان چند ائتلاف مهم و تعیینکننده وجود دارد که نخستین جریان، ائتلاف «بناء و تدبیر» یا همان ائتلاف بازسازی و توسعه است که نخستوزیر کنونی عراق، محمد شیاع السودانی، رهبری آن را بر عهده دارد. این جریان تمرکز اصلی خود را بر استانهای بغداد، بابل، قادسیه و نجف قرار داده و با چهرههایی تأثیرگذار همچون فالح الفیاض (رئیس الحشد الشعبی)، ناصر الخطابی (استاندار کربلا) و احمد الاسدی شناخته میشود. این گروه بر رویکرد دولتسازی، عمران و بازسازی کشور تمرکز دارد و بهعنوان یکی از پدیدههای نوظهور سیاسی عراق مطرح است که در ادوار گذشته سابقه مشابهی نداشته است.
استاد گروه بین الملل جامعه المصطفی ادامه داد: دومین جریان مهم شیعی، «ائتلاف قانون» است که از دل حزب الدعوه پدید آمده و به رهبری نوری مالکی اداره میشود. این جریان از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ با نخستوزیری نوری مالکی نقش بسیار مهمی در سیاست عراق ایفا کرده و پس از سقوط صدام یکی از اصلیترین بازیگران عرصه سیاسی عراق بوده است، هرچند در سالهای اخیر میزان کرسیهایش نوسان داشته ـ از ۲۵ کرسی در انتخابات ۲۰۱۸ تا ۳۳ کرسی در انتخابات ۲۰۲۱ ـ اما همچنان یکی از ستونهای قدرت در جریان شیعی محسوب میشود.
حجت الاسلام راسخی سپس به جریان «عصائب اهل الحق» اشاره کرد و گفت: این گروه به رهبری شیخ قیس خزعلی، از دل حشد الشعبی شکل گرفته است. هرچند در زمره جریانهای نخست نیست، اما در دوره اخیر رشد قابلتوجهی نسبت به انتخابات گذشته داشته و از توان بسیج اجتماعی بالایی برخوردار است.
وی افزود: جریان چهارم، جریان «الحکمه» به رهبری سید عمار حکیم است که از درون مجلس اعلای اسلامی عراق شکل گرفته است و این جریان در سالهای اخیر با نوساناتی مواجه بوده و در انتخابات ۲۰۲۱ تنها موفق به کسب دو کرسی شد.
این تحلیلگر مسائل سیاسی در ادامه خاطرنشان کرد: نکته مهم در جریانهای شیعی، همزمانی فرصتها و تهدیدها در این دوره از انتخابات است و یکی از تحولات اساسی، تحریم رسمی انتخابات از سوی جریان صدر است. طیاره صدر که پایگاه گستردهای در نجف، کربلا و شهرک صدر بغداد دارد، بارها اعلام کرده است در انتخابات شرکت نخواهد کرد.
کارشناس گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی(ره) تأکید کرد: صحنه انتخابات عراق بههیچوجه محدود به رقابت داخلی نیست، بلکه انعکاسی از درگیریهای سیاسی منطقهای است که هر تغییر در آن میتواند تأثیری مستقیم بر آینده محور مقاومت و سیاستگذاری کلان منطقه داشته باشد.
تمرکز رقابتهای انتخاباتی عراق بر بغداد است؛ وحدت شیعیان برای حفظ ثبات منطقه ضروری است
استاد و پژوهشگر گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی(ره) در ادامه تحلیل خود از روند و صحنه میدانی انتخابات عراق اظهار کرد: در بخش سوم بررسیها، دو جریان دیگر فعال در صحنه انتخابات یعنی جریان اهل تسنن و جریان کردها حضور پررنگی دارند و هر دو نقش تعیینکنندهای در سرنوشت انتخابات خواهند داشت.
وی با اشاره به اهمیت ژئوپلیتیکی این مناطق گفت: استانهای نینوا، صلاحالدین و الانبار، همان مناطقی هستند که در گذشته مراکز اصلی فعالیت داعش بودهاند و اکنون نیز پایگاههای آمریکایی در این مناطق مستقر هستند و کشورهای منطقه و حتی رژیم صهیونیستی نسبت به تحولات انتخاباتی در این نواحی حساسیت ویژهای دارند. این مسئله اهمیت مضاعفی به رقابت اهل تسنن در انتخابات داده است.
حجت الاسلام راسخی در ادامه به وضعیت جریان کردها پرداخت و اظهار کرد: در میان جریان کردی، حزب دموکرات کردستان به رهبری خانواده بارزانی همچنان نقش محوری دارد و مسعود بارزانی و پسرش مسرور بارزانی در رأس این جریان قرار دارند و معمولاً نخستوزیر اقلیم از میان آنان انتخاب میشود و در مقابل، اتحادیه میهنی کردستان پس از درگذشت جلال طالبانی مدتی ضعیفتر عمل کرد اما اکنون با رهبری پسر وی، بافل طالبانی، در استان سلیمانیه متمرکز شده و در تلاش برای بازیابی جایگاه خود است.
کارشناس گروه علوم سیاسی موسسه امام خمینی(ره) در جمعبندی سخنان خود گفت: در حال حاضر تمرکز رقابتهای اصلی بر بغداد است؛ جایی که اهل تسنن تلاش دارند کرسیهای بیشتری بهدست آورند و در مقابل، جریانهای شیعی با پراکندگی و تفرقه روبهرو هستند، بهویژه با تحریم انتخابات از سوی جریان صدر در شهرک صدر بغداد و در نتیجه، در شرایطی که اهل تسنن با انسجام و وحدت به میدان آمدهاند، پراکندگی در جبهه شیعیان میتواند تهدیدی برای جریان مقاومت و ثبات آینده عراق باشد..
کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا در پایان تأکید کرد: با وجود این چالشها، تلاشهای گستردهای در جریان است تا وحدت سیاسی در عراق تقویت شود و قدرت نیروهای مقاومت در برابر نفوذ خارجی حفظ گردد و آینده عراق بیش از هر زمان دیگر به همبستگی داخلی و درک مشترک جریانهای سیاسی از منافع ملی وابسته است.
نظر شما