به گزارش خبرگزاری حوزه، حجتالاسلام احمد عابدی استاد درس خارج حوزه علمیه، در تبیین جایگاه ماه رجب به روایات هایی درباره فضیلتها و اعمال این ماه اشاره کرد. ماه رجب زمانی سرشار از عبادت، دعا و فرصتهای معنوی دانسته شده است که پیوند انسان با خدای متعال را تقویت میکند.
ماه رجب بنابر آنچه در برخی روایات آمده است، ماهی است که از آن با عناوینی چون «ماه خدا» یاد شده است؛ برای نمونه در کتاب «مفاتیح» و در شمار قابل توجهی از روایات، چنین تعبیری وجود دارد.
همچنین در روایات نقل شده است که امیرالمؤمنین سلاماللهعلیه میفرمایند: «رجب ماه من است و شعبان ماه رسول خداست»، و در روایات متعدد ماه رجب به ماه امیرالمؤمنین علیهالسلام نیز نسبت داده شده است.
اما مستقل از اینکه ماه رجب، ماه خدا، ماه پیامبر یا ماه امیرالمؤمنین دانسته شود، نخست باید توجه داشت که ماه رجب از ماههای حرام است.
از جمله تعبیراتی که درباره این ماه به کار رفته، «رجب الأصمّ؛ یعنی رجب کَر». در تفسیر این تعبیر گفتهاند که ماه رجب، ماهی است که در آن جنگ، خونریزی، نزاع و هرگونه درگیری ممنوع بوده و مردم سلاح و زره خود را کنار میگذاشتند؛
به بیان دیگر در این ماه صدای جنگ و درگیری شنیده نمیشد و ارتکاب چنین اعمالی در این زمان، گناهی سنگینتر به شمار میرفت.
در برخی روایات نیز آمده است که تعبیرهایی که درباره شب قدر مطرح است، درباره ماه رجب نیز وارد شده است؛ از جمله نقل شده است که در این ماه، شبی وجود دارد که با هیچ شبی از ایام سال قابل مقایسه نیست، بلکه بر تمامی شبها برتری دارد و با احتمال فراوان، شب بیستوهفتم ماه رجب است.
از نظر ثواب و عبادت، ماه رجب دارای اعمال و فضیلتهای بسیار فراوانی است.
همانگونه که درباره ماه رمضان هزار رکعت نماز مستحب نقل شده است ـ نمازی که اهل سنت آن را به صورت نماز تراویح میخوانند، هرچند در مذهب شیعه نماز تراویح وجود ندارد ـ در ماه رجب نیز هزار رکعت نماز مستحب نقل شده است؛
با این تفاوت که نمازهای مستحبی ماه رمضان، غالباً ساختارواحدی دارند، اما نمازهای ماه رجب با اذکار و سورههای مخصوص همراه است. برای نمونه، در شب اول ماه رجب ۳۰ رکعت مستحب به صورت دو رکعتی نقل شده است که در هر رکعت، پس از سوره حمد، دوازده بار سوره قل هو الله احد خوانده میشود.
همچنین در بسیاری از شبها و روزهای این ماه، نمازهای ویژه با سورهها و اذکار خاص نقل شده است.
علاوه بر نمازها، دعاهای وارد شده در ماه رجب بسیار فراوان است؛ ازجمله اعمال «امّ داوود»، عمل اعتکاف، و دعاهایی که از امام زمان ارواحنا فداه در این ماه نقل شده است. در روایات ذکر شده که دعاهایی با چنین اهمیت و ویژگیهایی حتی در ماه رمضان نیز وجود ندارد.
نقل شده است که در دوران جاهلیت پیش از اسلام نیز ماه رجب جایگاهی ویژه داشته است؛ به گونهای که اگر میان دو نفر اختلافی به وجود میآمد، یکی به دیگری میگفت: در ماه رجب نفرینت خواهم کرد.
