حجتالاسلام والمسلمین محمد حاج ابوالقاسم دولابی، مسئول ستادهای راهبری حوزههای علمیه، در گفتوگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد در حاشیه همایش دبیران ستادهای راهبری حوزههای علمیه و کارشناسان مرکز ارتباطات حوزه و نظام که هفته گذشته در مشهد برگزار شد، به تشریح چرایی تدوین، ساختار و اهداف سند چشمانداز راهبردی پرداخت و همچنین نقش طلاب و نحوه پیوند این سند با عرصه حکمرانی و حوزه بینالملل را تبیین کرد.
تغییر مأموریت ستادها، تدوین نقشه راه را ضروری کرد
وی در ابتدا درباره ضرورت تدوین سند چشمانداز راهبردی و تفاوت آن با اسناد پیشین حوزه علمیه توضیح داد: ستاد راهبری طی چند سال گذشته شکل گرفته است، اما در دوره جدید و با انتقال مأموریتها به ذیل مرکز ارتباطات حوزه و نظام، وظایف و انتظارات از این ستادها دچار تغییر و تعمیق شده است؛ ازاینرو در چنین شرایطی، تدوین یک نقشه راه روشن و منسجم برای ایجاد هماهنگی میان همه ستادها و پیوند دادن فعالیتهای آنان ضرورت داشت.
مسئول ستادهای راهبری حوزههای علمیه بیان کرد: بخشهایی از این نقشه راه توسط آیتالله اعرافی ابلاغ شده و بخش دیگر نیز توسط هیئت اندیشهورز ستادها تدوین شده است؛ این مجموعه در جلسات اخیر، بهویژه در نشستهای روز گذشته، به تصویب اعضای ستادها رسیده است.
سند جدید تکرار اسناد گذشته نیست
وی در ادامه به تفاوتهای اصلی این سند با اسناد گذشته اشاره کرد و افزود: محوریت سند جدید بر رویکرد مسئلهمحور و تلاش برای تبدیل ظرفیتهای نظری و پژوهشی حوزه به مدلهای عملیاتی است.
به گفته وی، این سند در پی تکرار اسناد پیشین نیست، بلکه بهعنوان چارچوبی برای اتصال میان مراحل نظریهپردازی، سیاستگذاری و اجرا طراحی شده و میکوشد این سه حوزه را در یک مسیر منسجم و هدفمند قرار دهد.
حجتالاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم دولابی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه نسبت این سند با سایر بخشهای حوزه چگونه تعریف میشود و آیا نقش آنها را کمرنگ میسازد یا مکمل است، گفت: طبیعتاً هر بخش از حوزه وظایف و مأموریتهای تخصصی خود را دارد و سند جدید قصد ندارد نقش دیگر بخشها را حذف یا نادیده بگیرد؛ برعکس، این سند بهدنبال ایجاد همافزایی است.
وی اظهار داشت: به این معنا که ظرفیتهای متنوع درونحوزوی، از اساتید و طلاب گرفته تا مراکز پژوهشی، و همچنین ظرفیتهای برونحوزوی شامل دانشگاهیان، کنشگران اجتماعی و نهادهای دولتی باید به یکدیگر متصل شوند.
وی تأکید کرد: هدف آن است که مسیر از «نظر» تا «عمل» کوتاهتر و هدفمندتر شود؛ بهگونهای که نظریات و ایدههای دینی و فقهی نهتنها تولید، بلکه در قالب اسناد سیاستی، پیشنهادهای قانونی و مدلهای اجرایی وارد عرصه عمل شوند. بنابراین، این سند مکمل سایر مجموعههای حوزوی است و نقش آنها را در فرآیندی مشخص و زمانبندیشده تعریف و فعال میکند.
مسئول ستادهای راهبری حوزههای علمیه با بیان اینکه تحقق اهداف تمدنی و حکمرانی مبتنی بر آموزههای دینی نیازمند طی مراحل منظم است، ادامه داد: نخست باید نظریات و آموزههای اسلامی بهصورت دقیق و مستند تدوین شود. گام بعدی تبدیل این نظریات به اسناد سیاستی و در موارد لازم، پیشنهادهای قانونی است که قابلیت طرح و تصویب در مراجع ذیربط را داشته باشد.
وی یادآور شد: پس از تأمین پشتوانه سیاستی و حقوقی، نوبت به طراحی مدلهای اجرایی و الگوهای پیادهسازی میرسد. ستادهای راهبری مسئولیت پیگیری همه این مراحل، از جمله تولید محتوا و پژوهش، و نیز تعامل با نهادهای اجرایی برای آزمون و بهکارگیری مدلها در میدان را بر عهده دارند. هدف این است که حلقه «نظر تا عمل» کامل شود و تجربههای عملی قابل تکثیر و اقتباس تولید گردد.
نقش محوری طلاب و نخبگان در اجرای سند چشم انداز راهبردی
حجت الاسلام و المسلمین حاج ابوالقاسم دولابی در پاسخ به پرسشی پیرامون نقش طلاب، اساتید و نخبگان حوزوی در پیشبرد این سند چیست و چگونه میتوانند مشارکت کنند؟ گفت: نقش طلاب، اساتید و نخبگان بسیار محوری است. طلاب بهعنوان بدنه اصلی حوزه میتوانند بر اساس علایق و تخصص خود در ذیل ستادهای مختلف عضو شوند و از نزدیک با فعالیتها همراه شوند.