یعنی این ماه به قدری برای آنان مهم بود که دعا و نفرین را در آن مؤثر و سرنوشتساز میدانستند؛ چه دعا برای خیر باشد و چه دعا برای شر.
در روایات، زیارت تمامی ائمه علیهمالسلام در ماه رجب دارای استحباب دانسته شده است؛ برای نمونه زیارت امام رضا علیهالسلام در این ماه مورد تأکید قرار گرفته است و بنابر روایات، زیارت دیگر امامان علیهمالسلام نیز در ماه رجب سفارش شده است.
روزهداری در ماه رجب نیز بسیار مورد توجه است و برای تکتک روزهای این ماه ثوابهای ویژه ذکر شده است؛ به گونهای که برای روز اول، روز دوم، روز سوم تا پایان ماه، روایات خاصی درباره فضیلت آنها وجود دارد.
برای نمونه درباره روز هفتم، هشتم یا نهم ماه رجب نیز احادیث متعددی در فضیلت روزه نقل شده است.
این اعمال بخشی از ارزشهای دینی و از شئون مقدسات به شمار میآیند؛ زیرا موجب ارتباط انسان با خدای متعال، با معصومان علیهمالسلام و اولیای الهی میشوند. دعاها، اذکار و ارتباط معنوی از عوامل سازنده و اثرگذار در زندگی هستند.
در مقابل، صرف اشتغال علمی و علمیورزی در موضوعات اعتقادی و فقهی، هرچند دارای اهمیت است، اما گاهی انسان را در فضای اشکالگیریهای علمی نسبت به علما و بزرگان قرار میدهد و این امر میتواند موجب نوعی تیرگی قلب شود.
بنابر نقل روایی «العِلمُ هُوَ الحِجابُ الأکبَر»، یعنی اگر علم با معنویت همراه نباشد، خود میتواند حجاب بزرگتر شود. در این صورت دعاها ابزار رفع چنین حجاب و تاریکیهایی دانسته شدهاند.
در منابع مختلف درباره دعاهای ماه رجب و تشخیص دعاهای صحیح بحثهای گستردهای مطرح است؛ برای نمونه در کتاب «الأخبار الدخیله» اثر مرحوم آیتالله شوشتری، نمونههایی از این بررسیها وجود دارد.
درباره نگاه اهل سنت نیز نقل شده است که آنان به طور معمول دعا به شکل رایج در میان شیعه ندارند یا بسیار کم دارند، بلکه بیشتر قرآن میخوانند.
علت آن نیز این دانسته شده که برخی از آنان بر مبنای جبر معتقدند و از آنجا که جبر نقش دعا را کمرنگ میسازد، دعا در میان آنان کمتر مطرح است.
با این حال در کتابهایی چون «الأذکار» قُرطبی موارد متعددی از دعاهای ماه رجب نزد اهل سنت نقل شده است و مجموعه استغفارهای ماه رجب نیز بسیار گسترده است.
بنابراین اذکار و دعاهای ماه رجب بخشی از ارزشهای دینی به شمار میآیند و شایسته است مورد توجه قرار گیرند.
همچنین درباره حضرت خدیجه سلاماللهعلیها نقل شده است که پیش از بعثت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله، هنگامی که آن حضرت برای عبادت در غار حرا به حالت «یَتَحَنَّث» یعنی چلهنشینی حضور مییافتند، حضرت خدیجه سلاماللهعلیها شبها در خانه را میبستند و تا طلوع آفتاب مشغول ذکر و ورد میشدند.
این نقل نشان میدهد که ذکر و ورد نه تنها در اسلام، بلکه پیش از بعثت نیز در میان آنان رایج بوده است. به طور کلی به دعا یا آیهای که انسان به طور مداوم بر زبان داشته باشد «وِرد» گفته میشود و ماه رجب را میتوان ماه ذکر، ماه ورد، ماه استغفار و ماه نمازهای مستحبی دانست.
نظر شما