وی با بیان اینکه طلاب میتوانند در سه بخش عمده آموزش، پژوهش و گفتمانسازی ورود پیدا کنند، اظهار داشت: در بخش آموزش، طلاب میتوانند در تدوین و اجرای دورهها و برنامههای تربیتی مشارکت کنند؛ در پژوهش، به تولید محتوای علمی و کاربردی برای پشتیبانی از سیاستها کمک نمایند؛ و در بخش گفتمانسازی، نقش فعال در ترویج و تبیین ایدهها در میان عموم و نخبگان ایفا کنند.
مسئول ستادهای راهبری حوزههای علمیه تأکید کرد: اساتید نیز باید نقش هدایتگری و راهنمایی علمی را بر عهده بگیرند تا خروجیهای نظریهپردازی قابل استفاده در سیاستگذاری و اجرا باشد. بهطور خلاصه طلاب و نخبگان باید از مرحله اطلاعیابی و آموزش عبور کرده و وارد مرحله مسئولیتپذیری و اجرای پروژهها شوند.
سند چشم انداز راهبردی ، ظرفیتسازی بینالمللی را نیز مدنظر دارد
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا این سند به ابعاد بینالمللی توجه دارد و عرصه بینالملل چه جایگاهی میتواند در برنامهها داشته باشد؟ گفت: بله، اما لازم است تفاوت دو سطح را روشن کنیم. اول اینکه مأموریت ستادها بهصورت مستقیم معطوف به مسائل داخلی و پیوند با ساختار حکمرانی نظام اسلامی است؛ یعنی کانون توجه ما در تعامل با حاکمیت، نظام جمهوری اسلامی و ظرفیتهای داخلی است.
حجت الاسلام و المسلمین حاج ابوالقاسم دولابی ادامه داد: با این حال، یکی از وظایف مهم ستادها ظرفیتسازی و شبکهسازی است که میتواند مربوط به داخل یا خارج کشور باشد. این شبکهسازی به معنای ایجاد ارتباط میان فعالان داخل و خارج کشور برای تبادل تجربه، تحقیق و آموزش است.
وی تصریح کرد: اگر در سطح حکمرانی داخلی بتوانیم نمونههای موفقی تولید کنیم و مدلهای اثباتشدهای ارائه دهیم، طبیعی است که این تجربهها میتواند الهامبخش ناظران و فعالان در جوامع دیگر شود؛ اما ستادها مأموریت اجرایی مستقیم در خارج از کشور ندارند؛ اولویت آنها طراحی و پیادهسازی الگوهای موفق درونمرکزی است که قابلیت بازتولید یا اقتباس در دیگر کشورها را داشته باشد.
مسئول ستادهای راهبری حوزههای علمیه در ادامه این گفتگو در پاسخ به پرسش سازوکار ارتباط سند با نهادهای حکمرانی چگونه تعریف شده است؟ اظهار داشت: سند با تأکید بر پیوند میان نظریه و عمل، مسیر تعامل با نهادهای حکمرانی را طراحی کرده است.
وی افزود: این مسیر شامل شناسایی ظرفیتهای کارشناسی حوزه، ارائه پیشنهادهـای سیاستی مبتنی بر پژوهش، مشارکت در فرایندهای مشورتی و همکاری در مدلسازی پروژههای آزمایشی است.
حجت الاسلام و المسلمین حاج ابوالقاسم دولابی در این باره ادامه داد: روش کار این است که ابتدا از طریق پژوهش و تولید محتوا، پیشنهادهای سیاستی و قانونی تهیه و سپس از طریق مجاری مشخص با مراجع ذیربط در قوای اجرایی و قانونگذاری در میان گذاشته شود. در مواردی که لازم باشد، ستادها با همکاری نهادهای مربوطه پروژههای آزمایشی اجرا میکنند تا مدلها در عمل آزموده شوند و پس از اثبات کارآمدی، مقیاسپذیر شوند.
وی در ادامه پیرامون شاخصهای موفقیت سند چشم انداز راهبردی و زمانبندی اجرای آن گفت: سند دارای مراحل عملیاتی و شاخصهای خروجیمحور است. این شاخصها شامل تولید اسناد سیاستی، تعداد و کیفیت پروژههای پایلوت اجراشده، میزان مشارکت طلاب و نخبگان در ستادها، سازوکارهای نهادیشده برای تعامل با دستگاههای حکومتی و میزان تأثیرگذاری در عرصه سیاستگذاری است.
مسئول ستادهای راهبری حوزههای علمیه تأکید کرد: زمانبندیها بر اساس اولویتبندی مسائل و ظرفیتها تنظیم میشود؛ برخی فعالیتها کوتاهمدت و برخی دیگر بلندمدت و نیازمند سرمایهگذاری ساختاری خواهد بود. کار ستادها این است که با ارزیابی دورهای، نقاط ضعف و قوت را شناسایی و برنامهها را بازنگری کنند تا به نتایج ملموس و مستمر برسیم.
سند چشم انداز راهبردی آغاز یک فرایند جمعی و مسئلهمحور است
وی در پایان در گفتگو درباره این سند گفت: سند چشم انداز راهبردی شروع یک فرایند جمعی و مسئلهمحور است. اگر همه اجزا «اساتید، طلاب، مراکز پژوهشی، دانشگاهیان و نهادهای اجرایی» با هم همکاری کنند، میتوانیم ظرفیتهای عظیم حوزه را در مسیر تأثیرگذاری واقعی بر حکمرانی و زندگی مردم به کار گیریم.
انتهای پیام/
نظر شما